Skessuhorn - 28.10.2015, Side 20

MIÐVIKUDAGUR 28. OKTÓBER 201520
Jón Snævarr Guðnason á sér grið-
land á jörðinni Vallanesi í Skil-
mannahreppi hinum forna innan
við Akranes þar sem nú heitir Hval-
fjarðarveit. Vallaneslandið sem nú
er tilheyrði áður jörðinni Hvíta-
nesi en var skipt úr henni árið 1938
og reist nýbýli. Hús þess eru horf-
in í dag en í staðinn eru komin frí-
stundahús í eigu afkomenda þeirra
er eitt sinn byggðu bæði Hvítanes
og Vallanes. Jón Snævarr er einn
þeirra. Hann er sonur Guðna Þórð-
arsonar sem oftast var kenndur við
Sunnu. Guðni var fæddur og upp-
alinn á Hvítanesi. Þar bjuggu bæði
foreldrar hans, föðurafi og –amma
ásamt tveimur föðurbræðrum. Þeir
feðgar Jón og Guðni voru nánir.
„Pabbi leit alltaf á sig sem Akurnes-
ing. Kallaði sig alltaf Skagamann.
Hvítanes var hans draumaparadís
og hingað leitaði hann oft á sinni
löngu og viðburðaríku ævi,“ seg-
ir Jón Snævarr þegar hann minnist
föður síns. Guðni lést í september
2013, þá orðinn níræður að aldri.
Jón Snævarr á sér óvenjulega langa
og flókna sjúkrasögu; fjölda hjarta-
aðgerða, krabbameinsmerðir og
ranga lyfjagjöf. Nú hefur svín lagt
honum til nýja hjartaloku og miðað
við aðstæður er hann furðu hress.
Þrátt fyrir fjölda aðgerða hefur Jón
sjaldan þurft að vera lengi frá vinnu.
Saga hans er dæmi um að fólk eigi
aldrei að tapa trúnni á bata, þótt út-
litið sé svart.
Ræturnar í Borgar-
fjarðarsýslu
Sjálfur er Jón Snævarr 68 ára að aldri
í dag, fæddur 1947. Þrátt fyrir að
hann hafi starfað og búið í Reykja-
vík alla sína tíð þá lítur hann á sig
sem Borgfirðing. Þar liggja ræt-
ur hans. „Jón Ingólfsson móðurafi
minn var frá Breiðabólstað í Reyk-
holtsdal. Þar á föðurleifð sinni bjó
hann ásamt Valgerði Erlendsdótt-
ur Gunnarssonar bónda á Sturlu-
Reykjum. Hjá þeim var ég mörg
sumur. Það var ekkert rafmagn og
húsakynnin torbær. Rafmagn kom
ekki þarna fyrr en 1954. Ég man að
það var heljarmikil AGA-kokselda-
vél í bænum, bæði stórt og sniðugt
fyrirbæri. Í henni var eldur allt árið.
Inni í henni var vatnsgeymir og
krani framan á. Svo var vaskur við
hliðina. Þarna gat amma mín alltaf
náð sér í heitt vatn. Eldavélin góða
hitaði svo hálfpartinn upp aðra
hluta bæjarins. Þetta þótti fimm
stjörnu lúxus á þeim tíma.“
Jón Snævarr segir að þarna í
Reykholtsdalnum hafi hann átt
dásamlega og ógleymanlega æsku
sem kúasmali, snúningastrákur og
við ýmis önnur störf. „Ég var yfir-
leitt kominn í maí og var oft fram
í október. Ég fór jafnvel þarna
um jólin og tók þá bara rútuna úr
Reykjavík. Ég var sá eini minna
systkina sem var þarna á Breiða-
bólsstað í sveit. Önnur systkini mín
voru hins vegar mest í Deildar-
tungu en þar bjó móðursystir okkar
Unnur Jónsdóttir.“
Frumkvöðullinn Guðni
Jón segir að hann hafi ekki haft
mjög mikið af Hvítanesi að segja í
sínum uppvexti. „Þó var ég hér hjá
afa mínum og ömmu í einhverjar
vikur eitt sumarið. Ég minnist þess
til að mynda þegar afi veiddi lax hér
á leirunum beint fyrir neðan Hvíta-
nesbæinn. Þar gengur fiskur hjá,
bæði upp í Leirá og Laxá. Þá var
farið út á fjöru og netin lögð á leir-
urnar. Síðan féll að og yfir netin.
