Morgunblaðið - 28.12.2019, Síða 34

34 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 2019
✝ KristmundurBjarnason, rit-
höfundur, fræði-
maður og bóndi á
Sjávarborg, fædd-
ist á Reykjum í
Tungusveit, Skaga-
firði 10. janúar
1919. Hann lést á
Dvalarheimili aldr-
aðra á Sauðár-
króki 4. desember
2019.
Foreldrar hans voru Kristín
Sveinsdóttir og Bjarni Krist-
mundsson. Kristmundur ólst
upp á Mælifelli hjá sr. Tryggva
Kvaran og Önnu Gr. Kvaran,
frá ungaaldri. Eiginkona hans
var Hlíf Ragnheiður Árnadótt-
ir, foreldrar hennar voru Heið-
björt Björnsdóttir og Árni
Daníelsson á Sjávarborg, Hlíf
lést 16. apríl 2013.
Kristmundur og
Hlíf áttu þrjár
dætur, þær eru
Heiðbjört, f. 1949,
Guðrún Björg, f.
1953, og Bryndís
Helga, f. 1958.
Kristmundur var
þjóðþekktur fyrir
ritstörf sín, samdi
m.a. Sögu Sauðár-
króks, Sögu Dal-
víkur, Jón Ósmann, Þorsteinn á
Skipalóni, Einbúinn á Amt-
mannssetrinu og Lífsþorsti og
leyndar ástir.
Þau Hlíf bjuggu á Sjávar-
borg. Í apríl 2013 fluttu þau á
Dvalarheimili aldraðra á Sauð-
árkróki.
Útför Kristmundar fór fram
í kyrrþey.
Nú er Dændi allur. Krist-
mundur Bjarnason, fósturbróð-
ir móður minnar, var aldrei
kallaður annað en Dændi í fjöl-
skyldunni minni.
Fyrstu minningarnar um
Dænda eru frá heimsóknum
hans til foreldra minna þegar
ég var stelpa. Ég fann alltaf
svo sterkt hvað var kært milli
hans og mömmu og ég man
hvað mér fannst hann alltaf
skemmtilegur. Mamma lést
snögglega árið 1985, aðeins 61
árs gömul, og pabbi í mars
1987. Þarna var ég rétt þrítug.
Það var upp úr þessu sem
Dændi fór að hafa samband við
mig með reglulegu millibili.
Enginn vafi er í mínum huga að
hann hefur viljað vera mér stoð
og stytta eftir lát foreldra
minna.
Mér þótti afskaplega vænt
um þessi samskipti og þau
rofnuðu aldrei eftir það. Við
skrifuðumst á nokkrum sinn-
um, ég heimsótti hann og Hlíf á
Sjávarborg, og seinna heimsótti
ég hann á Dvalarheimilið á
Króknum. Vinátta og umhyggja
Dænda var mér ólýsanlega dýr-
mæt. Minnisstæðust er mér
heimsóknin til hans sumarið
2005. Það var á fimmtugsaf-
mælisdaginn minn. Ég hafði
ákveðið að ganga upp á Mæli-
fellshnjúk þennan dag, nokkurs
konar pílagrímsför. Ég var í
sveit á Starrastöðum sem
stelpa og Hnjúkurinn hefur
alltaf átt stóran stað í hjartanu
síðan. Ég hafði aftur á móti
aldrei gengið á hann og þetta
var nú aldeilis dagurinn til að
láta verða af því. Til þess kom
þó ekki því að þegar ég var
komin þangað sem ég ætlaði að
hefja gönguna var komin
svartaþoka og ekkert fjall-
gönguveður. Þá datt mér í hug
að halda bara í staðinn upp á
afmælið með Dænda á Sjáv-
arborg.
