Heimsmynd - 01.05.1993, Blaðsíða 26

Samt vill svo einkennilega til, að eini
ráðherra núverandi ríkisstjórnar sem
ekki hefur séð ástæðu til að ráða sér
einkabílstjóra er kona.
Fyrir skömmu var ég á heilsubótar-
göngu eftir Borgartúninu. Þar sem ég
nálgast Rúgbrauðsgerðina sé ég að út
streyma ráðherrar hver á fætur öðrum.
Gljáfægðir ráðherrabílar biðu fyrir utan.
Sumir bílstjóranna gerðu sér það ómak að
opna bílhurðina fyrir herra sínum meðan
aðrir létu það ógert. Jóhanna Sigurðardóttir
skálmaði hins vegar að sínum bíl, stakk
lykli í skrá, settist undir stýri og brenndi í
burtu. Flaug mér þá í hug samtal sem ég
átti í fyrra við háttsettan krata þar sem talið
barst að þörf ráðherranna fyrir einkabíl-
stjóra. Kratinn taldi það ekki forsvaranlegt
að ráðherrar væru sjálfir undir stýri í allri
þessari traffík. Nefndi sem dæmi að Jón
Sigurðsson væri oft svo þungt hugsi að það
væri stórhætta því samfara að hann æki
sjálfum sér um götumar. Af tómri illgirni
spurði ég þá hvort Jón hefði þá aldrei
hugsað undir stýri sem forstjóri Þjóð-
hagsstofnunar eða hvort Jóhanna væri svo
miklu klárari að hún gæti bæði ekið og
hugsað samtímis. Viðmælandi minn brást
hinn versti við þessari athugasemd og síðan
hefur verið frekar fátt með okkur.
Það hlýtur að vera mikið ábyrgðarstarf
að aka ráðherrum, sérstaklega þeim sem
hugsa. Enda er það eitt fyrsta verk þeirra
sem hreppa ráðherrastól að velja sér
bílstjóra. Þá ríður á að velja mann sem á
það skilið að hljóta hnossið. Því það er
nefnilega eftir talsverðu að slægjast þar
sem bílstjórastarfið er annars vegar.
Ráðherrabílstjóri er fastráðinn ríkisstarfs-
maður og mætir til vinnu sinn fyrsta dag
með forsetabréf uppá það. Grunnlaunin eru
kannski ekkert til að hrópa húrra fyrir.
Svona áttatíu þúsundkall á mánuði eða svo.
En hins vegar vill svo til að ráðherrar hafa
flestir mjög óreglulegan vinnutíma og
langan vinnudag. Þeir þurfa að mæta á
fundum og samkomum á kvöldin og flestar
helgar án þess þó að fá greidda neina
yfirtíð. En bílstjórar þeirra fá hins vegar
greitt upp í topp fyrir alla sína yfirvinnu.
Þeir sem aka þeim ráðherrum sem eru hvað
mest í önnum ná stundum 80 til 100 yfir-
vinnutímum á mánuði og tvöfalda þannig
grunnlaun sín.
Annars er það svo að oft fer minnstur
tími bílstjóranna í að aka ráðherrum.
Mestur tími fer í að bíða eftir ráðherrum
meðan þeir gegna sínum skyldum og
erindum hvort heldur er á Alþingi, í stjóm-
arráðinu, á flokksfundum eða á öðrum
þeim stöðum sem ráðherrar hafa viðdvöl
hverju sinni. En svo er skylt að geta þess,
að ráðherrabílstjórar, sumir þeirra að
minnsta kosti, eru jafnframt persónulegir
sendisveinar ráðherra. Þeir eru sendir með
bréf og orðsendingar milli stofnana og
flokksskrifstofa. Þurfa jafnvel að skreppa í
búð fyrir ráðherrafrúna meðan þingfundir
standa eða skjóta flokksbroddum milli
hverfa eða í veg fyrir flugvél. En þótt við-
vera bílstjóranna geti verið löng og ströng á
stundum fá þeir líka góð frí á milli þegar
húsbóndinn er „erlendis í opinberum
erindagjörðum“.
Af hálfu stjómsýslunnar er ekkert eftirlit
haft með starfi þessara bílstjóra eða hvað
þeir eru að erindast hverju sinni á kostnað
ríkisins. Ráðherrar greiða kostnað af starfi
bílstjóranna og akstri þeirra af þeim
fjármunum sem ráðuneyti þeirra hefur til
ráðstöfunar hverju sinni. Ráðherrum er
treyst til þess að misnota ekki opinbert fé
með þeim hætti að nota ríkisbílstjóra í
neins konar snatt sem almenningur á ekki
að bera kostnað af. Hver og einn verður svo
að velta því fyrir sér hvort allur vinnutími
bílstjóranna og akstur þeirra sé í þágu
viðkomandi ráðherra eða ráðuneytis.
Sjálfur vil ég leyfa mér að draga það í efa,
en hins vegar fer ekki milli mála að dregið
hefur úr misnotkun ráðherrabílanna miðað
við það sem áður var.
