Morgunblaðið - 08.07.2019, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 8. JÚLÍ 2019
Jörðina byggja
margir kynstofnar:
svartir, brúnir, rauðir,
gulir og hvítir. Við
furðum okkur stund-
um á þessum fjöl-
breytileika, ef við erum
ekki of bundin við út-
skýringar hinnar hefð-
bundnu kennsluskrár
skólakerfisins um áhrif
sólar og veðráttu á út-
lit manna.
Egypsk steinsúla, sem geymd er í
breska mannkynssögusafninu í
London greinir frá uppruna kyn-
stofna jarðarinnar samkvæmt þess-
ari fornu heimild. Þar segir að svartir
Afríkubúar séu hið upprunalega
mannkyn plánetu okkar, jarðarinnar.
Gulir og hvítir komu hins vegar utan
úr geimnum, nánar tiltekið frá innri
og ytri vetrarbraut, samkvæmt þess-
ari heimild og settust að hér á jörð.
Til að forðast deilur um akra og beiti-
lönd settist einn hópurinn að í Aust-
urlöndum nær en hinn hópurinn
langt austur í Asíu. Þetta munu hafa
verið tveir kynstofnar frá ólíkum
plánetum og ber útlit þeirra þess
glöggt vitni. Annar er gulur á hörund
og svarthærður, lágvaxinn og með
eylítið skásett augu, en hinn er ljós á
húð, hávaxinn og með ljóst hár.
Þannig útskýrir egypska steinsúlan
tilurð hvíta mannsins og þess gula.
Svo er að sjá, sem öll tækni sé frá
þessum geimflökkurum komin, enda
ber tæknimenning siðmenning-
arinnar þess greinilegt vitni.
Lítum þá á útskýringu, sem er að
finna í Enoksbók. Hún segir svo frá
að hvíti maðurinn sé sonur Guðs. Þar
segir frá fæðingu Nóa, þess er
byggði örkina. Er honum lýst svo, að
útlit hans hafi verið ólíkt öðrum
mönnum. Ástæðan var sú, segir í
Enoksbók, að engill hafi átt mök við
móður hans. Nói var hvítur og rauð-
ur að lit og hár hans var hvítt sem
snjór. Faðir hans sagði kvíðafullur:
„Mér hefur fæðst furðulegur sonur,
ólíkur mönnum, en svipar til himn-
eskra sona Guðs. Hann er ekki af-
sprengi mitt, heldur engla.“ (Enoks-
bók 106. kapítuli 5.-6. vers).
Svo er að sjá, sem Nói og líklega
fleiri samtímamenn hans hafi þekkt
til þessa utanjarðarkyns, sem köll-
uðust englar eða synir Guðs. Er ekki
betur að sjá samkvæmt Enoksbók en
að þarna hafi komið fram nýtt kyn
manna, sambland engils af himni og
jarðneskrar móður.
Nútímamaðurinn hef-
ur orðið vitni að erfða-
tækni og klónun og
fræðingar um fljúgandi
furðuhluti hvetja fólk til
þess að opna augu sín
fyrir tilvist mannkyna
víðar í alheimi en ekki
eingöngu við okkar sól.
Lífs má vænta við
hverja sól og líklegt að
það sé lögmál um al-
heim allan. Þar sem ljós
er, þar er byggð. Þar sem er ljós, þar
er líf.
Plánetu okkar hafa mannkyn fjar-
lægra sólkerfa heimsótt oftar en einu
sinni. Fornminjar og gamlar ritn-
ingar geyma sögu þeirra. Þær er að
finna víðs vegar um jörðina. Indíánar
Ameríku eiga munnmælasögur um
stjörnufólk, sem heimsótti ættbálka
indíána og bjuggu á stjörnunum.
Himinbúar áttu einnig mök við
heimamenn. Guðir settust að á
Olympusfjalli í Grikklandi hinu
forna. Jehóva tyllti sér niður á Sín-
aífjall og talaði við Móse. Enoksbók
segir frá Enok, sem fór til himins í
eldlegum vagni, vegna þess að Guð
nam hann burt. „Verustaður hans er
á meðal engla.“ (Enoksbók 106:7).
