Fréttablaðið - 06.11.2019, Blaðsíða 23

Erlendu fjárfestingasjóðirnir, sem hófu fyrst að kaupa í íslenskum hlutabréfum árið 2015, hafa minnkað stöður sínar í íslensku félögunum að Arion banka og Marel undanskildum. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
eyrissjóðirnir eru ekki sérstaklega
virkir þátttakendur á íslenskum
hlutabréfamarkaði. Vissulega eiga
þeir af og til stór viðskipti en eru
aftur á móti ekki að eiga reglulega
viðskipti á markaði, hvað þá dag-
lega,“ segir Svanhildur. Hún tekur
þó fram að velta á markaði sé eitt og
seljanleiki annað. „Það hefur marg-
oft sýnt sig að íslensk hlutabréf eru
nokkuð seljanleg og oft eiga sér stað
viðskipti upp á nokkra milljarða.
Þau viðskipti eiga sér yfirleitt stað
utanþings,“ segir Svanhildur.
Telurðu að óbreytt ástand auki
líkurnar á afskráningu félaga?
„Það gæti vissulega haft áhrif.
Bæði veltan og einnig fjöldi hlut-
hafa sem fer fækkandi í nánast
öllum félögum og er hann í ein-
hverjum tilvikum kominn langt
undir mörk fyrir skráningu á
aðalmarkað Kauphallar. Það væri
áhugavert að sjá almenning verða
aftur þátttakendur á innlendum
hlutabréfamarkaði eins og tíðkað-
ist hér áður fyrr þegar því fylgdi
skattaívilnun,“ segir Svanhildur
En hefur lítil velta áhrif á áhuga
erlendra fjárfesta á hlutabréfa-
markaðinum?
„Lítil velta getur fælt erlenda
fjárfesta frá en það er bara eitt af
því sem hefur áhrif á hvort erlendir
fjárfestar komi inn á markaðinn.
Annað er sýnileiki, og þess vegna
er mikilvægt að íslensk félög kom-
ist inn í alþjóðlegar hlutabréfavísi-
tölur, og síðan skiptir einfaldleiki
máli. Erlendir aðilar sem ætla að
eiga viðskipti á innlendum markaði
þurfa að setja sig upp hjá innlend-
um fyrirtækjum eins og staðan er
í dag. Samkvæmt Kauphöll Íslands
hefur staðið til nokkuð lengi að
breyta þessu og að Ísland verði
aðili að alþjóðlegu uppgjörskerfi.
Mér skilst að það eigi að klárast
fyrir vorið 2020. Ef þetta tvennt er
í lagi myndi ég segja að verðlagning
félaga verði helsta forsendan fyrir
því hvort erlendir aðilar sýna sig hér
eða ekki,“ segir Svanhildur.
Mun enda í kapítalísku
kerfi án kapítalistanna
„Vandinn er að það verður til svo
takmarkaður einkasparnaður í
hagkerfinu vegna þess að 20 pró-
sent af launum fólks renna til líf-
eyrissjóðanna. Þegar svo er verða
lífeyrissjóðirnir eini vörsluaðili nýs
sparnaðar á landinu,“ segir Heiðar
Guðjónsson, forstjóri og stærsti
hluthafi Sýnar, og nefnir að þjóðin
sé ung og því sé eignatími lífeyris-
sjóða mældur í áratugum.
„Það veldur því að þeir kaupa
eignir og setja í skúffu. Það eru
mjög fáir virkir fjárfestar að færa
sig á milli félaga eftir því sem mögu-
leikar eða forsendur breytast. Ef við
hugsum dæmið til enda þá verðum
við með kapítalískt kerfi án kap-
ítalista þar sem embættismenn
stýra fyrirtækjunum. Við þurfum
f leiri hluthafa sem hætta sínu
sjálfsaflafé en kerfið í dag er þvert á
móti að stækka lífeyrissjóðina enn
frekar,“ segir Heiðar. Hann segir að
tvö skilyrði fyrir aðhaldi í rekstri
skráðra félaga sé annars vegar það
að í stjórn veljist fólk sem eigi eitt-
hvað undir gengi félagsins og hins
vegar það að hluthafar geti kosið
með fótunum, þ.e.a.s. selt sinn hlut
auðveldlega.
Er lítil virkni á markaðinum að
raska verðmyndun hjá fyrirtækjum
á borð við Sýn að þínu mati?
„Já, ég tel svo vera og það skapar
ákveðna sjálfheldu. Hver hættir sér
inn ef hann kemst ekki auðveldlega
út? Þess vegna eru fyrirtækin með
viðskiptavaktir sem bankarnir sjá
um en umfang þeirra nemur aðeins
nokkrum tugum milljóna króna.
