Morgunblaðið - 31.12.2019, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 2019
Kaupfélag Skagfirðinga óskar starfsfólki,
félagsmönnum, viðskiptavinum
svo og landsmönnum öllum
velfarnaðar á nýju ári.
Þökkum viðskiptin
á árinu sem er að líða.
Kaupfélag Skagfirðinga
VARSJÁ – Árið
2004 skrifaði banda-
ríski hagfræðing-
urinn Jeremy Rifkin
metsölubókina The
European Dream,
þar sem hann lýsti
því yfir að tuttugasta
og fyrsta öldin myndi
tilheyra Evrópu – og
myndi jafnvel reiða
sig á hana. Að mati
Rifkins yrði Evrópa sem bundin
væri saman af hugmyndinni um
„einingu í fjölbreytileika“ áhrifa-
ríkasta svarið við hnattvæðingu.
Evrópa átti að vera fulltrúi nýrr-
ar „alheimsvitundar“ og „frelsis
frá þrælahaldi efnishyggjunnar“,
sem yrði „skipt út fyrir sam-
kennd“.
Við vitum öll hvernig fór um
sjóferð þá. Efnishyggju-
samfélagið Bandaríkin, sem Rif-
kin bjóst við að Evrópa myndi
taka fram úr, var betur í stakk
búið til að mæta efnahagskrepp-
unni. Brexit, kreppurnar í Grikk-
landi og Katalóníu og innleiðing
frjálslynds lýðræðis í Mið- og
Austur-Evrópu hafa
dregið fram galla
einingar í fjölbreyti-
leika. Og óvinveitt
viðbrögð Evr-
ópuþjóða við öldu
farandfólks sem flýr
stríð og hungur hafa
sýnt að samkennd
hefur ekki yfirbugað
efnishyggju.
Villan lá ekki hjá
Evrópu, heldur hjá
Rifkin. Hvorki þá né
nú er það fyrir fram
gefið að Evrópu muni vegna vel.
Í raun er staðan sú, nú við lok
ársins 2019, að Evrópusambandið
virðist máttvana gagnvart mestu
áskorunum sínum, sem eru að
ljúka efnahagslegri og pólitískri
samþættingu sambandsins, móta
sameiginlega stefnu í varn-
armálum og jafnvel að standa
vörð um grunnstaðla réttarrík-
isins. Pólska ríkisstjórnin er sem
dæmi að bregðast við ákvörðun
Dómstóls Evrópusambandsins
varðandi brot gagnvart sjálfstæði
dómstóla með því að setja lög
sem gera það mögulegt að víkja
dómurum í Póllandi úr starfi fyr-
ir að gagnrýna brot gegn pólsku
stjórnarskránni. Hvað getur Evr-
ópusambandið gert þegar leiðtog-
ar pólska stjórnarflokksins Lög
og réttlæti (PiS) lýsa því yfir að
það þurfi að „aga þessa stétt“?
Greining Rifkins snýst aðeins
að litlu leyti um Kína, sem er
ekki að taka fram úr Bandaríkj-
unum sem veldi á heimsvísu,
heldur Evrópu. Kína er nú
stærsti útflytjandi heims og sem
umsvifamesti framleiðandi rafbíla
gæti landið fljótlega náð Þýska-
landi og orðið fremsti bílafram-
leiðandi heims. Staða Bandaríkj-
anna sem fremsta her-, fjármála-
og nýsköpunarveldi heims er
trygg um sinn. Bandaríkin hafa
staðist atlögur Þýskalands og
Japan í þeim geirum og munu
líklega einnig standa af sér sam-
keppni Kínverja. Það mun Evr-
ópa hins vegar líklega ekki gera.
Í raun á sér nú stað mikill við-
snúningur hlutverka milli Evrópu
og Kína miðað við nítjándu öld.
Fyrir Kína var sá tími „öld nið-
urlægingar“, þegar landið mátti
þola ágang heimsveldanna
Frakklands, Bretlands og Þýska-
lands, svo og Rússlands og
Bandaríkjanna. Þessi erlendu
stórveldi settu á niðurlægjandi
viðskiptasamninga, mergsugu
Kína efnahagslega og beittu þar
pólitísku valdi.
Nú á dögum líkist Evrópusam-
bandið æ meir Kína á nítjándu
öld – stórveldi sem enn býr að
ríkidæmi og aðrir geta ekki her-
numið, en sem er nægilega veik-
burða til að önnur veldi geti beitt
þar áhrifum sínum. Kína hefur
hins vegar tekið við fyrra hlut-
verki Evrópu og eru kínversk
fyrirtæki og fjárfestar sífellt að
ná meira tangarhaldi í viðskipta-
lífi Evrópu.
