Útvegur - 01.08.2001, Page 17

Aðferðir og hugtök
15
1. Aðferðir og hugtök
1. Methods and concepts
Hagstofa íslands gefur nú út ársritið Útveg í þriðja sinn. Að
þessu sinni er gerð grein fyrir sjávarútveginum á árinu 2000.
Grunnskipulag Útvegs 2000 er það sama og í Útvegi 1999.
Leitast er við að hafa samspil texta, mynda og taflna þannig
úr garði gert að ritið sé í raun ársskýrsla um sjávarútveg sem
innhaldi helstu lykilupplýsingar. Itarlegri vitneskja, t.d. um
einstaka verkunarstaði, er að finna á samnefndum geisladiski.
Þess er vænst að ritið nýtist áhugamönnum um íslenskan
sjávarútveg, jafnt leikum sem lærðum.
I ritinu eru settar fram í fyrsta sinn upplýsingar um afla eftir
staðsetningu löndunarhafnar annars vegar og staðsetningu
kaupanda hins vegar (töflur 5.21 - 5.23). Nánar er gerð grein
fyrir þessu í kafla 1.2 hér á eftir.
1.1 Heimildir
1.1 Sources
Megnið af þeim tölum sem birtar eru í ritinu eru fengnar úr
vigtarskýrslum og ráðstöfunarskýrslum og annast Fiskistofa
söfnun þeirra. Öllum fiskkaupendum og/eða fiskverkendum,
þ.m.t. fiskmörkuðum og vinnsluskipum ber skylda til að
skila Fiskistofu útfylltum vigtar- og ráðstöfunarskýrslum
fyrirhvem mánuð ársins, sbr. 2. mgr. 12. gr. laganr. 57/1996.
Fiskistofa skráir og yfirfer skýrslurnar og sendir niðurstöður
þeirra til Hagstofunnar til ffekari úrvinnslu.
Vigtarskýrslur innihalda upplýsingar um aflakaup. Þar
kemur m.a. fram nafn fiskkaupanda, númer skráningar o.fl.
ásamt öllum nauðsynlegum upplýsingum um keyptan afla,
svo sem físktegund, stærðarflokkun, gæðaflokkun, magn og
verð. Ein skýrsla er gerð fyrir hvert skip sem keypt er af og
nær skýrslan í flestum tilfellum yfir mánaðarviðskipti fisk-
kaupandans við skipið, tilgreind eftir dögum. Fiskkaupandi
útbýr vigtarskýrsluna og sendir Fiskistofu sem sér um
skráningu hennar. Vigtarskýrslur eru sendar rafrænt eða eftir
hefðbundnum leiðum.
Við opinbert eftirlit sjávarafurða er leitast við að fylgja
afla eftir, allt frá því að hann er veiddur og þar til búið er að
vinna hann og afurðirnar komnar í hendur kaupenda. Hluti af
eftirlitinu felst í því að fylgjast með vinnslu afla og myndun
afurða hjá framleiðendum. I núverandi skipulagi fer þetta
eftirlit þannig fram að framleiðendur (aflakaupendur) senda
Fiskistofu skýrslu um ráðstöfun afla.
Ráðstöfunarskýrslur em sendar Fiskistofu mánaðarlega.
Greint er frá afla sem var til ráðstöfunar í hvetjum mánuði og
hvemig honum var ráðstafað. Afli til ráðstöfunar saman-
stendur af birgðum í upphafi tímabils ásamt fiskkaupum
samkvæmt vigtarskýrslum. Afli til ráðstöfunar er annað
hvort unninn eða seldur óunninn. Því verður það aflamagn
sem til ráðstöfunar er að vera jafnt því aflamagni sem er
verkað eða selt óunnið. Ráðstöfunarskýrsla sýnir hvaða
verkun aflinn fær. Hins vegarerekki hægt að sjá áráðstöfunar-
skýrslu hvaða afurðir verða til hjá framleiðendum.
I stuttu máli veita vigtarskýrslurnar upplýsingar um allan
afla upp úr sjó en ráðstöfunarskýrslumar segja til um vinnslu-
aðferð hans.