Til að gera langa sögu stutta
er þetta eftirminnilegasti og
besti afmælisdagur sem ég hef
átt. Þarna sátum við Dændi og
töluðum um lífið á Mælifelli,
Starrastaði, afa (Tryggva) og
ömmu (Önnu), mömmu (Ninnu)
og Hjördísi systur hennar
(Lælu). Dændi var orðinn tölu-
vert heyrnarskertur þegar hér
var komið sögu en hann gaf
mér í upphafi ráð sem hann
sagði myndu hjálpa honum að
heyra. Þau ráð dugðu til þess
að við áttum ekki í neinum
vandræðum með samtalið. Með-
al þess sem Dændi sagði mér
var að hann væri byrjaður að
skrá niður minningar frá
bernskunni sem hugsanlega
yrðu einhvern tímann bók. Eitt
af því sem hann væri þegar bú-
inn að skrá niður væri saga af
mömmu sem hann langaði að fá
að senda mér.
Sagan Sleðaferð niður í
Mælifellslæk kom svo í pósti til
mín stuttu síðar og er að finna í
bók hans Í barnsminni sem var
gefin út nú í upphafi árs í til-
efni af hundrað ára afmæli
Dænda. Bókin er mikilvæg
heimild um bernsku mikils
merkismanns, rithöfundar og
fræðimanns, en hún hefur sér-
stakt persónulegt gildi fyrir
mig því að í gegnum hana hef
ég kynnst móðurforeldrum
mínum sem bæði voru löngu
látin þegar ég fæddist. Hún
svarar líka mörgum spurning-
um um æsku mömmu sem ég
náði ekki að spyrja hana um áð-
ur en hún lést.
Fyrir þessi skráðu „minn-
ingaslitur“, eins og Kristmund-
ur kallaði þau í undirtitli bókar-
innar, verð ég ævarandi
þakklát. Ég kveð Dænda,
móðurbróður minn og vin, með
söknuði og þakklæti og votta
dætrum hans og fjölskyldum
innilega samúð mína.
Anna Ólafsdóttir.
Kristmundur er horfinn af
þessum heimi tæplega hundrað
og eins árs gamall.
Hér er ekki ætlunin að rekja
æviferil hans eða telja upp rit-
verk hans en okkur hjónum er
ljúft að minnast hans vegna
óbrigðullar vináttu til nær sex
áratuga.
Margra góðra stunda er að
minnast og miklar umræður
áttum við uppi í bókaherberg-
inu í Borgarhúsinu. Þar var
einatt seilst í forn skagfirsk
fræði. Við töluðum um sveit-
unga okkar Konráð og Gísla
föður hans, Brynjólf og séra
Pétur á Víðivöllum og Espólín
eins og þeir væru kunningjar
okkar.
Stundum bar norðurreiðina
frægu á góma. Þar höfðum við
lesið á milli lína að ekki væri
allt til fyrirmyndar hjá Skag-
firðingum. En því efni átti
Kristmundur eftir að gera skil í
síðasta stórverki sínu „Amt-
maðurinn á einbúasetrinu“. Þar
rétti hann hlut hins merka
manns Gríms Jónssonar amt-
manns.
Kristmundur var um langt
skeið forstöðumaður Héraðs-
skjalasafnsins á Sauðárkróki og
vann þar frábærlega gott starf.
Varla er á annarra hlut gengið
þó að því sé haldið fram að veg-
ur Héraðsskjalasafnsins sé að
miklu leyti Kristmundi að
þakka. Hann var óþreytandi að
skrá og flokka. Sendimenn
hafði hann sem urðu fengsælir
og kom þar margt í leitirnar,
t.a.m. fjöldi bréfa frá Vestur-
förum – dagbækur, ýmiss kon-
ar smáskrif, ættartölur og jafn-
vel vísnakver sem fáir vissu
um. Öllu tók Kristmundur
tveimur höndum og gerði góð
skil. Hann var líka ólatur við að
gauka fróðleiksmolum að þeim
vina sinna sem fengust eitthvað
við grúsk.
Þegar að því er hugað
hversu mikla vinnu Kristmund-
ur gaf safninu gegnir furðu
hversu mikilvirkur höfundur
hann var.
Frumsamdar bækur hans
eru ekki færri en tveir tugir og
sumar ærið langar. Þar við
bætast margar bækur og rit-
raðir sem hann bjó til útgáfu og
ritstýrði einn eða ásamt öðrum.
