Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.08.2019, Qupperneq 12

NÝJASTA TÆKNI OG VÍSINDI
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.8. 2019
Kría með GPS-tæki ásett með svokölluðu lærabelti. Tækið er síðar endurheimt af kríunni er hún
kemur á sama varpblett að ári. Aðferðinni hefur verið beitt með góðum árangri í Bandaríkjunum.
Fylgst er grannt með öllum kríum sem mældar
og merktar eru, einkum þeim sem fá ásettan
GPS tækjabúnað og til að auðvelda þá vöktun fá
kríurnar örlítinn lit á háls sem þvæst af þeim
innan tveggja vikna. Auk þess fá þær hefðbundin
fuglamerki á fætur til auðkennis.
tækið skaði fuglana, en þeir fuglar sem þegar
hafa verið endurheimtir voru vel á sig komnir
og sýndu engin ummerki um að tækið hefði
teljanleg áhrif á þá. „Fuglarnir sem við merkt-
um á prufutímabilinu í fyrra litu ljómandi vel
út. Hafa ber þó í huga að lítil reynsla er komin
á þetta og betur á eftir að koma í ljós hvernig
fuglunum vegnar yfir árið.“
Leita mikið í stuttar ferðir
Um tuttugu fuglar voru merktir á síðasta ári
og um sextíu í ár. Þegar hefur tekist að endur-
heimta nokkra fugla en gleggri mynd fæst
væntanlega á næsta ári, þegar fuglarnir sem
merktir voru nú snúa aftur til Íslands. Engar
bráðabirgðaniðurstöður liggja enn fyrir varð-
andi farið en á hinn bóginn eru komnar bráða-
birgðaniðurstöður sem snúa að fæðuferðum
kríunnar meðan á varpi stendur, sem er hlið-
arverkefni rannsóknarinnar.
„Meðan við vorum að prófa nýju tækin sett-
um við þau út og tókum þau til baka nokkrum
dögum síðar. Við erum líka með aðra týpu af
tækjum, VMS, sem hlaða upplýsingum niður í
beini og í gegnum þau fengum við gögn úr
fæðuferðum um tíu fugla meðan á varptíma og
álegu stóð. Kríurnar leituðu mikið í stuttar
ferðir beint vestur af Sandgerði en líka mark-
vert inn á Faxaflóa, sem er afskaplega fróð-
legt. Þetta gefur okkur ekki bara vísbendingu
um hegðun kríunnar heldur felst einnig í þessu
tækifæri til að skoða notagildi hafsvæðisins í
kringum okkur með hliðsjón af sjálfbærri auð-
lindanýtingu sjávar. Eins möguleg verndar-
svæði í hafi. Þetta er raunar með sterkari
tækjum í því sambandi vegna þess að fuglarnir
eru svo góðir áttavitar á lífríki hafsins og segja
okkur mjög fljótt hvar æti er að hafa, en þeir
leita oftar en ekki í sama æti og fiskarnir okk-
ar og hvalirnir. Þess vegna hefur þessi rann-
sókn heilmikla þýðingu fyrir okkur Íslend-
inga.“
Í því sambandi nefnir hún að sjaldgæft sé að
vísindamenn hafi upplýsingar um líffræði far-
dýra á borð við sjófugla yfir vetrartímann eins
og í þessari rannsókn enda bera fuglarnir tæk-
ið allt árið um kring. „Fyrir vikið gerir þessi
nýja tækni okkur kleift að spyrja spurninga
sem annars væri ekki hægt að spyrja.“
Freydís bendir á að tækni sambærileg við
þá sem stuðst er við í þessari rannsókn muni
nýtast við rannsóknir á mun fleiri dýrateg-
undum en fuglum og fyrir vikið séu góðar líkur
á því að þekkingu manna á hegðun dýra muni
fleygja hratt fram. „Sérstaklega vegna þess að
þessi tækni nýtist ekki bara í stórum rann-
sóknum, heldur ekki síður í smærri rann-
sóknum sem hafa ekki margar milljónir króna
á bak við sig.“
Langar að færa verkefnið út
Freydís hefur væntingar til þess að fleiri rann-
sóknarstyrkir fáist á komandi árum og miss-
erum svo að færa megi kríuverkefnið enn frek-
ar út. Með því að setja fleiri tæki út á öðrum
varpsvæðum og fleiri tegundum fáist svör við
Stöllurnar Nicole Parr, dr. Lucy Hawkes og Jo Morten glaðbeittar við skráningu gagna inni í rann-
sóknabílnum í Norðurkoti. Margvísleg rannsóknatæki og búnað má greina á myndinni.
Krían er einkar fimur og fagur flugfugl.
Þessi kría gerði sig tilbúna að reka ljós-
myndarann burt enda átti hún dýrmæt
egg í hreiðri sem þarfnast verndar hennar.