Það þýðir að ef einhver ætlar að láta
virkilega til sína taka þarf hann að
sæta færis. Þetta skapar dálítið
spastískt viðskiptaumhverfi,“ segir
Heiðar og nefnir í því samhengi að
nýlega hafi stór enskur sjóður selt
sig niður í Sýn og innlendur einka-
fjárfestir bætt við sinn hlut á móti.
„Í stað þess að það séu jöfn og þétt
viðskipti með bréf, eiga sér stað stór
og óregluleg viðskipti þegar það eru
gríðarlega ólíkar skoðanir á mark-
aðinum,“ segir Heiðar.
Spurður hvort afskráning fyrir-
tækja verði fýsilegri kostur í þess
konar umhverfi segist Heiðar telja
það líklegt. Hlutabréfamarkað-
inum hafi verið komið á fót til þess
að almenningur eigi auðveldara
með að fjárfesta í atvinnulífinu en
ekki síður til þess að fyrirtæki eigi
greiðari aðgang að fjármagni.
„Það hlýtur að vera að fjárfestar,
sem fá ekki þann aðgang að fjár-
magni sem hlutabréfamarkaður
á að veita þeim en eru hins vegar
með alla upplýsingaskylduna, velti
fyrir sér hvort að það sé þess virði að
hafa fyrirtækin áfram skráð,“ segir
Heiðar. Þá segir hann að lítil virkni
sé stór fyrirstaða í vegi erlendrar
f járfestingar í íslenskum verð-
bréfum. Erlendir fjárfestar horfi til
þess að geta auðveldlega farið inn á
markaðinn og út af honum.
Sogast inn í kerfið
Guðmundur Kristjánsson, for-
stjóri Brims og langstærsti hlut-
hafinn, segir að töluverð velta hafi
verið með bréf félagsins og hann sé
ánægður með veru þess á markaði.
Hins vegar séu umsvif lífeyrissjóð-
anna áhyggjuefni.
„Allt sparifé landsmanna sogast
inn í lífeyrissjóðakerfið. Þar er
allur sparnaðurinn í dag og það er
áhyggjuefni ef sjóðirnir verða afl í
samfélaginu sem þolir enga skoð-
un,“ segir Guðmundur og nefnir í
framhaldinu sölu Gildis lífeyris-
sjóðs á nær öllum hlut sínum í Brimi
í lok sumars.
„Í tilfelli Brims þá selur Gildi líf-
eyrissjóður hlutabréf í Brimi fyrir
4.990 miljónir króna án þess að
nokkur fái að vita af því. Þetta gerði
hann til þess að komast fram hjá
eigin reglum vegna þess að ef selt er
fyrir 5.000 milljónir eða hærri upp-
hæð þarf samþykki stjórnar Gildis
en síðan koma þeir fram og segjast
vera með betra siðferði en allir aðrir
á markaðinum,“ segir Guðmundur.
Merki um lausafjárskort
Fjárfestingafélagið Brimgarðar er
á meðal stærstu einkafjárfestanna
í fasteignafélögunum Eik, Regin,
Reitum og Heimavöllum. Gunnar
Þór Gíslason, einn eigenda Brim-
garða, segir að innlendir fjárfestar
hafi yfirleitt mátt vera nokkuð
sáttir með veltu hlutabréfa í Kaup-
höllinni og bendir á að velta með
bréf Arion banka í sænsku kaup-
höllinni sé oft á tíðum ekki mjög
merkileg. Lítil velta sé hins vegar
enn eitt merkið um lausafjárskort
í hagkerfinu og dragi úr réttri verð-
myndun á markaði.
„Það er búið að skrúfa fyrir pen-
ingaf læðið. Við sjáum þess merki
víða og það er spurning hvort það
dugi að henda Íbúðalánasjóði út
úr innlánsviðskiptum hjá Seðla-
bankanum eða hvort meira þurfi
til eins og til dæmis að gera skulda-
bréf fasteignafélaganna veðhæf í
viðskiptum við Seðlabankann,“
segir Gunnar og vísar þar til þess
að Íbúða lánasjóði verði frá og með
1. apríl næstkomandi óheimilt að
ráðstafa lausu fé sjóðsins til fjár-
festinga í bundnum innlánum í
Seðlabankanum. Þess í stað þarf
Íbúðalánasjóður að leita ann-
arra f járfestingarkosta, meðal
annars í innlánsreikningum í við-
skiptabönkunum, sértryggðum
skuldabréfum bankanna og ríkis-
skuldabréfum. Innlán sjóðsins í
Seðlabankanum hlaupa á tugum
milljarða króna.
