Morgunblaðið - 28.12.2019, Blaðsíða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2019
ER BROTIÐ Á ÞÉR?
Slys valda heilsutjóni og þjáningum. En það er ekki síður sárt þegar starfsorkan
skerðist og áætlanir um framtíðina bregðast. Því fylgir óvissa og áhyggjur.
Ef þú hefur orðið fyrir slysi þá skaltu hafa samband við Bótarétt sem fyrst.
Það kostar ekkert að kanna málið. Við metum stöðu þína og skoðum síðan málin
ofan í kjölinn. Þú getur látið þér batna á meðan við sækjum rétt þinn.
HRINGDU Í BÓTARÉTT Í SÍMA 520 5100 OG ÞÚ FÆRÐ ÞITT.
botarettur.is
harpa.is
Velkomin í húsið
ykkar á nýju og
viðburðaríku ári
Táknrænt er að á
sama tíma og sólin nær
lágpunkti sínum á
norðurhveli jarðar og
svartnætti skamm-
degis lætur undan síga
birtast okkur enn einu
sinni svartnættis-
viðhorf úreltrar að-
ferðafræði skipulags-
mála: ákvörðun
Skipulagsstofnunar 20.
desember 2019 um að vísa bráðnauð-
synlegum og eðlilegum endurbótum
á kafla Kjalvegar í mat á umhverfis-
áhrifum.
Um er að ræða 17 km kafla milli
Árbúða og Kerlingarfjallavegar sem
Vegagerðin hyggst gera nútíma-
legri, öruggari og orkuhagkvæmari
með því að lyfta yfirborði vegarins
upp fyrir umhverfi sitt og taka af
skarpar beygjur líkt og hún gerði
sunnan Árbúða 2016-2018.
Upphaflega kærði Landvernd þá
niðurstöðu Skipulagsstofnunar að
tiltekin framkvæmd á Kjalvegi
þyrfti ekki að sæta mati á umhverf-
isáhrifum. Úrskurðarnefnd um-
hverfis- og auðlindamála úrskurðaði
í framhaldinu árið 2016 að fjalla
skyldi um framkvæmdaáform á
Kjalvegi í heild.
Eftir að sá úrskurður var upp
kveðinn settu stjórnvöld tímasett
markmið í loftslagsmálum og segj-
ast stefna að því að samgöngur inn-
anlands verði kolefnishlutlausar.
Kjalvegur er einn fjög-
urra stofnvega á
miðhálendinu og staða
hans vel skilgreind í
landsskipulagsstefnu.
Fyrr á þessu ári lagði
ríkisstjórnin fjármuni í
lagningu rafstrengs
meðfram Kjalvegi til að
flýta fyrir orkuskipt-
um. Á sama tíma berj-
ast félagasamtök og
einstaklingar þeim
tengdir stöðugt gegn
endurbótum á hálend-
isvegunum, ef ekki beint þá með
kröfum um matsferla og skrifræði.
Þetta er sagt vera gert í nafni um-
hyggju fyrir miðhálendinu en er
beinlínis í andstöðu við orkuskipti í
samgöngum á þessu svæði landsins!
Það er nefnilega þannig að kolefn-
ishlutlausar samgöngur kalla bein-
línis á endurbætur á vegum og veg-
slóðum á til dæmis Kjalvegi.
Vegabætur eru sömuleiðis í þágu
raunverulegrar umhverfisverndar.
Á Kjalvegi norðan Árbúða
skemmast bílar nánast daglega á
sumrin vegna þess að þeir þola ekki
hættulegan skurð sem menn kalla
veg. Skurðurinn er ósléttur í botninn
og grýttur til hliðanna. Þetta er ekki
kjörleið fyrir rafmagnsbíla með raf-
geyma í gólfi.
Orkuskipti í samgöngum við slík-
ar aðstæður eru merkingarlaus orð
á blaði eða hreinir draumórar.
Umbætur á vegum hálendisins
jafngilda alls ekki lagningu hrað-
brauta eða neinu nálægt því. Nær-
tækast er að vísa á vel heppnaðar
framkvæmdir Vegagerðarinnar
sunnan Árbúða. Með endurbótum
styttist ferðatími, eldsneyti sparast,
bílar skemmast síður og skilja ekki
eftir olíupolla eftir árekstur við grjót
á ökuleiðinni með tilheyrandi afleið-
ingum.
