Morgunblaðið - 28.12.2019, Síða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2019
Stærðir eru breytilegar og hægt að innrétta að vild. Umhverfið er í miðju fjölbreyttu miðborgarlífinu með mikla nálægð við
ferðamenn. Möguleikarnir eru endalausir en rýmin henta vel ýmiskonar rekstri s.s. gullsmiði, snyrtistofu, hárgreiðslustofu,
kaffihús, heilsubúð, mörkuðum af ýmsu tagi, listamönnum, einnig sem skrifstofur s.s lögfræðistofur, auglýsingastofur og
arkitektar svo fátt eitt sé nefnt. Einnig gefst kostur á að tengja saman rekstur og búsetu í sama húsnæðinu. Brynjureitur
afmarkast af Laugavegi 27 a og b og Hverfisgötu 40-44 og á milli þeirra liggur ný og skemmtileg göngugata sem getur
skapað sér sérstöðu í hringiðu miðbæjarins og hefur fengið nafnið Kasthúsastígur.
Við Laugaveg 27 a og b eru stærði í boði á bilinu 31 m² til 239 m² en við Hverfisgötu frá 60 m² til 255 m².
Nánari upplýsingar veitir Helgi Már Karlsson löggiltur fasteigna-
sali í s. 897 7086 hmk@jofur.is eða Ólafur Jóhannsson löggiltur
fasteignasali í s. 824 6703 olafur@jofur.is.
Nýtt og spennandi verslunar- og
þjónustuhúsnæði á Brynjureit
TIL LEIGU
Við áramót lítum við til liðins árs og á þessu ári hefur íslensk tunga svosannarlega verið í brennidepli. Ástæða er til að fagna stórum skref-um sem stigin voru til gera tungunni kleift að fóta sig í nýju alþjóð-legu og stafrænu umhverfi. Þar sætti þingsályktun mennta- og
menningarmálaráðherra sem samþykkt var í júní og máltækniáætlunin mest-
um tíðindum.
Niðurstöður PISA-könnunarinnar hvað varðar lesskilning íslenskra barna
voru vitaskuld mikil vonbrigði í lok árs og hnykktu á að allar aðgerðir hvað
varðar læsi og kennslu í íslensku séu byggðar á vönduðum rannsóknum og
traustri þekkingu á skólastarfi.
Rétt fyrir jól varð á vegi mínum áhugaverður þáttur á BBC þar sem Zeinab
Badawi ræddi við nóbelsverðlaunahafa ársins. Meðal þeirra var tríóið sem fékk
verðlaunin í hagfræði, Abhi-
jit Banerjee, Esther Duflo
and Michael Kremer. Vett-
vangsrannsóknir þeirra í fá-
tækum löndum eru stór-
merkilegar.
Þegar leysa skal vandamál
eru lausnir sem blasa við
ekki endilega réttar. Það sem við höldum og trúum að sé rétt reynist nefnilega
oft hið gagnstæða, eða eins og Esther Duflo orðaði það í þættinum: þegar þér
finnst eitthvað augljóst þá skaltu sannreyna það‘ (when you think something is
obvious, put it to the test‘). Og niðurstaðan væri þá oftar en ekki þveröfug.
Dæmin sem hún tók snerust um menntun fátækra barna á Indlandi.
Flestum finnst augljóst að menntun barna í fátækum samfélögum myndi
stórbatna ef börn fái ókeypis skólabækur og kennurum sé fjölgað svo að kennt
sé í smærri hópum. En hvorugt skiptir meginmáli. Það sem reyndist mikilvæg-
ast var að gefa börnum tækifæri til að vinna upp það sem þau hefðu misst af í
kennslunni svo að þau heltist ekki úr lestinni. Grundvallaratriði var að skipa
þeim í hópa þar sem þau væru flokkuð eftir getu en ekki aldri. Ef þau fengju
þennan gæðatíma, næðu þau tökum á námsefninu og gætu dafnað.
Ég nefni þetta í pistli um tungutak vegna þess að nauðsynlegt er að vanda
umræðu um PISA og hvernig við bætum lesskilning barna. Við höfum öll
reynslu af skólastarfi, bæði sem nemendur og aðstandendur, og því finnst okk-
ur við hafa innsýn inn í vandamálið sem við er að glíma. Okkur finnst við jafnvel
sjá augljósar lausnir, en við skulum varast að hrapa að ályktunum.
Stærsta lexían okkar ætti að vera að greina nákvæmlega þann vanda sem
PISA-könnunin afhjúpar, lið fyrir lið, og skilja að aðstæður eru mjög mismun-
andi í skólum landsins, bæði innan höfuðborgarsvæðisins og um allt land. Sömu
aðferðir duga ekki í skólum þar sem meirihluti barna er af erlendum uppruna
og þurfa á annars konar stuðningi að halda. Í litlu og fámennu landi ættum við
að geta nýtt okkur vettvangsrannsóknir í anda nóbelsverðlaunahafanna til að
komast nær rótum vandans. Á nýju ári skulum við leggja áherslu á slíkar
menntarannsóknir og vísindalega þekkingu.