„Þessi lausafjárskortur er ekki
bara slæmur fyrir verðbréfamark-
aðinn heldur einnig fyrir fjárfest-
ingar utan verðbréfamarkaðsins,“
segir Gunnar. Þá sé umhugsunar-
vert hversu miklir fjármunir renna
til lífeyrissjóðanna.
„Það fer nánast allur sparnaður
launþega til lífeyrissjóðanna sem
er ekki endilega gott fyrir verð-
myndun á markaði vegna þess að
þeir eru með sambærileg viðhorf
til fjárfestinga. Þetta er einsleitur
fjárfestahópur. Ég tel að það væri
til bóta að skoða losun séreignar-
sparnaðar þannig að fólk geti falið
verðbréfafyrirtækjum að ávaxta
séreignarsparnaðinn sinn, eða
þannig að hægt verði að vera með
sérstaka bundna verðbréfareikn-
inga sem fólk stýrir sjálft.“
Er lítil virkni á markaðinum
hindrun þegar kemur að því að laða
erlenda fjárfesta að íslenska hluta-
bréfamarkaðinum?
„Ég er ekki viss um það og ég held
að þeir erlendu sjóðir sem hafa verið
á markaðinum geti verið sáttir við
hvernig þeim gekk að komast inn
og út. Undirverðlagður markaður
skapar líka ákveðin kauptækifæri
sem vekja áhuga erlendra aðila.“
Verður afskráning félaga fýsi-
legri kostur þegar virkni á markaði
er með þeim hætti sem hún er í dag?
„Nei, ég get ekki alveg tekið undir
þau sjónarmið. Ég sé ekki hvernig
verðmyndun verður betri við að
taka félög af markaði. Ef fjárfestar
telja að verðið sé of lágt þá verða
þeir einfaldlega að halda í bréfin
eða kaupa, eða fá félögin til að
kynna starfsemi sína með öf lugri
hætti fyrir fjárfestum. Ég sé það
ekki sem merki um það að menn
þurfi að taka félög af markaði.“
Yfirsýnin mikilvæg
Ólafur Sigurðsson, framkvæmda-
stjóri Birtu lífeyrissjóðs, segist taka
undir mikilvægi þess að hlutabréfa-
markaðurinn sé virkur hvað varðar
seljanleika og viðbrögð við nýjum
upplýsingum. Í því sambandi verði
að hafa í huga að margir sjóðir horfa
til langs tíma í fjárfestingum og að
meta þurfi ávinning á skammtíma
viðbragði og langtíma horfum.
„Það eru gerðar ríkari kröfur
til lífeyrissjóða en einkafjárfesta
um að þeir dreifi eignum sbr. að
hámarks eignarhlutur sé 20%
og þeir beri niður þar sem verð-
mætasköpun er stöðug yfir langan
tíma. Þegar illa gengur hjá félagi er
stundum kallað eftir því að lífeyr-
issjóðirnir selji ekki vegna þess að
það hafi neikvæð áhrif. Síðan þegar
vel gengur kalla sumir eftir því að
lífeyrissjóðirnir selji til að mynda
framboð. Lífeyrissjóðirnir eru lang-
tímafjárfestar og því ekki óeðlilegt
að þeir séu ekki mjög virkir með
hluti sem þeir skilgreina sem lang-
tímafjárfestingu.“
Davíð Rúdólfsson hjá Gildi segist
ekki hafa miklar áhyggjur af velt-
unni á hlutabréfamarkaðinum.
„Takmörkuð velta á hlutabréfa-
markaði er ein og sér ekki endilega
líkleg til að hafa mikil áhrif á mögu-
legar afskráningar félaga, ég held að
það séu aðrir þættir sem hafa mun
meira að segja hvað það varðar,“
segir Davíð.
Takið þið undir það sjónarmið að
æskilegt sé að færa meira fjármagn
í virka stýringu?
„Ég held að samdráttur hjá
þessum hlutabréfasjóðum stafi af
tvennu. Annars vegar hafa einka-
fjárfestar minnkað við sig og það
er eitthvað sem tekur breytingum
eftir áhuga þeirra hverju sinni. Hins
vegar hafa einverjir lífeyrissjóðir
minnkað við sig í þessum hluta-
bréfasjóðum og fært stýringuna
innanhúss sem er það fyrirkomuleg
sem við höfum haft hjá Gildi.