Varla skakkar miklu að segja
að hann hafi verið einna fyrstur
til að skrifa ýtarlegar sögur
héraða og kaupstaða sem síðar
urðu svo algengar. Fyrsta má
nefna Sögu Sauðárkróks, sem
kom á prent í þremur bindum á
árunum 1969-1973. Sú saga
varð fyrirmynd annarra um
skemmtilega og vel gerða frá-
sögn.
Á yngri árum fékkst Krist-
mundur mikið við þýðingar
barna- og unglingabóka. Allar
voru þýðingar hans á hreinu og
fallegu mál og hefur það haft
góð áhrif á málsmekk og orða-
forða fjölmargra barna og ung-
menna.
Sá sem hér heldur um penna
þekkti Kristmund framar öðru
sem traustan og góðan vin sem
margt var að læra af. Stundir
hjá honum voru alltaf skemmti-
legar og innihaldsríkar. Hann
var barmafullur af fróðleik og
óvæntum uppákomum í frá-
sögnum og spurningum, sumum
smáskrítnum og alltaf var stutt
í húmorinn. Kristmundur var
allra manna yfirlætislausastur
og hógværastur en hann var
óspar á lof um aðra þætti hon-
um vel gert. Gagnrýni hans gat
líka orðið hressileg þótt yfir-
leitt væri hann umtalsgóður.
Það var alltaf gaman að
heimsækja Kristmund og ekki
dró úr þegar hin ágæta kona
hans Hlíf bauð til kaffidrykkju.
Við hugsum til Kristmundar
með þakklæti og söknuði og að-
standendum sendum við hug-
heilar samúðarkveðjur.
Sigurjón Björnsson,
Margrét Margeirsdóttir.
Látinn er í hárri elli Krist-
mundur Bjarnason rithöfundur
og bóndi á Sjávarborg í Skaga-
firði. Hann fæddist á Reykjum
í Tungusveit 10. janúar 1919 en
lést á Heilbrigðisstofnuninni á
Sauðárkróki aðfaranótt 4. des-
ember 2019. Hann var stórvirk-
ur rithöfundur og meistari hins
ritaða máls, héraðsskjalavörður
Skagfirðinga um langt árabil og
lét til sín taka við söfnun og rit-
un sagnfræði og sögulegs fróð-
leiks jafnt innan héraðs sem
utan.
Kristmundur Bjarnason var í
senn heimsborgari og sveita-
maður. Þrátt fyrir að hafa búið
í sveit nær allt sitt líf var hann
í miklum tengslum við rit-
höfunda og fræðimenn. Hann
skrifaðist á við fjölda fólks,
enda hentaði honum betur að
beita ritvélinni en nýta sér
símatækni þar sem heyrnin var
mjög skert allt frá unglings-
árum.
Kristmundur var fjölfróður
og hafði vítt áhugasvið. Bók-
menntir, málfræði, náttúru-
fræði og síðast en ekki síst tón-
list voru Kristmundi hugleikin
viðfangsefni. Þó vildi það svo til
að stóran hluta ævistarfsins
nýtti hann við ritun þjóðlegs
fróðleiks og sagnfræði. Þar var
Kristmundur á heimavelli.
Þekking hans á sögu, sérstak-
lega á stjórnsýslusögu á 18. og
19. öld, var afar víðtæk og hann
nánast eins og alfræðiorðabók í
því efni. Einstök tök hans á ís-
lensku máli birtast í öllum hans
fjölmörgu ritverkum, en hann
var einnig vel heima í öðrum
tungumálum.
Kristmundur varð fyrsti
skjalavörður Héraðsskjalasafns
Skagfirðinga sem stofnað var
árið 1947. Árið 1951 var hann
fenginn til að gera eins konar
aðfangaskrá yfir handrit og
skjöl í eigu safnsins. Næstu ár-
in sinnti hann þar afgreiðslu í
ígripum enda enginn fastur af-
greiðslutími. Það var ekki fyrr
en árið 1971 að hann var ráðinn
héraðsskjalavörður í hlutastarfi
og gegndi því til 1990. Hann
byggði upp safnkostinn af kost-
gæfni og lagði einkum áherslu
á söfnun einkagagna, enda
varðveitir Héraðsskjalasafn
Skagfirðinga mikið magn skjala
og ljósmynda frá einstaklingum
á 19. og 20. öld. Óhætt er að
segja að Kristmundur hafi ver-
ið í fararbroddi í ritun skag-
firskrar sögu um árabil. Hann
gerði sér því vel grein fyrir því
hvað söfnun heimilda um liðna
tíð var mikilvæg héraðinu og
lagði sig mjög fram um að leita
upplýsinga sem víðast.