Mannkynssagan geymir ótrúlega
sögu fyrir alla þá, sem skólaðir hafa
verið í hefðbundinni heimsýn.
Enoksbók segir svo frá: „Heilög börn
munu stíga niður af himni og sæði
þeirra mun sameinast mannanna
börnum.“ (Enoksbók 39:1). Mann-
kynssagan þarfnast endurskoðunar.
Svo er einnig um hinn takmarkaða
sannleika, sem kenndur er innan
skólaveggja siðmenningar okkar
tíma.
Hugur hvíta mannsins leitar til
stjarnanna. Sú þrá að ferðast um víð-
áttur geimsins og setjast að á fjar-
lægum plánetum fjarlægra sólkerfa,
þar sem aðrar sólir ylja mönnum í
öðrum vetrarbrautum, er honum
ríkulega í blóð borin. Hann leitar
uppruna síns. Hann horfir til himins,
því hann er afsprengi engla.
Afsprengi engla
Eftir Einar Ingva
Magnússon
Einar Ingvi Magnússon
» Plánetu okkar hafa
mannkyn fjarlægra
sólkerfa heimsótt oftar
en einu sinni.
Höfundur er áhugamaður um mann-
kynið og fornar heilagar ritningar.
einar_ingvi@hotmail.com
Þann 19. febrúar sl.
gaf sjávar-
útvegsráðherra út
reglugerð um hval-
veiðar til fimm ára. Með
því var lagður grund-
völlur að frekari hval-
veiðum Íslendinga á
grundvelli gamals vana
og gamalla en full-
komlega úreltra sjón-
armiða.
Í augum margra var þetta hrein
tímaskekkja. Svipað því, að haldið
yrði áfram kolavinnslu og notkun
kola við hitun og orkugjöf.
Þann 12. marz sótti svo Hvalur hf.
um leyfi til langreyðaveiða á grund-
velli þessarar reglugerðar.
Í millitíðinni komu upp mikil mót-
mæli við setningu þessarar nýju
reglugerðar, og var Hvalur hf. jafn-
framt kært fyrir margvísleg brot á
ákvæðum veiðileyfa, reglugerða og
laga.
Ríkissaksóknari tók undir tvö
þessara kæruatriða í apríl en síðan
bættist nýtt alvarlegt kæruatriði við í
lok apríl, en viðurlög við því meinta
broti, veiðar án gilds leyfis, varða allt
að 6 mánaða fangelsi. Öll eru þessi
meintu brot nú í sakamálarannsókn
hjá lögreglustjóranum á Vesturlandi.
Um miðjan maí lét Fréttablaðið
síðan framkvæma skoðanakönnun á
afstöðu Íslendinga til hvalveiða og
reyndist yfirgnæfandi meirihluti
unga fólksins andvígur hvalveiðum,
auk þess sem meirihluti þjóðarinnar
tók afstöðu gegn hvalveiðum.
Þetta fór auðvitað ekki fram hjá
sjávarútvegsráðherra, og – eins og
góðu stjórnvaldi sæmir – tók hann
þessa þróun inn í sína stjórnsýslu,
þrátt fyrir að hann hafi efalaust mátt
sæta hörðum þrýstingi og jafnvel
ákúrum hvalveiðimanna fyrir það.
Sjávarútvegsráðuneytið staðfesti
28. júní sl. að sjávarútvegsráðherra
hefði ekki veitt Hval hf. neitt nýtt
leyfi til langreyðaveiða. Skortur á
veiðileyfi er því hin raunverulega og
sanna grunnástæða fyrir því, að
Hvalur hf. gat ekki eða getur farið á
langreyðaveiðar í sumar.
Falsfréttir um þessi mál hafa verið
í gangi um nokkurra vikna skeið, en
þær hófust á því, að Stöð 2 átti viðtal
við skipstjórann á Hval 9, hinn 4. júní
sl., þar sem skipstjórinn
skýrði frá því, að leyfi til
langreyðaveiða hefði
komið of seint, ekki fyrr
en í „lok febrúar“, sagði
hann, og því hefði und-
irbúningstími fyrir veið-
ar í sumar verið of
skammur. Yrði ekki af
veiðum.
