Skessuhorn - 01.11.2017, Blaðsíða 18

MIÐVIKUDAGUR 1. NÓVEMBER 201718
Nýr róbóti var tekinn í notkun í fjós-
inu á Hundastapa á Mýrum í byrjun
október. Róbótinn hefur því mjólk-
að kýrnar á bænum í um það bil einn
mánuð þegar þessi orð eru prentuð.
Smám saman eru mjaltir á bænum
að komast í fastar skorður að nýju
eftir breytingarnar. Skessuhorn hitti
Halldór J. Gunnlaugsson og Agnesi
Óskarsdóttur, bændur á Hundastapa,
síðastliðinn fimmtudag og ræddi við
þau um nýja róbótann, stopult raf-
magnið og sitthvað fleira.
Það er fimmtudagsmorgun og
klukkan er rúmlega 9:00. Við sitj-
um við eldhúsborðið á Hundastapa,
blaðamaður og Halldór bóndi, oftast
kallaður Dóri. Vegna bilunar í róbót-
anum um nóttina varð Agnes að vera
í fjósinu langt fram á nótt og var því
enn í fastasvefni þegar blaðamann
bar að garði. Dóri er nýkominn inn
frá útiverkunum þennan morguninn
og hellir upp á kaffi. „Það varð smá
tölvubilun í nótt og þurfti að ræsa út
mann til að setja upp hugbúnaðinn
fyrir róbótann. Agnes var úti í fjósi
til klukkan fjögur í nótt,“ segir Dóri.
„Að öðru leyti hefur gengið áfalla-
laust fyrir sig að koma róbótanum
í gagnið, þetta er eina stóra vanda-
málið sem við höfum lent í. Nú er
búið að leysa það og þetta á ekki að
koma fyrir aftur,“ segir hann.
Kýrnar vanafastar
En af hverju ákváðu bændur á
Hundastapa að ráðast í að setja upp
róbóta? „Ætli það sé ekki bara nýj-
ungagirnin,“ segir Dóri og brosir.
„En auðvitað verður þetta gott þeg-
ar bæði kýr og bændur verða komin
inn í rútínu með mjaltirnar. Maður
hættir ekkert að þurfa að fara í fjósið
þótt róbótinn sjái um mjaltirnar, en
þetta verður öðruvísi og vonandi að-
eins sveigjanlegri vinnutími. Akkúr-
at núna er vinnutíminn svo sveigjan-
legur að það þarf að vaka allan sólar-
hringinn,“ segir hann léttur í bragði
í þann mund sem Agnes kemur fram
eftir langa nótt í fjósinu. Hún tyllir
sér við eldhúsborðið þar sem Dóri
situr ásamt blaðamanni. Þrátt fyrir
bilun næturinnar segir hún að smám
saman sé að komast ágætis regla á
mjaltirnar. „Fyrstu dagana var bara
örtröð við róbótann bæði kvölds
og morgna. Þá hefði verið gott að
geta talað við kýrnar og útskýrt fyr-
ir þeim hvað væri í gangi og biðja
þær sem var nýlega búið að mjólka
að bíða. Róbótinn er stilltur þann-
ig að ef sama kýrin kemur þrisvar og
mjólkar ekki, þá lokar hann á hana
svo hún kemst ekki aftur inn. Þá er
kýrin bara að koma til að ná sér í fóð-
urbæti,“ segir hún, en meðan kýrn-
ar eru mjólkaðar fá þær að gæða sér
á fóðurbæti sem róbótinn skammt-
ar þeim. „Þeir segja að það taki um
það bil mánuð fyrir kýrnar að venj-
ast róbótanum alveg. Fyrstu dagana
stóðum við í raun sólarhringsvaktir
í fjósinu. Kýrnar eru svo vanafast-
ar, stóðu bara í röð við mjaltabásinn
fyrstu skiptin og skildu ekkert í því
af hverju ég vildi allt í einu mjólka
þær hinum megin í fjósinu,“ segir
Dóri. „Eftir viku var þetta byrjað að
rúlla ágætlega, en töluvert álag bæði
kvölds og morgna. Síðan þá hefur
það verið að dreifast betur yfir dag-
inn og ætlunin er að sjálfsögðu að
koma rútínunni þannig fyrir að hver
kýr verði mjólkuð á sínum tíma og
það verði aldrei bið við róbótann,“
segja bændurnir. „Núna erum við
búin að keyra róbótann í um það
bil þrjár vikur og þetta er allt að
koma. Það tekur smá tíma að venj-
ast þessu, bæði fyrir menn og kýr,“
segir Dóri.
Afskekkt klukkutíma
frá Reykjavík
Á Hundastapa er nýlegt fjós, byggt
árið 2004 með mjaltabás. Að sögn
Agnesar og Dóra þurfti sáralitlu að
breyta til að koma róbótanum fyr-
ir. „Við þurfum aðeins að breyta
til að ná hringrás en að öðru leyti
þurfti nánast ekkert að gera,“ segja
þau. Kýrnar eru 64 talsins og þar af
er 54 mjólkandi um þessar mundir.
„Það er full nýting á fjósinu og ná-
lægt því sem róbótinn getur annað.