Við sem starfað höfum á
Héraðsskjalasafni Skagfirðinga
leituðum margoft til Krist-
mundar vegna margvíslegra
spurninga og álitamála og alltaf
reyndi hann að leysa úr vanda
okkar og leiðbeina um það sem
betur mátti fara.
En fyrst og fremst var Krist-
mundur einstakur persónuleiki
og ógleymanlegur, lét stundum
vaða á súðum en hlýr og hjálp-
samur undir yfirborðinu. Það
er okkur heiður og happ að
hafa fengið að kynnast þessum
merkilega manni og njóta
þekkingar hans, manni sem
vissulega mundi tímana tvenna
og kunni að lýsa fortíðinni bet-
ur en flestir.
Við sendum fjölskyldu Krist-
mundar hugheilar kveðjur og
þakkir fyrir kynnin.
Hjalti Pálsson,
Sólborg Una Pálsdóttir,
Unnar Rafn Ingvarsson.
Kristmundur
Bjarnason
Sálm. 10.14
biblian.is
Þú gefur gaum að
mæðu og böli og
tekur það í hönd
þér. Hinn bágstaddi
felur þér málefni
sitt, þér sem hjálpar
munaðarlausum.
Útfararþjónusta
& lögfræðiþjónusta
Við önnumst alla þætti undirbúnings og fram-
kvæmd útfarar ásamt vinnu við dánarbússkiptin.
Við þjónum með virðingu og umhyggju að
leiðarljósi og af faglegum metnaði.
Sigurður Bjarni Jónsson
umsjón útfara
Við erum til staðar
þegar þú þarft á
okkur að halda
Vesturhlíð 2, Fossvogi | Sími 551 1266 | útför.is
Með kærleik og virðingu
Útfararstofa Kirkjugarðanna
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir og afi,
PÉTUR SVEINBJARNARSON,
lést mánudaginn 23. desember.
Guðm. Ármann Pétursson Birna Ásbjörnsdóttir
Eggert Pétursson Malin Svensson
Auðbjörg Helga Guðmundsd. Freyja Christine Eggertsdóttir
Embla Líf Guðmundsdóttir Einar Pétur Lars Eggertsson
Nói Sær Guðmundsson
Elsku mamma okkar, amma, langamma og
tengdó,
UNNUR KONRÁÐSDÓTTIR,
Úffa Konn,
Hlíðarhúsum 3-5,
Reykjavík,
lést í faðmi fjölskyldunnar miðvikudaginn
25. desember.
Konráð Eyjólfsson Helga Óladóttir
Herdís Eyjólfsdóttir Ægir Bjarnason
Unnar Eyjólfsson Hildur Pálsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir og
amma,
SIGRÍÐUR JÓHANNSDÓTTIR,
lést á gjörgæsludeild Landspítalans í
Fossvogi laugardaginn 21. desember.
Útförin fer fram frá Seljakirkju föstudaginn
10. janúar klukkan 13.
Jóhanna Björnsdóttir Óskar Bergsson
María Björnsdóttir Þór Bjarkar Lopez
Björn Leví Óskarsson
Sigurður Darri Óskarsson
Þóra Björk Þórsdóttir
Jóhann Bjarkar Þórsson
Okkar yndislegi, heittelskaði sonur, bróðir,
mágur og frændi,
PÁLL ÞORSTEINSSON
tónlistarmaður
Guli drekinn,
varð bráðkvaddur á heimili sínu
þriðjudaginn 24. desember.
Útför verður auglýst síðar.
Kristín Árnadóttir Þorsteinn Pálsson
Eva Þorsteinsdóttir
Hulda Sif Þorsteinsdóttir Erlendur Þór Gunnarsson
Selma Rut Þorsteinsdóttir Árni Davíð Skúlason
Fanný Hrund Þorsteinsdóttir Magni Kristjánsson
og systrabörn