Hugur og hönd - 01.06.1974, Síða 32

U pphlutspils
Efni:
Tvær pilssíddir af svörtu klæði eða
öðru efni 1,40 m. á breidd og 8 cm
í streng. Pilsvídd má ekki vera minni
en 2,76 m þrjár til fjórar pilssíddir af
efni sem er 0,90 m á breidd. Ef fjór-
ar síddir eru hafðar, má taka í pils-
strenginn utanaf einni lengjunni.
Skófóður 0,70 m af 1,40 m á breidd
eða 1,00 m til 1,35 af 0,90 m breiðu
fóðri.
Tvinni, krókapör og efni í hanka.
Þau mál sem þarf að nota eru:
Mittisvídd
mjaðmavídd
langdavídd
sídd frá rnitti niður á ökla.
Pilsið er sniðið og saumað þannig:
Efninu skipt eftir þræði í tvær eða
fleiri síddarlengjur eftir breidd þess.
Lengjurnar nældar saman með réttu
mót réttu (títuprjónar snúi hornrétt
á lengjurnar) og síðan saumað í vél
rétt innan við jaðarinn. Alltaf er hafð-
ur heill dúkur að framan, því fallegra
er að saumarnir komi sem mest í
föllin, ef fleiri lengjur eru hafðar. Sé
efnið 1,40 m á breidd, er byrjað á
að merkja miðlínur á báðar lengj-
ur.
Framdúkur unninn þannig: (sbr.
teikningu)
Byrjað er að næla 7-8 cm frá mið-
línu. Þá teknir sniðsaumar um 2 cm
á dýpt, síðan tekin 2 föll 2,5 cm á
dýpt. Þau saumuð saman á röngu
3-4 cm frá mitti. Fallbotnar stroknir
í átt að miðlínu. Sniðsaumar gerðir
á hlið, 5-6 cm á dýpt og 20-22 á
lengd. Klauf vinstra megin 18-20 cm
löng, gengið frá henni með heilum
renningi úr fóðurefni, og verður breidd
hans frá gengin 1,5-2 cm. Vasi er
stundum settur við klaufina.
Þá er byrjað að fella afturdúk við
miðlínu. Föllin liggja frá vinstri til
hægri. Alltaf er hafður 1 cm milli
fallbrúna. Fyrst eru gerð 20-24 föll
nr. 40—42
jafndjúp frá 4-7 cm á dýpt, eftir því
hvað mikið efni er til umráða. Þá er
þeirri vídd, sem eftir er að sniðsaum
á hlið, dreift í 3-4 föll, sem eru höfð
djúp eftir vild, þannig að mittisvídd-
in sé mátuleg. Föllin nækl vandlega
niður með títuprjónum, sem liggja
hornrétt við efri brún og gæta verður
að brúnirnar liggi nákvœmlega sam-
an að ofan. Föllin þrædd Vá cm frá
brún og aftur 4 cm neðar, þétt og
vel, þvert yfir föllin. Þá eru föllin
pressuð niður á röngu um 4 cm frá
brún. Síðan eru föllin lögð bein og
slétt og varpað laust með grófu garni
þvert yfir djúpu föllin á röngu. Fyrst
6 cm frá brún og aftur dálítið neðar,
svo þau haldist betur saman. Streng-
urinn nældur og þræddur á, stunginn
um 1 cm frá brún og sprotarnir gerð-
ir á strcnginn sitt hvorumegin við
klaufina. Síðan brotinn um 1 cm inn
af strengnum, lagt niður við streng-
inn á röngu í vélstunguna, um leið
eru settir fjórir hankar í pilsið, það
mátað og síddin athuguð. Þá er skó-
fóðrið saumað saman jafnvítt pilsinu
og merktar miðlínur, lagt yfir pilsið,
rétta mót réttu, nælt, þrætt og saum-
að 1 cm frá brún. Síðan er fóður og
saumför stungið saman á réttu fóð-
urs 2 mm frá fyrri saum. Brotinn er
inn 1 cm á fóðrinu að ofan og stungið
í vél með stækkuðu spori um 3-4 frá
brún. Fóðrið nælt upp þannig, að
merkilínur standist á, nælt, þrætt og
athugað, að ekki sé vindingur í fóðr-
inu. Leggja má niður við skófóðrið
með lausu kappmelluspori og er þá
tekið í vélstunguna.
Festir eru krókar innan á strenginn
og þurfa þeir að standast á við lykkj-
ur á bol, fjórir á afturpilsi, 1 í hvorri
hlið og 4 að framan. Strengsprotinn
er kræktur eða hnepptur.
Strengurinn má ekki vera það breið-
ur, að beltið hylji hann ckki vel. Not-
uð eru stokkabelti, flauelsbelti, sem
stundum eru baldýruð eða teygju-
flauelsbelti og beltið ætíð krækt með
silfurpörum að framan.
Sjálfsagt er að vera í síðu millipilsi við
íslenska búninginn og er þá fallegt
að hafa rykktan bekk neðst á pils-
inu um 30 cm á breicld.
Efnisval í íslenzka búninginn.
íslenski upphluturinn nýtur sín best
sé þunnt fallegt klæði í pilsi og bol.
Nú á seinni árum hefur verið mjög
erfitt að fá réttu efnin og þurft hef-
ur að notast við alls konar gerviefni
misjafnlega hentug.
Erfiðast hefur verið að fá efni í skyrtu
og svuntu og hefur búningurinn sett
niður við það. Áður höfðum við hinar
glæsilegu þjóðlegu dúksvuntur, og er
knýjandi nauðsyn að taka þær upp
aftur og fá svo látlaust, hentugt efni
í skyrturnar.
Verslunin Baldursbrá í Reykjavík hef-
ur þó ætíð reynt að gera sitt besta til
að útvega efni til íslenska búningsins
og leiðbeina með hann á margskonar
hátt. Skotthúfur, skúfar, húfuprjónar,
teygjflauelsbelti, kniplingar, flauels-
bönd og allt til baldýringar hefur
fengist í versluninni í tugi ára og
hefur þar verið unnið mikið og gott
starf, af þeim Kristínu M. Jónsdóttur
og Ingibjörgu Eyfells, einnig hafa þær
kennt baldýringu í mörg ár. Nú um
skeið hefur Ingibjörg kennt á nám-
skeiðum hjá Heimilisiðnaðarfélagi Is-
lands. Mjög ánægjulegt er, að konur
baldýri borða sína sjálfar.
Víða á landinu hafa verið til efni,
scm nota má í íslenska búninginn og
má t. d. benda á Verslunina Vouge í
Reykjavík, sem nú mun leggja mikla
áherslu á að hafa á boðstólum hentug
efni.
Ánægjulegt væri, ef sem flestir tækju
nú höndum saman um endurbætur á
búningnum, svo hann mætti verða
þjóðlegur og Islendingum til sóma.
Svanhvít Friðriksdóttir.
32
HUGUR OG HÖND