Læknablaðið - sep. 2019, Blaðsíða 4

371
Hafsteinn Guðnason, Jón Kristinn Örvarsson, Óttar Már Bergmann,
Sigurður Ólafsson, Jón Gunnlaugur Jónsson, Einar Stefán Björnsson
Frumkomin trefjunargallgangabólga á Íslandi 1992-2012
Frumkomin trefjunargallgangabólga er langvinnur bólgusjúkdómur sem herjar á gallganga
innan og utan lifrar. Orsakir eru óþekktar. Einkennandi er bólga og bandvefsmyndum í
gallgöngum sem getur valdið á víxl þrengingum og víkkunum í gallvegum. Skorpulifur og
lifrarbilun eru algengar afleiðingar þegar sjúklingur hefur gengið lengi með sjúkdóminn.
Auk þess eru sjúklingar í aukinni áhættu að greinast með krabbamein í gallgöngum og
ristli.
379
Aðalbjörg Albertsdóttir, Árún K. Sigurðardóttir, Björg Þorleifsdóttir
Algengi svefntruflana hjá fólki með MS
MS er sjálfsónæmissjúkdómur sem veldur bólgum og skemmdum á taugaslíðri tauga-
frumna í miðtaugakerfinu. Afleiðingar skemmdanna eru mismunandi eftir því hvar í heila
eða mænu þær eru, en þær valda oft einhverjum sjúkdómseinkennum. Fyrstu einkenni
sjúkdómsins koma oftast fram fyrir þrítugt og MS er ein algengasta orsök líkamlegrar fötl-
unar hjá ungu fólki.
Svefntruflanir eru töluvert algengari hjá fólki með MS en almennt gerist og algengi ein-
kenna sem trufla svefn hjá MS-greindum hefur mælst allt að 85%. Í nýlegri rannsókn kom
í ljós að svefngæði reyndust minni hjá fólki með MS en heilbrigðum og einkenni þeirra
svefnsjúkdóma sem voru rannsakaðir um tvisvar til fjórum sinnum algengari hjá MS-
greindum þátttakendum en hjá samanburðarhópnum.
385
Marta Rós Berndsen, Tómas Guðbjartsson, Fritz Hendrik Berndsen
Nárakviðslit - yfirlitsgrein
Nárahaular eru algengust kviðslita og valda útbungun á nárasvæði en geta auk þess
valdið verkjum og jafnvel garnastíflu. Aðgerð á nárahaulum er ein algengasta aðgerðin í
almennum skurðlækningum, en víða á Vesturlöndum eru framkvæmdar um 130-160 að-
gerðir á 100.000 íbúa árlega. Um 90% sjúklinga eru karlar og flestar aðgerðanna gerðar í
aldurshópunum 1-5 ára og 55-80 ára.

364 LÆKNAblaðið 2019/105
F R Æ Ð I G R E I N A R
9. tölublað ● 105. árgangur ● 2019
367
Engin fræðastörf á
vinnutíma
Þórður Harðarson
Hið þríeina kostnaðarsama
hlutverk Landspítala verða
stjórnvöld og Alþingi að
skilja, það er að lækna,
fræða og kenna, og það
verður aldrei aðgreint.

369
Má kona
fæða ein?
Hulda Hjartardóttir
Óskandi væri að við gætum
komið til móts við mismun-
andi þarfir fæðandi kvenna
þannig að engri konu finnist
hún þurfa að ganga í gegnum
fæðingu ein og óstudd.
z
L E I Ð A R A R
LÚRA
Ein af fræðigreinunum í septemberblaðinu er um
svefntruflanir. Það er víst fátt sem er skaðlegra
fyrir manninn en að geta ekki sofið, það er verra
en nokkurt eitur og orkar á alla starfsemi líkama
og sálar. Nútímamaðurinn er oft á villigötum og
eitt merki um alranga hegðun er að telja sér trú
um að maður komist af með lítinn svefn. En sann-
leikurinn er sá að það spillir heilsu, veldur kvíða,
raskar ró, kollvarpar dómgreind og kveikir siðleysi
að neita sér um svefn.
Höfum þetta í huga þegar dagurinn verður
styttri, þá er að lúra meira, leggja sig, fleygja sér,
dorma, taka diskóblund eða litla lögn, steinsofa
einsog rotaður selur eða rúsína, fá sér kríu, draga
ýsur, skera hrúta, og margt fleira endurnærandi
og heilsusamlegt.
Andrés Kolbeinsson tók þessa fallegu mynd
af sínu fólki árið 1956. Myndin er birt með leyfi af-
komenda hans og Ljósmyndasafns Reykjavíkur.