Kínverskir fjárfestar eru að
kaupa bestu verksmiðjur Evrópu
(þar á meðal perlu þýsks vél-
menna-iðnaðar, KUKA) og
stærstu hafnirnar (þar á meðal
Duisburg í Þýskalandi, stærstu
höfn heims sem ekki liggur að
sjó, og Píreus í Grikklandi). Þeir
eru að skrifa undir ójafna við-
skiptasamninga, leggja ESB und-
ir sig smám saman og byrja á
veikustu hlekkjunum, þ.e. Aust-
ur- og Suður-Evrópu, einkum
Ungverjalandi, Grikklandi og
Portúgal.
Það gerir illt verra að engin
viðbrögð koma frá Brussel. Til
staðar er óstöðug áætlun um að
byggja upp framúrskarandi iðn-
veldi í Evrópu, en vegna ótta um
að brjóta gegn samkeppn-
isreglum ESB mætir hún höml-
um. ESB veit ekki sitt rjúkandi
ráð, og á það einnig við um 5G-
innviði sem kínversk fyrirtæki
eru að byggja.
Enn fremur er þögn evrópskra
leiðtoga ærandi varðandi spurn-
ingar um mannréttindi. Mótmælt
er í Hong Kong og Bandaríkja-
þing setur lög um mögulegar
refsiaðgerðir gegn embætt-
ismönnum í Kína og Hong Kong
fyrir mannréttindabrot en á með-
an belgir Evrópa sig út og „hvet-
ur báða aðila til að forðast of-
beldi“.
Evrópa getur einungis fylgst
með af hliðarlínunni, vegna þess
að hún hefur ekkert til málanna
að leggja. Samband Evrópu og
Norður-Ameríku er að grotna
niður og ekkert er að koma í stað
þess. Jafnvel samvinna evrópskra
leyniþjónusta er í molum; blaða-
menn vissu hverjir myrtu fyrr-
verandi yfirmann í skæruliða-
hreyfingu Téténa í Tier-
garten-almenningsgarðinum í
Berlín í ágúst áður en þýskir
stjórnmálamenn vissu það.
Ef þessi stöðnun heldur áfram
er eina spurningin hvort Evrópa
verður fylgiríki Bandaríkjanna
eða Kína. Og að lokum verður
það ákveðið utan ESB. Ef ein-
angrunarhyggja verður ofan á í
Bandaríkjunum verður Evrópa að
fylgiríki Kína. Og ef Bandaríkin
halda harðlínustefnu gagnvart
Kína verður Evrópa áfram háð
Bandaríkjunum.
Þar til nýlega hefði Evrópa
getað vonast til að vera sam-
starfsaðili Bandaríkjanna. En það
virðist nú sífellt ólíklegra – ekki
aðeins vegna áherslu Donalds
Trump Bandaríkjaforseta á að
beina sjónum inn á við, heldur
einnig vegna mistaka ESB. Í ljósi
uppgangs Kína er aðgerðaleysi
Evrópu engu minna vandamál en
ófyrirsjáanleiki Trumps.
Eftir Sławomir
Sierakowski »Nú á dögum líkist
Evrópusambandið
æ meir Kína á nítjándu
öld – stórveldi sem enn
býr að ríkidæmi og aðrir
geta ekki hernumið, en
sem er nægilega veik-
burða til að önnur veldi
geti beitt þar áhrifum
sínum.Sławomir Sierakowski
Höfundur er stofnandi Krytyka Poli-
tyczna-hreyfingarinnar, fram-
kvæmdastjóri Stofnunar þróaðra
fræða í Varsjá og fræðimaður hjá
Þýska ráðinu um erlend samskipti.
Niðurlægingaröld Evrópu
Niðurlag vantaði í grein Kjartans
Eggertssonar með yfirskriftinni
„Sveitarfélögin virði Barnasáttmála
Sameinuðu þjóðanna“ sem birtist í
blaðinu í gær.
Niðurlagið er svohljóðandi:
„Hvort sveitarfélögin muni nokk-
urn tíma taka á þessum málum veit
enginn. Þetta óréttlæti hefur verið
ljóst í áratugi. En við höfum
Barnasáttmála Sameinuðu þjóð-
anna sem lög frá Alþingi frá árinu
2013 og það má höfða mál fyrir
dómstólum á þeim grunni. Spurn-
ing er hvort það sé svo í íslensku
samfélagi að hið opinbera breyti
aldrei neinu nema með hótunum
um málsókn?“
LEIÐRÉTT
Niðurlag greinar vantaði