Hann á að geta mjólkað allt að 75
kýr miðað við algjör hámarksafköst
við bestu mögulegu aðstæður, hverj-
ar sem þær eru. Ég held að hann
muni því aldrei anna nema kannski
rétt rúmlega 60 og það hentar bara
mjög vel,“ segir Dóri.
Róbótinn sjálfur er af gerðinni
GEA Monobox og er framleiddur
í Þýskalandi. Ekki komu aðrar teg-
undir til greina, því fæstir framleið-
endur bjóða upp á róbóta sem hægt
er að knýja með eins fasa rafmagni.
„Rafvirkinn frá Líflandi, sem kom
og setti upp róbótann fyrir okkur,
orðaði þetta svo vel. Hann sagði:
„Þið búið rosalega afskekkt en eruð
samt ekki nema klukkutíma að keyra
til Reykjavíkur.“ Það er ótrúlega
mikill sannleikur í þessu. Hér er
ekki þriggja fasa rafmagn, vegirnir
eru þröngir og lélegir en samt erum
við í rauninni rétt hjá höfuðborg-
inni. Öll uppsetning á róbótanum
tafðist til dæmis vegna þess að allt
er flóknara og dýrara en ef við vær-
um með þriggja fasa rafmagn,“ seg-
ir hann. „Þess vegna var ég einmitt
búinn að gefa það út fyrir kosningar
að ég myndi kjósa þann sem myndi
leggja þriggja fasa rafmagn heim til
mín. Ég skila líklega auðu,“ segir
Dóri léttur í bragði.
Dreifikerfið lélegt
Agnes tekur undir þau orð Dóra að
rafmagnstengingin geti verið ver-
ið stopul á Mýrunum. „Dreifikerf-
ið er að verða lélegt. Hér fór þrisv-
ar sinnum rafmagnið í október og
mér finnst eins og það hafi versnað
síðustu ár. Aftur á móti tekur mað-
ur kannski frekar eftir því sem mað-
ur verður háðari stöðugu rafmagni.
Einhvern tímann hefði maður ekk-
ert kippt sér upp við að vera heima
í stofu að lesa í bók og rafmagnið
færi í hálftíma, jafnvel ekki tekið
eftir því. En nú þegar við erum búin
að setja upp róbóta þá má það helst
ekki gerast, þá fer allt úr skorðum
í fjósinu,“ segir Agnes. „Orkunotk-
unin hefur minnkað eftir að við
tókum róbótann í notkun. Við vor-
um að keyra mjaltakerfið á 33 til 38
amperum áður en núna eru þetta
milli 18 og 25 amper. Hins vegar
myndi enn meiri orka sparast ef við
værum með þriggja fasa rafmagn.
Þannig tenging skilar meiri orku
og tækin þurfa að hafa minna fyr-
ir því að skila sömu afkostum, auk
þess sem hún yrði áreiðanlegri,“
segir Dóri.
Ætti að vera nóg til
að sinna öllum
Til að tryggja stöðuga og öfl-
ugri tengingu vilja þau auðvi-
tað að þriggja fasa rafmagn verði
lagt í jörðu um sveitina sem fyrst,
sem og aðrar sveitir landsins. Slíka
tengingu telja þau hins vegar ekki
vera í augsýn í nánustu framtíð.
„Það er hægt að fá flýtimeðferð á
þriggja fasa tengingu hjá Rarik, en
þá þarf að greiða sjálfur fyrir það.
Við könnuðum þetta hjá okkur og
myndum þurfa að borga nokkrar
milljónir,“ segir Dóri. „Þá fengjum
við vissulega þriggja fasa rafmagn
en Rarik myndi þá eiga strenginn
og geta tengt alla í nágrenninu ef
þeim sýnist. Við fengjum síðan ekk-
ert endurgreitt þegar farið verður í
það að leggja þriggja fasa rafmagn
hér í kringum okkur, hvenær sem
það verður,“ segir Agnes. „Þriggja
fasa rafmagn á bara að vera sjálfsagt
mál um allt land. Það borga all-
ir sína skatta og auðvitað vilja all-
ir að allt sé í lagi á sínu svæði, eðli-
lega. Maður hefði haldið að skatt-
arnir væru innheimtir þannig að
nóg væri til að sinna öllu og öll-
um,“ segja þau. „Ef hlutir á borð
við rafmagn, nettenging og vond-
ir vegi fara að hamla uppbyggingu
í sveitum landsins þá er það mjög
vont fyrir samfélagið sem heild,“
segir Dóri að endingu.
kgk
Bæði kýr og bændur að venjast róbótanum
- rætt við bændur á Hundastapa á Mýrum
Agnes Óskarsdóttir og Halldór J. Gunnlaugsson, bændur á Hundastapa á Mýrum.
Róbótinn er af gerðinni GEA Monobox og lætur ekki mikið yfir sér í fjósinu á
Hundastapa.
Listaverk eftir frænda Agnesar prýðir einn fjósvegginn á Hundastapa.
Kýrnar á Hundastapa kipptu sér ekkert upp við að fá ókunnugan gest í heimsókn
í fjósið.
Hér sýnir róbótinn hvaða kýr hann reiknar með að mjólka næst, hvenær þær voru
mjólkaðar síðast og hve mikið þær mjólkuðu.