Svo þegar aftur fjaraði út var farið
og vitjað um. Þá voru netin á þurru
eða svo gott sem. Laxveiðar í net
hér voru svo bannaðar með laga-
setningu en jarðirnar sem höfðu
áður átt hlunnindi í netalögnum
og laxveiðijarðirnar fengu í staðinn
hlutdeild af arði laxveiðánna.“
Þegar Jón Snævarr komst á full-
orðinsár og hafði lokið mennt-
un bæði hér heima á Íslandi og úti
í Lundúnum hóf hann brátt störf
með Guðna föður sínum. Guðni
Þórðarson hafði þá þegar haslað sér
völl sem einn af þekktustu og fram-
sæknustu blaðamönnum lands-
ins. Hann hafði hins vegar söðlað
um og fært sig um set yfir í ferða-
þjónustuna sem þótti óvanalegt á
sjötta áratug síðustu aldar. Þar var
hann fyrst fararstjóri Íslendinga í
fyrstu sólarlandaferðunum. Árið
1959 stofnaði Guðni svo ferðaskrif-
stofuna Sunnu og þá varð ekki aft-
ur snúið. Nokkrum árum síðar hóf
Jón störf með föður sínum.
Feðgarnir unnu vel
saman
„Við pabbi vorum mjög ólíkir en
unnum vel saman. Það kom sér
oft ágætlega hvað við vorum ólík-
ir. Þarna árið 1967, eða þar um bil,
voru nokkrar ferðaskrifstofur á Ís-
landi sem enn lifa í minningunni,
svo sem Zoega, Ferðaskrifstofa rík-
isins og Ferðaskrifstofan Orlof að
ógleymdri ferðaskrifstofunni Út-
sýn. Engin af þessum ferðaskrif-
stofum voru hins vegar í leiguflugi
sem tengdist sólarlandaferðum eða
neinu svoleiðis. Þar vorum við í
Sunnu,“ rifjar Jón upp. Þetta voru
viðburðarík ár þar sem oft gekk á
ýmsu. Undir stjórn Guðna Þórðar-
sonar voru nýjar brautir ruddar í ís-
lenskri ferðaþjónustu. Um það allt
og líf Guðna sjálfs má lesa í áhuga-
verðri ævisögu Guðna Þórðarson-
ar sem kom út á bók fyrir nokkr-
um árum.
Jón Snævarr Guðnason kann að
segja margar sögur frá þessum tím-
um þar sem menn voru oftar en
ekki í hlutverki brautryðjenda. Ís-
land var að opnast fyrir umheim-
inum á þann hátt að venjulegt fólk
var farið að hafa efni á utanlands-
ferðum með flugvélum. „Við vor-
um kannski að gera svipaða hluti
og Simon gamli Spies gerði í Dan-
mörku. Við rákum ferðaþjónustu
fyrir flest fólk og útveguðum ódýrar
flugferðir. Við vorum eiginlega lág-
gjaldaflugþjónusta þess tíma. Pabbi
og Spies voru góðir vinir. Karlinn
kom eitt sinn hingað til Íslands og
heimsótti okkur. Ég náði í hann út
á Reykjavíkurflugvöll. Hann mætti
með þremur fegurðardísum með
sér og heimtaði að keyra Bensinn
sem ég var á að skrifstofu Sunnu í
miðbænum. Spies var með mikla
bíladellu og safnaði glæsibifreiðum.
Hann hafði aldrei komið hingað til
lands fyrr. En hann ók beint þang-
að sem Sunna var með skrifstofur
sínar í Bankastræti. Hann var með
límheila, hafði stúderað kortið og
lagt það á minnið áður en akstur-
inn hófst. Þegar hann hafði heilsað
upp á starfsfólkið lét hann hverja af
fylgdarkonum sínum hafa reiðufé í
íslenskum krónum sem nam mán-
aðarlaunum okkar og sagði þeim að
fara neðar í götuna. Þar væri kaffi-
hús og þær gætu fengið sér kaffi.
