Heimsmynd - 01.05.1993, Blaðsíða 98

Ótrúlegt en satt?
Um bandarísk
furðufréttarit
(framhald afbls. 89) Loks líkjast vikuritin öðrum
blöðum (eða dulbúast?) með því að birta allskyns
greinar um matarkúra (sem reyndar ráðleggja
fólki hvernig það getur borðað á uppáhalds
skyndibitastaðnum sínum á hverjum degi og samt
grennst), heilsufar (asperín gegn magakrabba og
fleiru), hárlit (ljóshærðar vinsælli) og uppeldi
(fjölskyldan borði kvöldmat saman), nokkurn
veginn jafngildar sambærilegum greinum annars
staðar (og oft fyndnari), jafnframt lesendabréf, til
dæmis frá konu sem átti svo ljótan kærasta að hún
gat ekki látið sjá sig með honum, en elskaði hann
samt, eða annarri sem grunaði kærasta sinn um
græsku af því hann kom oft og tíðum heim eftir
miðnætti með dularfullar rákir yfir axlir og
hnakka. Að ógleymdri ráðgjöf um mataræði
(konur borði epli og banana) eða aðferðir sem
konur geta beitt til að komast hjá því að vera rænt
á ferð í bíl (sem er mjög á döfinni, því í Trenton
hér í New Jersey var einmitt verið að dæma tvo
karla sem ruddust inn í bíl konu sem spurði til
vegar, létu hana keyra á afvikinn stað og nauðg-
uðu henni). Hvað er þá svona fjarri lagi við þetta
allt saman?
Með þessum og öðrum ráðum byggja blöðin
upp sannleiksígildi eða sannleikslíki frétta sinna.
Formlega eru þau heldur ekki frábrugðin öðrum
blöðum og ég sé ekkert því til fyrirstöðu að með
ákveðnu hugarfari sé hægt að trúa þeim frá
upphafi til enda. Almennt séð, jafnt í daglegu lífi
sem í stjómmálum og jafnvel fræðilegri umfjöll-
un, er örðugt að segja hvað er satt og hvað ekki.
Auðvitað er hægt að segja að eitt sé óvéfengjan-
lega satt og annað ekki. Hvað gerir sögu sanna?
Býr sannleikur í því sem talað er um eða í því sem
er sagt eða ef til vill í þeim sem hlusta og lesa? í
þessu tilviki er hóflegast að miða við það sem fólk,
það er að segja lesendur, vill hafa fyrir satt og
þykir rétt að sé satt. Blaðamaður við eitt þessara
vikurita sagði fyrir nokkm (skulum við segja) að
vissulega leyfðu þau sér ýmislegt, en það væri
Krabbamein í
kerfinu
(framhald afbls. 66) mundi ekki leysa neinn vanda
að borga þeim laun sem em langt undir því sem
þeir gætu fengið annars staðar. Það er nú hin
grimma staðreynd hins ífjálsa markaðar. Til hlið-
sjónar þá eru viðsemjendur okkar hjá Vinnu-
veitendasambandinu með miklu hærri tekjur. Ég er
ekki á kafi í verkalýðsmálum vegna þess að það
gefi svo mikið af sér í aðra hönd heldur vegna þess
að ég hef mikinn áhuga.“
En yfirborganir á launataxta hafa ekki skilað
sér til kvenna sem í langflestum tilfellum sitja eftir
á taxtakaupinu?
„Það er rétt og launamunur karla og kvenna
hefur sáralítið breyst og konur hafa fyrir fullt starf
um sextíu prósent af heildarárstekjum karla og þó
var kynjamismunun í launatöxtum bönnuð með
lögum árið 1967.
En við búum þó að sjálfsögðu við það að
vinnumarkaðurinn er mjög kynjaskiptur. Tekjur
karla eru mun hærri þó svo að munurinn á
tímakaupi sé ekki endilega mikill í þessum
greinum. Þar koma aðrir hlutir til sem mun erfiðara
er að leiðrétta. Það er málið hvaða áhrif Verkalýðs-
hreyfingin getur haft á yfirborganir í einstökum
starfsgreinum. Ein leiðin væri sú að fara fram á að
þeir hópar sem vitað er um að fá ekki slíkar
yfirborganir fengju hlutfallslega meiri
launahækkanir en um það hefur verið mjög erfitt
að ná samstöðu innan hreyfingarinnar. Það er líkt
og ríki þar eitthvert ógnarjafnvægi um hvar hver
hópur á að staðsetjast í þessari goggunarröð.
Þær kröfur um að koma hvers kyns
yfirborgunum inn í taxta hafa verið til staðar mjög
lengi en það ber að athuga að Alþýðusambandið er
sjötíu þúsund manna samtök og ef við erum að
tala um stærsta stéttarfélagið innan okkar vébanda
sem er Verkamannasambandið þá erum við að tala
um félag sem er helmingi stærra en BSRB. Þegar
við erum að tala um kröfur um að fá allar tekjur
upp á borðið þá erum við að tala um kröfur innan
einstakra fagfélaga líkt og Verslunarmanna-
félagsins, en þar hefur þetta verið mjög sterk krafa.
