Læknablaðið - sep. 2019, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2019/105 369
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
DOI: 10.17992/lbl.2019.09.244
Má kona fæða ein?
Fyrir skömmu birtist viðtal við unga konu í Frétta-
blaðinu þar sem hún lýsti fæðingu yngri dóttur sinn-
ar. Um var að ræða ósköp fallega lýsingu á fæðingu
en það óvenjulega var að hún ákvað að eiga barnið
heima án nokkurrar aðkomu fagfólks. Henni til
stuðnings var barnsfaðirinn og allt gekk hratt og
eðlilega fyrir sig og fylgdu viðtalinu fallegar myndir
af fjölskyldunni.
Lesendur voru ekki lengi að bregðast við á net-
miðlunum og í samtölum sín á milli. Eins og oft
þegar fæðingar verða að umræðuefni voru skoðan-
ir fólks mjög skiptar, allt frá því að fólk hefði á orði
að þetta hlyti að vera ólöglegt yfir í að þetta væri
birtingarmynd hins algjöra kvenfrelsis.
Ekki er gott að átta sig á því hve algengt það er að
konur velji að fæða börn án aðstoðar fagmanna, engin
áreiðanleg skráning er til í heiminum. Hérlendis er
þetta sennilega afar fátítt. Flestar konur myndu fyll-
ast skelfingu ef þær ættu ekki kost á fæðingarhjálp.
Fyrrum þótti illbýlt á svæðum þar sem ekki var hægt
að ná í aðstoð fyrir konur í barnsnauð. Þegar konur
hafna fæðingarhjálp í okkar nútímasamfélagi liggur
stundum erfið fæðingarreynsla að baki, stundum
hið gagnstæða, en sammerkt er sannfæring um getu
eigin líkama til að ráða við fæðinguna án truflana og
inngripa og löngun til að stýra aðstæðum. Við meg-
um ekki gleyma því að þunguð kona hefur jafnmik-
inn rétt og aðrir til að hafna meðferð svo framarlega
sem hún er ekki haldin andlegum veikindum sem
gætu skert getu hennar til að taka ákvarðanir um
líf og heilsu.
Ef okkur finnst þetta fráleit hugmynd ættum við
frekar að horfa inn á við og spyrja okkur að því hvers
vegna konur vilji ekki þiggja þá aðstoð sem við telj-
um nauðsynlega. Er eitthvað við framkomu okkar
eða þær aðstæður sem við bjóðum konum að fæða
börn sín í sem gæti verið fráhrindandi? Sumum kon-
um finnst tæknileg sjúkrastofa með öllum öryggis-
búnaði mjög aðlaðandi kostur meðan aðrar hræðast
slíkar aðstæður og vilja heimilislegt umhverfi með
ró og næði. Enn aðrar finna mesta öryggið á eigin
heimili.
Rétt eins og bændur vilja vaka yfir ánum sínum
í sauðburði til að vera tilbúnir að grípa inn í á réttu
augnabliki vita þeir að ærnar þurfa ró og næði til að
bera og óþarfa truflanir geta leitt til ýmiss konar erf-
iðleika. Þó að einhverjum kunni að þykja það óvið-
eigandi að bera konur saman við kindur erum við
þrátt fyrir allt dýrategund og það er ýmislegt í því
frumstæða ferli sem fæðing er sem vert er að huga
að. Ef við tökum ekki tillit til þarfa fæðandi kvenna
fyrir næði og stjórn á aðstæðum eigum við á hættu að
þær hrekjist frá okkur í aðstæður sem tryggja síður
öryggi móður og barns. Vegna óvissu um skráningu
er erfitt að svara því með nákvæmni hve áhættusamt
sé að fæða án aðstoðar. Það má áætla að kona sem
hefur sótt mæðravernd, hefur fætt eðlilega áður, er
ung og hraust eigi mjög góðar líkur á því að fæða án
nokkurra inngripa eða alvarlegra fylgikvilla.
Þær rannsóknir sem hafa birst um heimafæðingar
benda til þess að útkoma fæðinga þessa hóps sé síst
verri en þeirra sem velja að fæða á sjúkrahúsi. Þessar
rannsóknir ganga þó út frá því að til staðar séu vel
menntaðar ljósmæður sem fylgist með líðan barns
og móður. Fylgikvillar fæðinga sjást ekki alltaf fyrir
en fagfólk þekkir viðvörunarmerkin og getur brugð-
ist tímanlega við og þó að alvarlegar bráðaaðstæður
í fæðingum séu sjaldgæfar er nokkuð ljóst að það
getur skipt sköpum að fagfólk sé til staðar til að ekki
hljótist skaði af.
Við álítum að fæðingarhjálp hérlendis sé með því
besta sem gerist í heiminum, útkoma mæðra og ný-
bura styður það. Það er samt ekki alltaf þannig að
upplifun kvennanna sé jafn frábær og spilar auðvit-
að margt þar inn í. Þó við höfum vel menntað fag-
fólk sem vinnur af hugsjón má eflaust gera betur,
bæði hvað varðar undirbúning fæðinga og aðstöðu
kvenna og fjölskyldna þeirra. Við þurfum líka alltaf
að minna okkur á að umgangast fæðandi konur af
virðingu og tillitssemi. Við sem vinnum á Landspít-
ala, þar sem 75% fæðinga á landinu fara fram, vitum
að plássið er alltof lítið og ekki hannað fyrir nútíma-
kröfur um fæðingadeildir. Aðstaðan leyfir ekki það
næði sem er nauðsynlegt né þá hreyfingu sem væri
æskileg fyrir fæðandi konur.
Óskandi væri að við gætum bæði tryggt öryggi
sem best en á sama tíma komið til móts við mismun-
andi þarfir fæðandi kvenna með bættri aðstöðu og
viðmóti þannig að engri konu finnist hún þurfa að
ganga í gegnum fæðingu ein og óstudd.
Unassisted birth?
Hulda Hjartardóttir, MD,
FRCOG, Clinical Director of
Obstetrics, Landspitali University
Hospital, Reykjavík, Iceland.
Hulda Hjartardóttir
yfirlæknir fæðingateymis
Landspítala
huldahj@simnet.is