Hið augljósa er
ekki endilega rétt
Tungutak
Guðrún Nordal
gnordal@hi.is
Það er alkunna að áföll í lífi einstaklinga getahaft áhrif á líf þeirra það sem eftir er ævinn-ar. Slík áföll geta verið af margvíslegumtoga en sjálfsagt eru algengust veikindi ná-
ins aðstandanda og ekki síður áhrif ofneyzlu áfengis í
fjölskyldum, sem vitað er að setur mark sitt á líf
barna, sem fyrir því verða nánast alla ævi þeirra.
En úr því að áföll í lífi einstaklinga geta haft slík
áhrif hvað þá um samfélög fólks, þar sem áföll, sem
samfélög verða fyrir, verða í raun sameiginleg áföll
þeirra einstaklinga, sem byggja þau upp?
Bandarískur háskólaprófessor, Jared Diamond,
hefur skrifað bók, sem út kom bæði í Bandaríkjunum
og Bretlandi á þessu ári, sem nefnist Upheaval, How
nations cope with crises and change ( sem kannski má
þýða á íslenzku sem Umrót, hvernig þjóðir takast á
við krísur og breytingar), þar sem hann leitast við að
heimfæra lífsreynslu einstaklinga að þessu leyti yfir á
heil samfélög.
Skýrasta dæmið um þetta á okkar dögum er auð-
vitað Þýzkaland á dögum Hitlers og hans manna og
hvernig Þjóðverjar hafa unnið úr
þeirri sameiginlegu lífsreynslu að
ekki bara gyðingar heldur geðveik-
ir líka voru drepnir í gasklefum og
líkin brennd í sérstökum ofnum,
auk alls annars.
En höfundur nefnir fleiri ríki til
sögunnar svo sem Finnland, Japan, Chile, Indónesíu,
Ástralíu og Bandaríkin.
Þessar vangaveltur kalla fram hugleiðingar um okk-
ar eigið samfélag að þessu leyti. Hvernig höfum við
sem þjóð brugðizt við meiri háttar áföllum um aldir?
Og hvernig erum við að bregðast við hruninu, sem
telja verður mesta áfallið, sem þjóðin hefur orðið fyrir
á lýðveldistímanum?
Í sjálfu sér væri það verðugt viðfangsefni fyrir
sagnfræðing að taka saman yfirlit yfir mestu áföll í
lífi þjóðar okkar í rúmlega ellefu hundruð ára sögu
okkar á þessari fallegu eyju norður í höfum og
hvernig íslenzkt samfélag hefur brugðizt við þeim,
hverju fyrir sig. Við gætum sennilega lært mikið af
slíkri samantekt.
En staðreynd er, að þrátt fyrir að hin efnahagslega
endurreisn eftir hrun hafi gengið svo vel, sem raun
ber vitni um, eru á ferðinni undirstraumar óánægju
og reiði, sem telja má líklegt að brjótist fram á næstu
árum með einhverjum hætti.
Og þar er komin skýring á fyrirsögn þessarar
greinar.
Eigum við sem þjóð við sálarkreppu að stríða vegna
þess sem á undan er gengið?
Og mun sú sálarkreppa hafa langvarandi áhrif á líf
þessarar þjóðar, alveg eins og áföll í lífi einstaklinga
geta stundum markað líf þeirra alla ævi?
Það er alveg ljóst að vel heppnuð efnahagsleg
endurreisn leysir ekki vandann ein og sér.
Hrunið varð ekki bara efnahagslegt áfall. Það var
líka tilfinningalegt áfall fyrir samfélag okkar. Og það
hefur algerlega farizt fyrir að vinna úr því tilfinn-
ingalega áfalli, sennilega vegna þess að stjórnendur
lands og þjóðar hafa ekki skilið að hrunið hafði dýpri
áhrif en bara þau efnahagslegu. Og kannski hefur
ekkert okkar skilið það til fullnustu.
Traustið sem þrátt fyrir allt hafði orðið til í sam-
félagi sundurlyndis hvarf og það hefur ekki tekizt að
endurheimta það.
Það er stutt í tortryggni, þegar eitthvað kemur
upp. Ástæðan fyrir því er eins konar sambland af því
sem gerðist á árunum fyrir hrun og eftir.
Með hinu frjálsa framsali veiðiheimilda, sem tekið
var upp í tíð vinstristjórnar Framsóknarflokks,
Alþýðuflokks, Alþýðubandalags og leifanna af Borg-
araflokknum árið 1990 án þess að taka upp auðlinda-
gjald um leið, var framkvæmd gífurleg eignatilfærsla í
landinu. Einkavæðing bankanna hafði
svipuð áhrif.
Síðustu misserin hefur eftirfarandi
spurning heyrzt æ oftar: Hvers vegna
fengu „þeir“ að halda öllum peningun-
um, og jafnvel koma með þá heim á
sérkjörum?
Þessi spurning er ein af ástæðunum fyrir því að
traustið er ekki til staðar.
