Fréttablaðið - 31.01.2020, Síða 12

Leikfélag Akureyrar, Sinfóníu-hljómsveit Norðurlands og Menningarhúsið Hof gætu
boðið 20 manns upp á ný og mikil-
væg sérfræðistörf. Störf sem væru
spennandi kostur fyrir bæjarbúa
og aðra sem hefðu áhuga á að setj-
ast að á Akureyri. Störf sem henta
fjölbreyttum hópi fólks með ólíka
menntun og reynslu að baki á borð
við leikara, rafvirkja, smiði, bóka-
safns- og upplýsingafræðinga,
hljóðfæraleikara, kennara, verk-
efnastjóra, klæðskera, hönnuði og
viðburðastjóra.
Umsvif félaganna þriggja, LA,
SN og Hofs, hafa margfaldast eftir
sameiningu þeirra undir hatti
Menningarfélags Akureyrar og
hafa til að mynda tekjur af fram-
leiðslu tvöfaldast á milli ára. Þessi
auknu umsvif kalla á f leira starfs-
fólk sem hefur sérfræðiþekkingu
á hinum ýmsu sviðum og það segir
sig sjálft að með auknu vinnuaf li
ef list atvinnu- og menningarlífið
enn frekar.
Sláandi aðstöðumunur
Við sjáum fyrir okkur að fastráða
leikara við Leikfélag Akureyrar,
fastráða leiðara við Sinfóníu-
hljómsveit Norðurlands, fastráða
verkefnastjóra, hönnuði og iðn- og
tæknimenntað fólk. Hægt yrði að
fara í samstarf við grunn- og fram-
haldsskóla Akureyrar og ráða til
starfa listgreinakennara sem ynnu
þvert á stofnanir og þannig styrkja
menningaruppeldi barna og ung-
menna á Akureyri. Nú þegar er
Leikfélag Akureyrar og Mennta-
skólinn á Akureyri að vinna í sam-
einingu að stofnun leikhúsbrautar
við skólann svo framtakssemin er
sannarlega til staðar.
Menningarfélag Akureyrar rekur
Leikfélag Akureyrar, Menningar-
húsið Hof og Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands fyrir einungis 4% af
því fjármagni sem sambærilegar
stofnanir á höfuðborgarsvæðinu fá
úr ríkissjóði. Þessi aðstöðumunur
er sláandi og í algjöru og hrópandi
ósamræmi við mikilvægi stofnan-
anna og þjónustusvæði þeirra. Til
að ná jafnvægi, og sanngirni, þyrfti
Menningarfélag Akureyrar að fá
10% af framlögum til sambærilegra
stofnana á höfuðborgarsvæðinu.
Innviðir og aðstaða fyrir hendi
Til að setja hlutina í samhengi
fengu Listasafnið á Akureyri, Leik-
félag Akureyrar, Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands og Menningarhúsið
Hof 200 m.kr. árið 2019 til rekst-
ursins frá ríkinu. Samtals greiddu
stofnanirnar um 420 m.kr. í launa-
kostnað og af þeirri upphæð runnu
um 150 m.kr í opinber gjöld. Enn
fremur greiða þessar stofnanir
virðisaukaskatt af vörum og þjón-
ustu sem nær hátt í 60 m.kr árlega.
Samtals eru því þessar stofnanir að
greiða meira í opinber gjöld en þær
fá úthlutað frá ríkinu.
Menning og listir eru grund-
völlur blómlegra samfélaga. Í
gegnum skapandi starf þróast
hæfileikar, hugvit og nýsköpun sem
hafa jákvæð áhrif bæði á mannlíf og
efnahag. Starfsemi Menningarfé-
lagsins gleður og nærir íbúa og
gesti enda starfar hér fólk sem hefur
metnað, hugsjónir og eljusemi fyrir
því sem það gerir. Hér á Akureyri er
ekki langt að sækja innblásturinn.
Við finnum hann í listalífinu, nátt-
úrunni, birtunni, myrkrinu, fjöllun-
um, hafinu, leiklistinni, tónlistinni
og ekki síst fólkinu sem nýtir tæki-
færin sem lífið hefur upp á að bjóða.