Fjölmargar upplýsingar sem birtast í Útvegi em frá Hagstofu
fslands, t.d. upplýsingar um starfsfólk í sjávarútvegi og tölur
um útflutning. Skipaskrá Siglingastofnunar fslands er notuð
við gerð taflna um fiskiskipastólinn, Landssamband smábáta-
eigaenda leggur til upplýsingar um grásleppuafla og Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) gögn
um heimsafla og skiptingu hans eftir löndum og veiðisvæðum.
Alþjóða hafrannsóknarráðið (ICES) veitti upplýsingar um
veiðar erlendra skipa við ísland. Eins og fyrr sagði varðveitir
Fiskistofa ráðstöfunar- og vigtarskýrslur. Upplýsingar um
fjármunamyndun og fjármuneign í veiðum og vinnslu em
fengnar frá Þjóðhagsstofnun.
2.2 Skýringar
1.2 Explanatory notes
Allur afli í ritinu er umreiknaður í óslægðan afla (fisk upp úr
sjó) og skiptir þá ekki máli í hvaða ástandi honum er landað.
Reiknistuðlar fyrir ákveðnar fisktegundir eru gefnir upp í
töflu 1.1. aftar í þessum kafla. Sú nýlunda er nú í Útvegi að
tvær töflur veita upplýsingar um ástand aflans við löndun.
Þetta era töflur 5.10 og 5.11. Verðmætatölur eru vergar
(brúttótölur) nema annað sé tilgreint. Afli sem seldur er á
markaði, hvort heldur sem er innanlands eða utan, er
tilgreindur á söluverði. Verðmæti selds afla erlendis miðast
við gengi á söludegi.
Kafli 2 fjallar um fjármunanvyndun í sjávarútvegi.
Fjármunamyndun er skilgreind semeignfærð útgjöld fyrirtækja
og opinberra aðila en fjármunaeign sýnir verðmæti
framleiðsluíjármuna í lok hvers árs. Upplýsingar um íjármuna-
myndun og fjármunaeign em fengnar frá Þjóðhagsstofnun.
Þriðji kafli, um vinnuafl í sjávarútvegi, er að öllu leyti
unninn upp úr vinnumarkaðskönnunum Hagstofunnar. I
kaflanum koma fram upplýsingar um fjölda starfandi,
starfsaldur, vinnustundir og stéttarfélagsþátttöku starfsfólks
í atvinnugreininni sjávarútvegi. Með sjávarútvegi er bæði átt
við fiskveiðar og fiskvinnslu. Litið er svo á að við fiskveiðar
starfi bæði sjómenn sem og þeir sem starfa í landi við útgerð.
Með fiskvinnslu er átt við vinnslu í landi. Fiskvinnsla um
borð í fiskiskipum telst því til fiskveiða. Fjöldi starfandi í
sjávarútvegi eráætlaðurheildarfjöldi starfandi manna. Vinnu-
stundir em unnar klukkustundir. Með starfsaldri er átt við
tímann frá því fólk hóf störf í tilgreindu fyrirtæki fram til
viðmiðunarmánaðar. Með stéttarfélagi er átt við við hags-
munafélag launþega sem á sjálfstæða aðild að kjarasamningi
í samræmi við lög um stéttarfélög og vinnudeilur (nr. 80/
1938) og lög um opinbera starfsmenn (nr. 94/1986). S varendur
í vinnumarkaðskönnun eru sjálfir látnir meta hvort þeir séu
félagsmenn í stéttarfélagi eða ekki og þannig er mæld stéttar-
félagsþátttaka. Viðmiðunarvika byrjar á laugardegi og er
síðasta heila vikan áður en viðtal fer fram.
í fjórða kafla er fjallað um fiskiskipastól Islendinga.
Fiskiskipastóllinn samanstendur af opnum fiskibátum,
vélskipum og togurum. Opnir fiskibátar em fiskibátar sem
ekki em með heilt, vatnsþétt þilfar. Þilfarsskip em skip sem