Þetta var auðvitað
röng framsetning. Það
lá aldrei neitt leyfi fyrir.
Síðan breytti Hvalur
hf. skýringunni á nið-
urfalli veiða í þá veru, að markaður
fyrir langreyðakjöt í Japan hefði
reynzt erfiður og því hefði verið hætt
við veiðar.
Þessi skýring brýtur þó nokkuð í
bága við það, að Japanir sjálfir eru –
illu heilli – að hefja stórfelldar en
ólöglegar hvalveiðar í atvinnuskyni
þessa dagana. Skyldu þeir gera það,
án sölumöguleika á kjöti? Er kannski
verkun Hvals hf. á hvalkjöti undir
berum himni – skortur á hreinlæti við
verkun matvöru, ófullnægjandi holl-
ustuhættir – ástæðan fyrir markaðs-
vanda Hvals hf.?
Það er brýnt, að nákvæmar og
réttar ástæður fyrir niðurfalli lang-
reyðaveiða við Ísland komi fram, m.a.
af þessum ástæðum:
1. Sjávarútvegsráðherra, forsætis-
ráðherra og ríkisstjórn eiga rétt á
því, að um þetta viðkvæma og mik-
ilvæga mál sé fjallað á nákvæman og
réttan hátt, eftir að þessir aðilar
höfðu sætt mikilli og harðri gagnrýni
fyrir setningu reglugerðarinnar í
febrúar, bæði hérlendis og víða um
heim.
2. Skv. skoðanakönnun Frétta-
blaðsins, sem nefnd er hér að framan,
er yfirgnæfandi fjöldi ungra Íslend-
inga, 87% af þeim sem afstöðu tóku á
aldrinum 18-24 ára, og meira en
helmingur landsmanna á móti hval-
veiðum. Allt þetta fólk á rétt á því að
vita að þegar á reyndi og til kom
veittu stjórnvöld ekki nýtt leyfi til
langreyðaveiða.
3. Í júlí 2018 mótmælti 41 þjóð, þar
á meðal allar okkar helztu vina- og
viðskiptaþjóðir, áframhaldandi lang-
reyðaveiðum við Ísland. Allar þessar
þjóðir, svo og allir aðrir – ekki sízt
unga fólkið víða um heim, sem lætur
nú í vaxandi mæli til sín heyra og að
sér kveða í dýra-, náttúru- og um-
hverfisverndarmálum – eiga líka rétt
á því að fá að vita sannleikann í mál-
inu.
4. Útflutningsatvinnuvegir lands-
ins, sem hafa í mörgum tilvikum átt
undir högg að sækja á erlendum
mörkuðum, vegna hvalveiða Íslend-
inga – líka ferðaþjónusta –, eiga enn-
fremur rétt á, að hið sanna um niður-
fall hvalveiða komi skýrt fram.
5. Í þágu allra landsmanna, ímynd-
ar landsins og orðspors þess, í þágu
merkisins Íslands, er líka nauðsyn-
legt og brýnt, að það komi fram, að
ráðamenn landsins hafi horfið frá
frekari leyfisveitingum til lang-
reyðaveiða.
Varðandi endanlega stöðvun
hrefnuveiða, þá er rétt ástæða sú, að
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þá
sjávarútvegsráðherra, útvíkkaði
griðasvæði hrefna á Faxaflóa í þeim
mæli, að hrefnuveiðar eru ekki lengur
arðbærar. Reyndar virðast þær aldr-
ei hafa verið það; alla vega ekki miðað
við afkomu útgerðarfyrirtækja.
Á dögunum var frétt á ARD, helztu
sjónvarpsstöð Þýzkalands, sem
byggðist á þeim falsfréttum, sem í
gangi hafa verið á Íslandi; var þar
skýrt frá því í aðalfréttatíma, að lang-
reyðaveiðar yrðu ekki stundaðar á Ís-
landi í sumar, þar sem leyfi hefði
komið of seint og markaðir fyrir hval-
kjöt væru erfiðir, og hefði það hindr-
að; (hin illa) stefna stjórnvalda í hval-
veiðimálum væri óbreytt.