Eignir Gildis í innlendum skráð-
um hlutabréfum eru í virkri stýr-
ingu hjá eignastýringu sjóðsins og
við erum almennt nokkuð virkur
þátttakandi á þeim markaði. Við
höfum ekki haft þá stefnu að nota
ytri stýringaraðila fyrir slíkar fjár-
festingar enda myndi það kosta
sjóðinn talsverða fjármuni. Fyrir
okkur sem langtímafjárfesti er mjög
takmarkaður ávinningur af mikilli
veltu hlutabréfasafnsins, þ.e. tíðum
viðskiptum til skamms tíma.“
bréfamarkaði þó að veltan sé lítil.
Við sjáum til dæmis mörg þannig
félög á sænska hlutabréfamarkað-
inum. Auk þess er alltaf gæða-
stimpill að vera skráð félag. En það
kostar töluvert að vera á markaði
og ef það eru fáir hluthafar á bak
við félag og veltan lítil þá gæti þetta
verið kostnaður sem hluthafar vilja
losna við. Þá vaknar hins vegar sú
spurning hvort hluthafar hafi fjár-
hagslegt bolmagn til að taka félagið
af markaði,“ segir Jóhann.
Markaðurinn glæðist á ný
Svanhildur Nanna Vigfúsdóttir er
stjórnarmaður í tryggingafélaginu
VÍS og í gegnum eignarhaldsfélag
hennar og Guðmundar Þórðarson-
ar, K2B fjárfestingar ehf., eru þau
stærsti einkafjárfestirinn í trygg-
ingafélaginu. Hún segir að minni
velta sé vissulega áhyggjuefni og
ástæðurnar séu nokkrar. Þær snúi
samt flestar að því að virkum þátt-
takendum á markaði hafi fækkað.
„Stærstu fjárfestarnir á markaðn-
um, lífeyrissjóðirnir, hafa frá síðari
hluta ársins 2015 beint fjármagni
í aðra eignaflokka, þá helst sjóðs-
félagalán og erlendar fjárfestingar.
Hefur þetta haft talsverð áhrif á
innlendan markað sem sést vel ef
skoðuð eru hlutföll innlendra hluta-
bréfa í eignasöfnum lífeyrissjóða”
„Einnig hafa lífeyrissjóðirnir
dregið úr eign sinni í innlendum
hlutabréfasjóðum. Þetta hefur gert
það að verkum að virkustu aðilarnir
á markaðnum, hlutabréfasjóðir,
hafa minnkað verulega veltu sína á
markaði,“ segir Svanhildur.
Fjársterkir einstaklingar hafi auk
þess haldið sig frá hlutabréfum og
einblínt á aðrar eignir. Svanhildur
segir að það megi að hluta til skrifa
á fjármálahrunið og af leiðingar
þess en einnig hafi fasteignamark-
aðurinn dregið til sín fjármagn.
„Hlutabréfamarkaður inn er
búinn að vera í lægð í allt að fjögur
ár og það dregur einnig úr vilja
einstaklinga, þá sér í lagi þeirra
sem kannski gætu f lokkast sem
spákaupmenn til að vera þátttak-
endur á markaðinum. Margir þeirra
hafa einnig brennt sig illa og hafa
því kosið að halda sig frá honum
undanfarið. Mér f innst ekkert
ólíklegt að þegar markaðurinn fer
að glæðast á ný þá mæti þessi hópur
fjárfesta í auknum mæli á nýjan leik
á markaðinn,“ segir Svanhildur. Þá
segir hún að íslenska lífeyriskerfið
sé með þeim öflugustu á heimsvísu
hvað sjóðsöfnun varðar sem geri
það þó að verkum að gríðar legir
fjármunir safnist á hendur örfárra
sjóða. Í ofanálag hafi lífeyrissjóðum
fækkað.
„Fáir aðilar og gríðarstór og dreifð
eignasöfn gera það að verkum að líf-
Það er áhyggjuefni
ef sjóðirnir verða
afl í samfélaginu sem þolir
enga skoðun.
Guðmundur
Kristjánsson,
forstjóri Brims
Ef við hugsum
dæmið til enda þá
verðum við með kapítalískt
kerfi án kapítalista þar sem
embættismenn stýra fyrir-
tækjunum.
Heiðar
Guðjónsson,
forstjóri Sýnar
MARKAÐURINN 7M I Ð V I K U D A G U R 6 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9
0
6
-1
1
-2
0
1
9

0
5
:1
9
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
4
2
8
-E
1
C
4
2
4
2
8
-E
0
8
8
2
4
2
8
-D
F
4
C
2
4
2
8
-D
E
1
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
0
s
_
5
_
1
1
_
2
0
1
9
C
M
Y
K