Nú kann einhver að velta því fyrir sér
hvers vegna ekki megi bara fastráða
ákveðna menn til starfa við að aka
ráðherrum svo lengi sem viðkomandi
menn hafi krafta til aksturs. Það er að segja,
hafi ráðherrar á annað borð þörf fyrir
einkabílstjóra. En slíkt gengur ekki upp.
Við skulum segja að dyggur framsóknar-
maður hafi verið ráðinn bílstjóri landbún-
aðarráðherra úr sama flokki. Svo verða
stjórnarskipti og sjálfstæðismaður sest í
stól landbúnaðarráðherra. Það gefur auga-
leið að hann getur ekki látið flokksbundinn
framsóknarmann aka sér. Bflstjórinn gæti
hlerað ýmis mál sem rædd eru í aftursætinu
og aflað upplýsinga á annan hátt í gegnum
starfið og lapið allt í flokkinn. Nei, þetta
gengi ekki upp. En hvað á þá að gera við
gamla bílstjórann þegar nýr ráðherra úr
öðrum flokki er kominn til skjalanna með
nýjan bílstjóra. Stundum er gamla bíl-
stjóranum reddað um starf á einhverjum
kontor við að sortera pappíra í von um að
flokkurinn komist brátt til valda á nýjan
leik. I öðrum tilvikum eru mönnum
greiddar út ríflegar bætur fyrir að hætta.
Við stjómarskipti fyrir nokkrum árum vildi
svo til að nýr ráðherra vildi ekki hafa
bflstjóra forvera síns áfram í starfi og réð
nýjan. Sá sem missti djobbið var sendur
26
heim og þar sat hann mánuðum saman á
fullum bílstjóralaunum. Fékk sinn launa-
tékka um hver mánaðamót. Kanski að hann
haldi enn áfram að taka við tékkunum, ég
veit það ekki. Við hverju má ekki búast
þegar hið opinbera á í hlut? En að minnsta
kosti er mönnum með forsetabréf uppá
vasann ekki varpað út á Guð og gaddinn
þrátt fyrir ráðherraskipti.
Eflaust gæti ríkið sparað 15-20 milljónir
á ári með því að láta ráðherrana aka sjálfum
sér, eða taka leigubíla þegar þeir eru
óökufærir. En kannski er það ekki þorandi
að hleypa ráðherrum út í umferðina - alla
vega ekki þeim sem eiga það til að hugsa.
Mættu ráðherrabflstjórar mæla hefðu
þeir eflaust frá ýmsu forvitnilegu
að segja úr starfinu. En þeir eru
þögulir sem gröfin og yfirleitt ræða
ráðherrar heldur ekki opinberlega um sína
bflstjóra. A einum stað hef ég séð skriflega
frásögn af orðaskiptum ráðherra og
bílstjóra hans. Hana er að finna í
endurminningum Vilhjálms Hjálmarssonar
og er á þessa leið. Þegar Vilhjálmur var
menntamálaráðherra átti hann að vera
viðstaddur vígslu á nýju skólahúsi austur á
Kirkjubæjarklaustri. Að morgni vígsludags
ekur bílstjóri ráðherrans með hann austur
svo sem leið liggur. Þegar komið er á
áfangastað tekur skólastjóri vel á móti
ráðherra og lætur reiða fram veitingar sem
runnu ljúflega niður. Að því loknu spyr
ráðherra hvar hann geti haft fataskipti fyrir
athöfnina. „Ha, athöfnina?“ hváir skóla-
stjóri. „Já, vígsluathöfnina," svarar
Vilhjálmur. Þá verður skólastjóri nokkuð
vandræðalegur en stynur því svo upp að
vígslan eigi ekki að fara fram fyrr en eftir
viku. Við þessi tíðindi kveður ráðherra í
skyndi og ekur með bílstjóra sínum áleiðis
til Reykjavíkur. Sá bílstjóri hafði áður ekið
öðrum ráðherrum Framsóknarflokksins og
Vilhjálmur spyr hann hvort það hafi komið
fyrir hann fyrr að aka ráðherra til athafnar á
röngum degi. „Jaá,“ svarar bílstjóri sein-
lega, en bætir svo við: „En aldrei svona
langa leið.“
Þess munu dæmi að einstaka ráðherra-
bflstjórar hafa gengist svo upp í starfinu að
þeir hafa litið á sig sem nokkurs konar
aðstoðarráðherra. Mér var sagt að einn af
núverandi ráðherrabflstjórum hefði þennan
veikleika. Eitt sinn á hann að hafa komið inn
á flokksskrifstofuna í kaffi og verið sögð
þau tíðindi að ráðherrann væri búinn að ráða
ákveðinn mann í ákveðna stöðu. Bílstjórinn
verður þungur á brún og segir gremjulega:
„Eg trúi þessu nú varla. Ráðherrann hefur
ekkert minnst á þetta við mig.“ ■
HEIMS
MYND