Fyrir nokkrum vikum var ég í hópi fólks að tala við
einn af þingmönnum Sjálfstæðisflokksins sem var
upptekinn af „neikvæðri“ umfjöllun fjölmiðla.
En getur verið að sú umfjöllun sé í raun endur-
speglun á upplifun og tilfinningum fólksins í landinu?
Að þingmennirnir hafi ekki áttað sig á eða haft
skilning á að meira þurfi til að koma en efnahagsleg
endurreisn ein og sér?
Fyrrnefnd bók bandaríska háskólaprófessorsins er
eins konar undirstrikun á því að meira þarf til að
koma. Fyrir Þjóðverja var ekki nóg að losna við Hit-
ler og hans menn. Þeir þurftu og þurfa enn að horfast
í augu við glæpaverk samlanda þeirra. Hver og ein
fjölskylda í Þýzkalandi þarf að horfast í augu við
gerðir einstakra fjölskyldumeðlima.
Og kannski kemur að því hér að fjölskyldur á Ís-
landi þurfi að ræða í sínum hópi gerðir eða aðgerðar-
leysi einstaklinga innan þeirra sem við sögu komu í
hruninu. Sennilega hafa slíkar umræður staðið yfir
seinni árin einhvers staðar.
Í hinu pólitíska samhengi má leiða líkum að því að
þeir flokkar og forystusveitir þeirra, sem átta sig ekki
á því að hrunið var ekki bara efnahagslegt áfall,
heldur líka tilfinningalegt, verði illa úti í því pólitíska
uppgjöri sem enn hefur ekki farið fram en er á næsta
leiti.
Og jafnframt að þeir sem ná að skilja hvað er óupp-
gert og haga sér í samræmi við það muni uppskera.
Það mun hins vegar taka langan tíma fyrir sam-
félag okkar sem heild að vinna úr því tilfinningalega
áfalli og sennilega er sú vinna rétt að byrja.
Þjóð í sálarkreppu?
Vinnan við að takast á
við hana er sennilega
rétt að byrja.
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Svo frægur var árekstur heim-spekinganna Karls R.
Poppers og Ludwigs Wittgen-
steins í Cambridge 25. október
1946 að um hann hefur verið skrif-
uð heil bók, Eldskörungur Witt-
gensteins (Wittgenstein’s Poker),
sem ég hef minnst hér á. Sömu
höfundar, David Edmonds og
John Eidinow, hafa skrifað bók
um annan frægan árekstur, að
þessu sinni milli Rousseaus og
Humes. Heitir hún Hundur
Rousseaus (Rousseau’s Dog).
Þótt sumir teldu Jean-Jacques
Rousseau vitring má efast um það
en hitt er rétt að hann var sérvitr-
ingur. Hann skrifaði bók um upp-
eldismál en sendi þau fimm börn
sem hann gat með lagskonu sinni
á munaðarleysingjahæli. Hann
kom undantekningarlaust illa fram
við þá sem veittu honum aðstoð í
margvíslegum hrakningum hans
og virðist hafa verið haldinn of-
sóknaræði og vænisýki. Ég hef
bent á það hér að hann vék að Ís-
lendingum í ritum sínum. Sagði
hann þá þeirra sem sendir væru í
nám til Kaupmannahafnar sakna
svo hins náttúrlega lífs ættjarðar-
innar að ýmist vesluðust þeir upp
þar ytra eða drukknuðu þegar
þeir reyndu að synda heim!
David Hume var hins vegar
raunsær og glaðsinna, lét fátt
raska heimspekilegri ró sinni og
hrakti hátimbruð hugmyndakerfi
með skarplegum rökum en naut
um leið lífsins að spjalli með vin-
um yfir glasi af víni. Hann var um
nokkurt skeið sendiráðsritari í
París og var þá hvers manns hug-
ljúfi og kallaður „Le bon David“,
sá góði Davíð. Í árslok 1765 var
hann að tygja sig til heimferðar
og þá birtist Rousseau í París en
átti á hættu handtöku fyrir skrif
sín. Hume aumkaði sig yfir Rouss-
eau, tók hann með sér yfir Ermar-
sund í janúar 1766 og kom honum
fyrir uppi í sveit. Hafði d’Holbach
barón þó varað Hume við því að
hann væri að ala nöðru við brjóst
sér.
Í byrjun fór vel á með heim-
spekingunum en síðan hljóp hund-
ur í Rousseau. Honum þótti tefj-
ast að Hume útvegaði sér lífeyri
frá konungi sem hann taldi sig
eiga skilið og komst hann loks að
þeirri niðurstöðu að Hume væri
höfuðpaur í samsæri gegn sér.
Hume tók því fálega og skrifaði
hvert bréfið af öðru sér til varnar.
Rousseau flýði loks undan sam-
særinu aftur yfir Ermarsund en
upplýstir Evrópubúar, sem þekktu
báða af bókum þeirra, stóðu á
öndinni yfir þessum ósköpum.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Hundur Rousseaus