Þegar snjór eða vatnspollar verða
fyrir ökumönnum taka þeir oft upp á
því að sveigja hjá hindrunum. And-
staða við vegabætur stuðlar þannig
að utanvegaakstri, takk fyrir!
Kjalvegarframkvæmdir og fjöldi
annarra mála undanfarin ár sýna og
sanna að leyfisferli framkvæmda á
Íslandi hefur leitt samfélagið í hrein-
ar ógöngur enda er það mun lengra
og flóknara en gerist í grannríkj-
unum okkar. Ferlið virðist raunar
engan enda ætla að taka þegar
kærugleði ríkir eins og dæmin
sanna.
Sjö skilgreind stig stjórnvalds-
ákvarðana gefa kærurétt hérlendis
en eitt til tvö annars staðar á Norð-
urlöndum. Ekki bara það. Hvergi
nema á Íslandi er til staðar opin
heimild til að kæra matsskylda
ákvörðun efnislega!
Afgreiðsla kæru á hverju stigi fyr-
ir sig tekur tíma og ferlið er þvælið
og flókið. Nærtækt er að nefna veg-
spotta á Ströndum sem meiningin
var að færa neðar í landið til að
halda honum lengur opnum að vetr-
arlagi. Framkvæmdin sætir mati á
umhverfisáhrifum sem þýðir óskil-
greindan frest á því að hefjast
handa. Orkusparnaður fylgir aug-
ljóslega slíkum breytingum en
áformin kölluðu samt á mikið kæru-
þras sem hefði komið spánskt fyrir
sjónir í norrænum grannríkjum okk-
ar og víðar.
Flækjustig leyfisveitingaferlis
framkvæmda hérlendis og viðmið í
mati á umhverfisáhrifum samræm-
ast ekki nútímakröfum um sjálf-
bærni og standa reyndar beinlínis í
vegi fyrir því að orkuskipti í sam-
göngum nái þeim markmiðum sem
að er stefnt, á þeim tíma sem að er
stefnt. Það þjónar nefnilega lofts-
lagsmarkmiðum að gera stofnvegi á
hálendi Íslands akfæra.
Svartnætti
í skipulagsmálum
Eftir Pál
Gíslason » Viðmið í mati á
umhverfisáhrifum
standa beinlínis í vegi
fyrir því að orkuskipti
í samgöngum nái yfir-
lýstum markmiðum
sem að er stefnt.
Páll Gíslason
Höfundur er framkvæmdastjóri
Fannborgar ehf.
Hrós mitt fá þeir
Matthías Sveinbjörns-
son, forseti Flugmála-
félags Íslands, og Þrá-
inn Hafsteinsson,
flugstjóri hjá Flug-
félaginu Erni, sem við-
urkenna þá staðreynd
að Hvassahraun sé
óraunhæfur kostur fyr-
ir innanlandsflugið.
Engin skynsemi felst í
því að flugmenn Mý-
flugs á Akureyri verði með dóms-
úrskurði neyddir til að lenda þar með
fárveikan mann, í 20 km fjarlægð frá
sjúkrahúsum höfuðborgarinnar, sem
býður strax hættunni heim.
Helsta ógnin við allt flug til og frá
flugvellinum í Vatnsmýri er meiri-
hluti borgarstjórnar Reykjavíkur
sem lýsir fyrirlitningu sinni á lífæð
allra landsmanna, sjúkrafluginu og
flugmönnum Mýflugs, sem hafa
þvert á allar hrakspár sinnt þessari
neyðarþjónustu með góðum árangri
og eiga margt betra skilið en að sitja
undir upphrópunum og tilefnis-
lausum árásum vinstriflokkanna í
Reykjavík. Fyrrverandi yfirmaður
samgöngumála, Ögmundur Jón-
asson, setti strax hnefann í borðið
þegar Dagur B. tók húsnæði Flug-
félags Íslands í leyfisleysi til að auð-
velda Reykjavíkurborg að kaupa allt
flugvallarsvæðið í Vatnsmýri, sem
flokkssystkini hans vildu taka
ófrjálsri hendi, undir íbúðabyggð.