Ef sanngirni væri gætt gætu skap-
ast tuttugu spennandi sérfræðistörf
á Akureyri strax á morgun. Innviðir
og aðstaða eru þegar fyrir hendi.
Við þurfum eingöngu á skynsemi
og framtakssemi ráðamanna að
halda.
Menningarfélag Akureyrar
rekur Leikfélag Akureyrar,
Menningarhúsið Hof og
Sinfóníuhljómsveit Norður-
lands fyrir einungis 4% af
því fjármagni sem sambæri-
legar stofnanir á höfuðborg-
arsvæðinu fá úr ríkissjóði.
Á heimasíðu Landlæknis er að finna eftirfarandi upplýsing-ar um hvert beri að leita eftir
heilbrigðisþjónustu:
„Bráða- og slysamóttökur eða
slysadeildir eru á f lestum heilsu-
gæslustöðvum og sjúkrahúsum.
Þjónustan er veitt allt árið. Neyðar-
númerið 112 (einn, einn, tveir) sinn-
ir allri neyðarþjónustu og svarar
öllum símtölum vegna neyðartil-
vika og aðstoðarbeiðna.“
Á heimasíðu heilsugæslu segir
að heilsugæslugæslustöðvar sinni
„heimilislæknaþjónustu, hjúkrun,
þ.m.t. heimahjúkrun og almennri
heilsugæslu, auk slysa og bráðra
veikinda. Hlutverk þeirra er að vera
hornsteinn heilbrigðisþjónustu
utan sjúkrahúsa.“
Að öðru leyti er hvergi minnst
á slys eða hvaða aðgerðir heilsu-
gæslan getur boðið upp á t.d. vegna
minni háttar beinbrota. Ekki virðist
heldur vera nein sérfræðiþekking
eða sérhæfing í slysalækningum á
einstökum heilsugæslum. Þá hafa
slysavarnir á undanförnum árum
hvorki notið forgangs í áherslum né
fjármögnun heilbrigðisyfirvalda á
heilbrigðisþjónustunni.
Orðið „slysavarðstofa“ er mjög
greypt í huga almennings og sömu-
leiðis „Slysavarðstofan“ sem var
á Heilsuverndarstöðinni við Bar-
ónsstíg áður en hún var f lutt yfir á
Borgarspítalann eftir að hann var
byggður 1967. Slysavarðstofan var
í huga almennings mjög föst í sessi
á Borgarspítalanum þó að formlega
hafi hún ekki heitið slysavarðstofa
þar heldur slysadeild. Fyrir nokkr-
um árum eftir sameiningu spítal-
anna var formlega hætt að nota
orðið slysadeild og byrjað að nota
orðið „bráðamóttaka“. Þrátt fyrir
þessi formlegheit hefur stór hluti
almennings haldið áfram að tala
um Slysavarðstofuna og að þangað
eigi maður að leita ef maður lendir
í slysi hversu smávægilegt sem það
er. Er þar komin ein helsta skýring á
því mikla álagi og þeim viðvarandi
vanda sem bráðamóttaka Land-
spítalans er að sligast undan.
Þessu er öðruvísi varið í Þýska-
landi þar sem, auk bráðadeilda á
öllum helstu sjúkrahúsum lands-
ins, eru starfandi svokallaðir slysa-
læknar (unfallarzt) sem taka að
sér og sérhæfa sig í minniháttar
slysum, einkum beinbrotum, togn-
unum, vinnu- og íþróttaslysum.
Þessir læknar eru yfirleitt bráða-,
bæklunar- eða skurðlæknar sem
hafa sérhæft sig í slysalækningum
og búa yfir reynslu vegna vinnu á
bráðadeildum sjúkrahúsa. Þeir eru
með litlar stofur víðs vegar í borg-
um og eru með röntgentæki og alla
aðgerðaraðstöðu s.s. fyrir gifs, sára-
hreinsun og fleira. Í fimm mínútna
fjarlægð frá þeim stað sem ég bý
stundum hjá dóttur minni í Berlín
eru um þrír slíkir læknar.