Þetta hefur einnig verið mjög sterk krafa hjá Málm
og skip og þeir hafa fengið vissa leiðréttingu hvað
þetta varðar. Þær kröfur sem eru uppi á borði hjá
okkur fyrir heildina eru svo kröfur sem snerta þetta
á einn eða annan hátt, leiðréttingar fyrir alla
heildina og láglaunabætur fyrir þá sem hafa tekjur
undir áttatíu þúsund krónum á mánuði. Þessar
launabætur ganga fyrst og fremst til þessara stóru
kvennahópa sem sitja á lægstu laununum.
Vanmatið á störfum kvenna er rótgrónara en svo
að það sé hægt að bylta því á einum degi. Við
getum tekið sem dæmi afgreiðslufólk en það er
gríðarlegur launamunur á körlum og konum sem
starfa við afgreiðslu. Þar njóta karlamir hlunninda
vegna sérþekkingar sinnar ef þeir starfa til að
mynda í varahluta- eða byggingavöruverslunum
en konur njóta þessara hlunninda ekki þar sem
þeirra sérþekkingar nýtur við lfkt og í álnavöru-
verslunum.
Þetta vanmat birtist með ótrúlegasta hætti og
það var dálítið sláandi þegar við vorum að vinna
þingtíðindi fyrir síðasta Alþýðusambandsþing. Þá
þurftum við myndir af konum í ræðustól en slíkar
myndir fundust ekki. Það var ekki vegna þess að
konur héldu ekki ræður heldur vegna þess að
ljósmyndararnir virtust frekar smella af þegar
karlmaður var í pontunni en annars. Það er eins og
væntingamar séu meiri til þeirra."
Ef þú setur þig í spor launþega sem vinnur úti
og hefur í Iaun sjötíu til áttatíu þúsund krónur og
þarf af því að greiða bamagæslu og reka heimili.
Sérðu fyrir þér raunhæfa útkomu úr því reiknings-
dæmi?
„Ég get auðveldlega sett mig í þessi spor með
því að rifja upp mína eigin bemsku. Ég ólst upp hjá
mömmu minni og fjórum systkinum í leigu-
húsnæði og hún þurfti að vinna hörðum höndum
við skúringar til að sjá heimilinu farborða. Ég fór
sjálf að bera út blöð þegar ég var átta ára gömul til
þess að geta keypt mér liti til að nota í skólanum og
hafa einhvern vasapening. Þetta bjargaðist ein-
hvern veginn fyrir horn en ég sit eftir með
vitneskju um hvað það er að vera skuldugur og
98
ekki vegna þess að starfsmenn væru beinlínis
óheiðarlegir, heldur vegna þess að væntanlegir
kaupendur væm fólk sem einmitt vildi að svona
hlutir gerðust og væru til. Hugarfar kaupenda væri
það sem réði efni blaðanna.
Hvert er það hugarfar? Það má líklega sjá af
auglýsingum sem blöðin birta (nema þær séu
uppspuni líka). Mjög mikið er af auglýsingum um
töfrasteina sem gera fólk auðugt, hamingjusamt
og líf þeirra árangursríkt, eins frá sjáendum sem
leysa öll vandamál, heima fyrir jafnt sem í starfi,
og segja hvað framtíðin ber í skauti sér, loks um
allskyns tækifæri til að græða peninga og bæta
heilsuna með einföldum hætti eða yngjast til muna
í útliti (sem kann að útskýra mjög tíðar og heldur
kunnugar auglýsingar um hárkollur kvenna).
Utgefendur og auglýsendur gera því ráð fyrir ansi
trúgjörnum hópi lesenda - og nú mætti halda
langa ræðu um menningarleysi og menntunar-
skort, en gerist þess þörf? Hver hefur sinn djöful
að draga. Listafólk trúir á gildi fegurðar, fræðingar
á nauðsyn þekkingar, en fjöldinn allur vill að sér
sé skemmt. ■
eiga ekki aur. Það er þess vegna sem ég er í þessu
starfi, mér svíður það að fólk þurfi að búa við þessi
kjör. Kröfur verkalýðshreyfingarinnar í þessum
samningaviðræðum sem standa yfir núna eru til
dæmis þær að fá skatta á fjármagnstekjur og aukna
skatta á hátekjufólk til þess að geta létt af þeim sem
lægstar tekjumar hafa. Það em þær leiðir sem við
viljum fara. Við ætlumst líka til þess að þegar
þrengir að, þá gangi atvinnurekendur á undan með
góðu fordæmi og skapi nauðsynlegum aðgerðum
jákvæða ímynd en það em óskaplega fá dæmi þar
um. Sighvatur Bjarnason í Vinnslustöðinni í
Vestmannaeyjum er einn slíkur en hann hafði
frumkvæði að því að lækka sitt eigið kaup og
annarra háttsettra manna í fyrirtækinu. Það er
ósannfærandi og hjáróma þegar forystumenn
atvinnurekenda eru að koma fram í sjónvarpi og
gráta framan í launafólk um að láta af kröfum
sínum, þegar maður veit að þessir sömu menn
mundu ekki gefa þumlung eftir af sínum tekjum og
forréttindum sem em þó allmiklar.“ ■
HÖNNUN, UMBROT
Tímaritið HEIMSMYND
óskar eftir hönnuði sem getur
brotið um á QuarkXpress.
Allar nánari upplýsingar fást á
skrifstofutíma í síma 62 20 20
hjá Guðrúnu Erlu
Gunnarsdóttur
HEIMS
MYND