Samkomulagið sem borgarstjóri og
samgönguráðherra undirrituðu síð-
ustu vikuna í nóvember 2019 um að
ráðist yrði í rannsóknir til að kanna
möguleika á hugsanlegu flugvallar-
stæði í Hvassahrauni breytir engu
um framtíð Reykjavíkurflugvallar
næstu áratugina og hefur tapað gildi
sínu.
Krafan um að loka aðalbrautinni í
Vatnsmýri, sem liggur út og suður,
eftir tvö ár snýst um að borgarstjóri
fái fullt og ótakmarkað umboð til að
stefna öryggi sjúkraflugsins í óþarfa
hættu í þeim eina tilgangi að neyða
flugmenn Mýflugs til að lenda með
fárveikan mann á Keflavíkurflugvelli
í 50 km fjarlægð frá sjúkrahúsum
höfuðborgarsvæðisins. Starfandi
læknar í Reykjavík sem vilja að öll
sjúkrahús höfuðborgarinnar hafi
gott aðgengi að sjúkrafluginu og líf-
æð allra landsmanna í Vatnsmýri
taka því aldrei þegjandi og hljóða-
laust að fárveikur maður sé fluttur í
hávaðaroki eftir Reykjanesbraut alla
þessa vegalengd, frá Keflavíkur-
flugvelli til Reykjavíkur, þegar eng-
inn getur treyst veðurspánum. Allt
tal um að besta lausnin sé að flytja
miðstöð sjúkraflugsins frá Akureyri
inn á höfuðborgar-
svæðið eða til Keflavík-
ur einkennist af fáfræði
borgarstjórnarmeiri-
hlutans í Reykjavík og
er á skjön við raunveru-
leikann.
Svona umtal um
þessa neyðarþjónustu
allra landsmanna, sem
andstæðingar sjúkra-
flugsins og Reykjavík-
urflugvallar fela sig á
bak við að undirlagi
borgarstjóra, dæmir
sig sjálft og er tæplega svaravert.
Áður hafa sjúkraflugmenn Mýflugs
setið undir tilefnislausum árásum
Dags B. Eggertssonar og forstjóra
Landhelgisgæslunnar, sem hafa ár-
angurslaust krafist þess að sjúkra-
flugið sé haft á einni hendi fyrir allt
landið. Þessi krafa snýst um að borg-
arstjóri geti að eigin geðþótta rekið
hornin í sjúkraflugið í þeim tilgangi
að svipta íbúa landsbyggðarinnar
öllu aðgengi að þessari neyðarþjón-
ustu sem snertir alla landsmenn og
er ekki einkamál borgarbúa.
Þessa framkomu samþykkja starf-
andi læknar á öllu höfuðborgar-
svæðinu og landsbyggðinni aldrei án
þess að rísa upp og setja hnefann í
borðið og segja strax: Hingað og ekki
lengra. Í Hvassahrauni er nýr flug-
völlur óhugsandi án þess að stór hluti
Reykjanesbrautar verði fyrst færður
til suðurs. Komist hafa í blöðin öfga-
kenndar og fjarstæðukenndar full-
yrðingar um að hægt sé að taka
ákvörðun um nýjan flugvöll í
Hvassahrauni fyrir innanlandsflugið
eftir tvö ár sem mun kosta 45-50
milljarða króna. Ég spyr: Hvað
hækkar þessi kostnaður mikið, fari
svo að framkvæmdir við þennan flug-
völl taki minnst 20 ár eða meira?
Áætlað er að framkvæmdir við nýjan
innanlands- og millilandaflugvöll í
Hvassahrauni, sem borgarstjóri vill
strax ákveða á sínum forsendum,
kosti samanlagt meira en 330 millj-
arða króna. Önnur spurning: Vill
Dagur B. sjálfur borga þessa upp-
hæð úr eigin vasa í stað þess að
skrifa þennan kostnað á reikning ís-
lensku skattgreiðendanna, sem yrðu
næstu aldirnar aldrei látnir í friði ef
ríkissjóður fær skellinn?
Engan flugvöll
í Hvassahraun
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
» Í Hvassahrauni er
nýr flugvöllur
óhugsandi án þess að
stór hluti Reykjanes-
brautar verði fyrst
færður til suðurs.
Guðmundur Karl
Jónsson
Höfundur er farandverkamaður.