Þessa lækna heimsækja þeir sem
verða fyrir minni háttar slysum á
dagvinnutíma (frá kl. 8 til 18) og fá
hjá þeim fljótt og örugglega gert að
sínum meinum. Þeir taka sérstak-
lega að sér slys sem verða til og frá
og í skólum og vinnustöðum auk
íþróttaslysa. Heimilislæknar sem
eru mun f leiri en slysalæknarnir
vísa öllum slíkum sjúklingum til
slysalæknanna enda er forsenda
fyrir greiðslu slysatrygginga að
sá slysatryggði hafi farið fyrst til
þeirra.
Slysalæknar sjá um fyrstu aðgerð-
ir (diagnose und erstversorgung)
og tilkynningar til slysatrygginga,
grípa til nauðsynlegra aðgerða en
geta einnig vísað til áframhaldandi
meðferða s.s. endurhæfingu ef á
þarf að halda en sjá síðan um alla
eftirfylgni með sjúklingunum.
Í Þýskalandi eru um 3.500 starf-
andi slysalæknar og á öllum helstu
sjúkrahúsum eru bráðadeildir þar
sem einnig eru starfandi slysalæknar
sem m.a. gæta hagsmuna slysatrygg-
inga og þeirra slysatryggðu. Bráða-
deildir sjúkrahúsa sinna slysum sem
verða utan dagvinnutíma en sinna
ekki eftirfylgd með sjúklingum og
engar endurkomur eiga sér þar stað
til að taka sauma, skipta á umbúðum
og svo framvegis. Um þann þátt sjá
fyrrnefndir slysalæknar í dagvinnu-
tíma og sjúklingar koma til þeirra
með sínar röntgenmyndir sem þeir
hafa t.d. fengið á bráðadeildum
sjúkrahúsa.
Augljóst er að fyrirkomulagið í
Þýskalandi dregur mjög úr álagi
á bráðavaktir sjúkrahúsanna auk
þess sem það kemur mun betur og
fyrr til móts við þarfir sjúklinga en
við eigum að venjast.
Til að draga úr álagi á bráðadeild
Landspítala mætti nýta þessa þýsku
fyrirmynd þannig að heilsugæslu-
stöðvar (a.m.k. þær stærstu og öfl-
ugustu) kæmu sér upp röntgen- og
annarri nauðsynlegri aðstöðu til að
sérhæfa sig í slysalækningum með
svipuðum hætti og slysalæknar
gera í Þýskalandi. Ef ekki eru til
sérfræðingar á lausu hér á landi á
sviði slysalækninga mætti til að
byrja með leita þeirra utan land-
steinanna.
Til að leggja áherslu á þá stefnu-
breytingu sem í þessu fælist mætti
breyta nafni þeirra heilsugæslu-
stöðva sem hafa getu til að sinna
slysalækningum í „Slysa- og heilsu-
verndarstöð“.
Bráðadeild Landspítala – slysalækningar – innlegg
Það á að vera eftirsóknarvert að vera nemandi og íbúi á Íslandi. Við erum lítil þjóð og það ætti
ekki að vera of flókið að vera í farar-
broddi með ýmsar nýjungar t.d. í
menntamálum, umhverfisvernd,
endurvinnslu og endurnýjanlegum
orkugjöfum svo fátt eitt sé nefnt.
Við erum að stærð eins og ein lítil
borg í Evrópu.
Á Íslandi er samt sem áður nem-
endum mismunað þar sem þeir
fá ekki möguleika að stunda list-
greinar af af li í skólakerfinu. Sam-
kvæmt Aðalnámskrá grunnskóla
eiga allir nemendur á Íslandi rétt á
að stunda list- og verkgreinar þar
sem nemendur kynnast margvís-
legum vinnubrögðum, tækni og
aðferðum þar sem reynir á verk-
lega kunnáttu, samhæfingu hugar,
handa og hjarta og fjölbreyttar
leiðir til að tjá sig á rituðu máli og
tali en einnig með því að skapa
listaverk. Stundataflan er þétt setin
af mikilvægum kennslustundum
en list- og verkgreinar eiga sífellt
undir högg að sækja. Samkvæmt
stóru starfsháttarannsókninni,
Starfshættir í grunnskóla við upp-
haf 21. aldar, sem gerð var árið
2014, þá fá ekki allir nemendur á
Íslandi tækifæri til þess að stunda
tónmennt og myndmennt hvað þá
að læra leiklist eða dans. Talið er að
menntun í list- og verkgreinum séu
lykilþættir að bættu siðferði, sam-
félagslegri ábyrgð og samkennd.