Þetta gerði hann með miklum til-
þrifum. Við Íslendingarnir fylgd-
umst opinmynnt með en þetta var
Spies,“ segir Jón og hlær dátt.
Ævintýri og sjúkdómar
Sunnuævintýrið þar sem Jón Snæv-
arr var lengst af skrifstofustjóri ent-
ist til haustsins 1979. „Þá lokuðum
við. Eftir það vann ég meðal annars
við útflutning á fiski. Svo fór ég að
vinna hjá ferðaskrifstofunni Atlan-
tic en stofnaði síðan ásamt fleirum
Ferðaskrifstofuna Sögu. Þar var ég
til haustins 1985 að ég réði mig til
hraðflutningafyrirtæksins DHL og
seldi minn hlut í Sögu. Hjá DHL
var ég til loka árs 1992. Þá var ég
orðinn hjartasjúklingur án þess þó
að gera mér grein fyrir því sjálf-
ur. Ég var sendur í hjáveituaðgerð
46 ára gamall. Það er nú ekki gott
fyrir hjartasjúkling hvorki að vera
í ferðaskrifstofubransanum eða
hraðflutningabransanum,“ segir
hann kankvís á svip.
Nú kemur Jón Snævarr inn á
sjúkdómasögu sína sem er nán-
ast með ólikindum þegar horft er
til baka. Segja má að það sé krafta-
verki líkast að hann skuli enn vera
ofar foldu nær orðinn sjötugur að
aldri. Saga hans kennir að það er
alltaf von þegar fólk veikist alvar-
lega þó útlitið geti vissulega ver-
ið dökkt. Jón byrjar að segja frá:
„Ég var alltaf mjög heilsuhraustur
þegar ég var ungur. Hjartaveikind-
in höfðu sennilega upphaf sitt í því
að annað lungað í mér féll saman
1970. Enginn veit út af hverju. Ég
fór í skurðaðgerð, lungað lagaðist
og þetta greri. Átta mánuðum síðar
féll það svo saman aftur. Þá var ég
skorinn og helmingurinn af lung-
anu fjarlægður. Ég missti þó aldrei
úr nema tvær eða þrjár vikur í vinnu
þegar ég var í þessum veikindum.
Það var svo gaman í vinnunni sem
þá var á ferðaskrifstofunni Sunnu.“
Hrikalegar krabba-
meinsmeðferðir
Jón Snævarr segir að hann hafði
grunað að þó læknar segðu að hann
ætti að vera búinn að ná sér eins og
hægt væri miðað við að hálft annað
lungað væri á brott, þá væri hann
ekki laus við veikindin. Hann fann
alltaf til verkja í brjóstholinu eft-
ir þetta. „Ég fór í rannsóknir og
haustið 1971 og í ársbyrjun 1972
kemur í ljós að ég er kominn með
bullandi krabbamein. Þá var tekið
úr mér miltað sem þá hafði bólgnað
út og var orðið margfalt að stærð.
Þarna var ég rétt 25 ára, tveggja
barna faðir og eitt á leiðinni. Á þess-
um tíma var svona lagað hálfgerð-
ur dauðadómur. Ég var settur í kó-
baltgeislameðferð sem var hreint út
sagt alger viðbjóður. Það var svaka
keyrsla á hana og svo lyfjameðferð
á eftir. Það var nú ljóta sullið. Ég
stillti því alltaf inn á helgar að fara í
lyfjagjafir svo ég gæti verið mættur
í vinnu á mánudögum. Í þessu var
ég í rúmt ár.“
Þessar meðferðir dugðu ekki til.
„Þetta gaus allt saman upp að nýju
1974. Ég var aftur settur í geisla-
og lyfjameðferð. Í þeirri lyfjameð-
ferð 1975 fékk ég rangt lyf. Ég átti
að fá tíu milligrömm af ákveðnu
lyfi en var gefið annað sem hét
svipuðu nafni. Það varð rugling-
ur. Þetta síðarnefnda lyf var ein-
ungis gefið mjög fullorðnu fólki
sem var á síðustu metrunum og þá
aldrei meira en þrjú milligrömm
í einum skammti. Þeir dældu tíu
milligrömmum í mig og ég var rétt
dauður. Ég jafnaði mig þó á þessu
þó ég væri á þessum tímapunkti
orðinn aðeins 58 kíló að þyngd. Ég
hafði lést um 14 kíló á einni helgi og
þjáðist af ofþornun. Ég var gersam-
lega viðþolslaus af kvölum.“ Þrátt
fyrir þetta tókst að stöðva krabba-
meinið og það hefur ekki látið á sér
kræla síðan.
Stíflaðar kransæðar og
ónýt hjartaloka
Sautján ár liðu án þess að til nýrra
alvarlegra tíðinda drægi í sjúkra-
sögu Jóns Snævarrs Guðnasonar.
En 1993 dundi nýtt áfall fyrir. „Það
uppgötvaðist að ég væri með stífl-
aðar kransæðar á fjórum stöðum.
Læknar röktu þetta til geislameð-
ferðanna 1974 og 1975. Þeir töldu
að þær hefðu eyðilagt kransæðarn-
ar í mér enda gekk ekki lítið á eins
og ég sagði áðan. Til að gera langa
sögu stutta þá hef ég farið níu eða
tíu sinnum í hjartaþræðingu síðan
1992. Bara árið 2008 fór ég í þrjár
þræðingar og kransæðaútvíkkun
á einu ári. Þessar þræðingar hafa
aldrei haft nein áhrif á mig nema
þá aðeins til hins betra. Ég fór í
þá þriðju á Þorláksmessudag og
var mættur daginn eftir í jólaveislu
hjá dóttur minni. Ég var allt annar
maður,“ segir Jón og bregður fyrir
kerskni í svip hans.
Og þó var ekki sagan öll. Í fyrra
biðu hans nýjar áskoranir. „Það
kom í ljós fyrir rúmu ári síðan að
geislarnir höfðu líka skemmt í
mér hjartaloku. Ég var kallaður á
fund með helstu hjartasérfræðing-
um Landspítalans og sagt að hafa
með mér bæði eiginkonu og börn.
Ég sagði þá við konuna að nú væri
ég sennilega að syngja mitt síðasta.
Læknarnir myndu sennilega færa
okkur dauðafregn mína. Það var
kannski ekki svo fjarri lagi. Sérfræð-
ingarnir tilkynntu okkur að hjartað
í mér væri í miklu verra ásigkomu-
lagi en þeir hefðu gert sér grein fyr-
ir. Þeir lýstu því þannig að að væri
einfaldlega að krókna inni í mér.
Ég mætti búast við því að ef ekkert
yrði að gert þá myndi ég deyja inn-
an 12 til 18 mánaða. Ég sagði þeim
að ég væri ekki hissa, ég væri sjálf-
ur búinn að vera að segja þeim að
hjartað í mér væri veikara en þeir
töldu, þessar fréttir kæmu mér ekki
á óvart, ég væri undir þær búinn og
tæki þetta ekki nærri mér.“
Jón Snævarr Guðnason á Vallanesi í Skilmannahreppi hinum forna:
Á að baki tvær krabbameinsmeðferðir
og tíu hjartaaðgerðir
Jón Snævarr Guðnason við frístundahús sitt í Vallnesi. Húsið heitir Meyjarhóll
eftir örnefni sem er á bak við það. Þar býr huldufólk, segir sagan. Jóhannes
Kjarval málaði eitt sinn verk af þessu fólki í Meyjarhóli og gaf Guðna Þórðarsyni
föður Jóns.
Fyrr í þessum mánuði afhenti Jón Snævarr Byggðasafninu í Görðum á Akranesi
gamalt skilti frá ferðaskrifstofunni Sunnu, til varðveislu á safninu. Það var til
minningar um það að þessi sögufræga ferðaskrifstofa var sett á stofn af Guðna
Þórðarsyni frá Hvítanesi í gamla Skilmannahreppi. Jón Allansson veitti skiltinu
viðtöku. Afhendingin fór fram í gamla íbúðarhúsinu í Hvítanesi þar sem Guðni ólst
upp og sleit barnsskónum.
Ævisaga Guðna
Þórðarsonar,
föður Jóns, kom
út árið 2006.