Það er brýnt, að leiðrétta þessar
falsfréttir snarlega og hreinlega; það
fara engar langreyðaveiðar fram í ár
einfaldlega vegna þess, að sjávar-
útvegsráðherra, forsætisráðherra og
ríkisstjórnin veittu ekkert leyfi til
slíkra veiða.
Stjórnvöld eiga heiður skilinn fyrir
að taka af skarið í málinu með þess-
um hætti. Með þessu hafa Íslend-
ingar tekið stórt skref fram á við í
dýra-, náttúru- og umhverfisvernd og
bætt ásýnd sína og ímynd á al-
þjóðavettvangi.
Stefna leiðrétt – sjávarút-
vegsráðherra á heiður skilinn
Eftir Ole Anton
Bieltvedt » Það eru því stjórnvöld
landsins sem stöðv-
uðu hvalveiðar Íslend-
inga, nú eftir meiri eða
minni veiðar í nær 17 ár.
Ole Anton Bieltvedt
Höfundur er stofnandi og formaður
Jarðarvina.
Í ágætri MS-ritgerð
Erlu Bjargar Aðal-
steinsdóttur, Sjálfbær
skipulagsgerð á Íslandi,
við Líf- og umhverfisvís-
indadeild Háskóla Ís-
lands, árið 2016, fjallar
hún m.a. um nokkur
mismunandi umhverf-
isvottunarkerfi sem
hægt er að nota til að
meta gæði skipulags:
DGBN-kerfið sem er þýskt, breska
kerfið BREEAM og bandaríska kerfið
LEED. Þessi kerfi nota nokkuð sam-
hljóma skilgreiningu á því hvað sé
sjálfbært skipulag. Í ritgerðinni bend-
ir Erla Björg á að: „Sjálfbær þróun
skiptist í þrjá þætti; félagslega, um-
hverfislega og efnahagslega þætti og
er markmiðið að í allri ákvarðanatöku
og framkvæmdum sé haft jafnvægi á
milli þessara þriggja þátta og að ekki
skuli horft á þá sem aðskilda þætti
(Reid, 1995).“ Vistvænt skipulag
merkir hinsvegar einungis að lág-
marka neikvæð áhrif byggðar á um-
hverfið. Mikilvægt er að hafa þessar
skilgreiningar á hreinu eins og önnur
orð og hugtök sem notuð eru í sam-
bandi við skipulag hér á landi þannig
að fólk geti gert sér fulla
grein fyrir því sem er til
umræðu og ákvörðunar.
Árlega er innheimt
svokallað „skipulags-
gjald“ af öllum nýbygg-
ingum sem nemur um
fjórum milljörðum, til
þess að standa undir
faglegu skipulagi, til við-
bótar við það sem rekst-
ur Skipulagsstofnunar
og skipulags sveitarfé-
laga kostar. Samt er
mjög algengt að allt milli
himins og jarðar sé kallað skipulag.
Þannig er hönnun (e. design) t.d. á
götum og torgum kölluð skipulag og
sama máli gegnir um fyrirkomulag
bygginga (e. layout). Svokallað deili-
skipulag (e. detail planning) er heldur
oft ekki annað en fyrirkomulag eða
hönnun á húsakroppum, án þess að fé-
lagslegum, umhverfislegum og efna-
hagslegum þáttum séu gerð mikil skil.
Samt á allt þetta skipulag, a.m.k. í orði
kveðnu, að vera unnið af þar til bærum
sérfræðingum fyrir bæði fólk og fyrir-
tæki enda geta skipulagsmál bæði ver-
ið mjög flókin og einnig haft mjög af-
drifaríkar afleiðingar fyrir alla
hlutaðeigendur. Þannig getur það haft
mjög afdrifaríkar afleiðingar ef flókn-
ar skipulagsákvarðanir eins og t.d. um
Sundabraut, Landspítala og framtíð-
arflugvöll á höfuðborgarsvæðinu eru
teknar bara „si svona“ og án þess að
félagslegar, umhverfislegar og efna-
hagslegar afleiðingar séu jafnframt
kannaðar.
Samkvæmt skipulagslögum fer um-
hverfisráðherra með yfirstjórn skipu-
lagsmála og honum til aðstoðar er
Skipulagsstofnun. Samkvæmt lög-
unum hafa sveitarstjórnir þó heimild
til að annast gerð svæðis-, aðal- og
deiliskipulagsáætlana. Skipulags-
skylda nær til alls lands og hafs innan
marka sveitarfélaga. Með þessu fyrir-
komulagi hefði mátt ætla að þetta
skipulag alls Íslands, sem getur skipt
almenning mjög miklu máli, væri bæði
unnið og stjórnað af hæfustu sérfræð-
ingum á þessu sviði og að orða- og
hugtakanotkun væri bæði skýr og
skiljanleg. Í skipulagslögum er land-
notkun (e. land use) t.d. skilgreind sem
„ráðstöfun lands til mismunandi nota,
svo sem undir íbúðir, frístundahús,
iðnað, verslun, útivist og landbúnað“
en landnýting (e. intensity of land use)
sem samheiti yfir mælikvarða á það
hversu mikil nýting lands er, svo sem
nýtingarhlutfall og þéttleika byggð-
ar“. Eitthvað virðist þessi hugtak-
anotkun þó hafa skolast til hjá þeim
fjölmörgu sem um þessi mál fjalla.
Í nýlegu riti Ólafs Arnalds: Á röng-
unni – Alvarlegir hnökrar á fram-
kvæmd landnýtingarþáttar gæðastýr-
ingar í sauðfjárrækt, bendir hann á
mikilvægi þess að fjármagn sem ár-
lega er veitt til sauðfjárræktar á Ís-
landi styðji ekki við ósjálfbæra nýt-
ingu landsins. Hér er um umtalsvert
fé að ræða úr sameiginlegum sjóði
okkar landsmanna, en Ólafur áætlar
að það nemi á bilinu 6-7 milljörðum á
ári. Þá bendir Ólafur á að lengi hafi
verið vitað að gríðarlegt jarðvegsrof
og hrun vistkerfa hafði átt sér stað á
Íslandi og því sé skortur á aðkomu
umhverfisráðuneytis athyglisverður,
en það fer með málefni sjálfbærrar
þróunar og framkvæmd nátt-
úruverndar- og skipulagslaga og ber
ábyrgð á að faglega sé unnið eftir
þessum lögum.
Fjölmargir aðilar koma að ákvörð-
uðnum um landnotkun og landnýtingu
Íslands með einum eða öðrum hætti,
m.a. Landgræðslan og Skógrækt rík-
isins, landbúnaðarráðuneytið, Um-
hverfisstofnun, Matvælastofnun,
Vegagerðin, umhverfisráðuneytið og
Skipulagsstofnun auk sveitarfélaga og
ráðgjafa þeirra. Hvernig væri nú að
allir þessir aðilar sem þiggja al-
mannafé fyrir að móta stefnu og taka
ákvarðanir um notkun og nýtingu Ís-
lands færu að tala markvisst saman? Í
alvöru – og bæði í þéttbýli og strjál-
býli. Hættu að sjá einhverjar
„framtíðarsýnir“ og settu sér í staðinn
framkvæmanlega stefnu og markmið
á einhverjum staðreyndagrundvelli,
með þátttöku almennings og hags-
muni okkar allra, sem borgum fyrir
þessa vinnu, að leiðarljósi.
Tíminn líður líka hratt. Nú er bráð-
um fimmtungur liðinn af 21. öldinni og
ekki er úr vegi að í þessu sjálfbæra
skipulagi sé reynt að skyggnast svolít-
ið fram í tímann, svona eina öld eða
tvær og að við byrjum m.a. að búa
okkur undir það þegar jöklarnir verða
að öllum líkindum horfnir. Þetta ættu
samt ekki að verða einhver trúar-
brögð, enda er nóg pláss fyrir þau á
öðrum vettvangi.
Sjálfbært skipulag Íslands
Eftir Gest
Ólafsson » Sjálfbær þróun skipt-
ist í þrjá þætti; fé-
lagslega, umhverfislega
og efnahagslega. Í allri
ákvarðanatöku og fram-
kvæmdum skal hafa
jafnvægi milli þeirra.
Gestur Ólafsson
Höfundur er arkitekt og
skipulagsfræðingur.
skipark@skipark.is