Með menntun í list- og verkgrein-
um fá nemendur einstakt tækifæri
til að ef la skapandi og gagnrýna
hugsun, vinna með tilfinningar,
læra að setja sig í spor annarra og
viðhalda menningararf leifð. List-
og verkgreinar eru einnig mikil-
vægur vettvangur fyrir umræðu
og lýðræðisleg vinnubrögð og eru
kjörnar fyrir samþættingu náms-
greina. Það er mjög auðvelt að sam-
þætta myndlist og samfélagsfræði
eða heimilisfræði og stærðfræði
o.s.frv. Samkvæmt menntunar-
fræðingnum Elliot Eisner þá eru
list- og verkgreinar kjörnar fyrir
samþættingu ólíkra námsgreina
til að skilja og virða allt skólastarf.
Einnig taldi hann að í gegnum list-
og verkgreinar lærðu nemendur að
komast að ólíkum niðurstöðum og
að vandamál geta haft margvís-
legar lausnir.
Allt eru þetta mikilvæg atriði
sem þroska og undirbúa nemendur
til þess að leysa vandamál fram-
tíðarinnar s.s. loftslagsvána sem er
flókið manngert fyrirbæri en krefst
skapandi lausna með samstilltu
átaki þjóða heimsins.
Ekki er nóg með að í sjálfum skól-
unum þurfi að sannfæra stjórn-
endur um ágæti list- og verkgreina
heldur er skólum úti á landsbyggð-
inni nú meinuð þátttaka í Mánuði
myndlistar sem Samband íslenskra
myndlistarmanna hefur staðið að
í mörg ár og sent starfandi mynd-
listarmenn í skóla landsins til að
fræða nemendur um myndlist sem
starfsgrein. Ekki gat menntamála-
ráðuneytið styrkt verkefnið nema
að litlu leyti og í kjölfarið var ekki
mögulegt að senda myndlistar-
menn til að fræða nemendur um
skapandi starf nema einungis á
höfuðborgarsvæðinu. Nemendum
á Íslandi á ekki að vera mismunað
á neinn hátt en hér er um að ræða
grófa mismunun eftir búsetu.
Allmargir vísindamenn og frum-
kvöðlar sem hafa komið fram á
sjónarsviðið hafa einnig verið lista-
menn. Það þarf ekki leita langt, t.d.
Isaac Newton var eðlisfræðingur
en einnig myndlistarmaður, Albert
Einstein var eðlisfræðingur en líka
tónlistarmaður, Leonardo da Vinci
var listmálari og vísindamaður,
Marie Curie var efnafræðingur og
skapandi baráttukona um kynja-
jafnrétti og efnarannsóknir. Það
er einnig hægt að líta okkur nær og
skoða vísindamenn á Íslandi, s.s.
Kára Stefánsson sem er bæði læknir
og rithöfundur og Vigdísi Finnboga-
dóttir sem er málvísindamaður og
leikhúsfræðingur.
Það á að efla listgreinar í skólum
þær hjálpa okkur að virkja skynfæri
okkar og hafa áhrif á ímyndunarafl-
ið og við lærum að sjá það sem við
hefðum annars ekki komið auga á.
Markmið allrar menntunar er að
auka hæfni og þroska nemenda í
gegnum starf þeirra og reynslu sem
hjálpar þeim að skapa, skynja og
taka virkan þátt í samfélaginu.
Nemendum á Íslandi gróflega mismunað eftir búsetu
Tuttugu ný sérfræðistörf á Akureyri
Gunnhildur
Þórðardóttir
kennari og
myndlistar-
maður
Einar
Magnússon
lyfjafræðingur
Þuríður Helga
Kristjánsdóttir
framkvæmda-
stjóri Menn-
ingarfélags
Akureyrar
Augljóst er að fyrirkomu-
lagið í Þýskalandi dregur
mjög úr álagi á bráðavaktir
sjúkrahúsanna auk þess sem
það kemur mun betur og fyrr
til móts við þarfir sjúklinga
en við eigum að venjast.
3 1 . J A N Ú A R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð