Fréttablaðið - 30.03.2020, Blaðsíða 8

Bráðnun jökla og hafíss
Grænlands og Suður-
skauts eykst sífellt. Yfir
sex þúsund milljarðar
tonna af ís bráðnuðu
þar árin 1979 til 2018.
Losun gróðurhúsaloft-
tegunda eykst og hita-
stig hækkar.
Það fór ekki mikið fyrir frétt í
febrúar frá argentínsku rannsókna-
miðstöðinni Esperanza á Trinity
skaga á vestanverðu Suðurskauts-
landi. Vísindamenn þar sögðu
hitastig hafa náð nýjum hæðum
á Suðurskautinu með 18,3 °C. Það
hækkar fyrra met frá árinu 2015
um 0,8°C.
Það er einmitt á vestanverðu
Suðurskauti þar sem vísindamenn
óttast að ístapið sé mest. Fyrir
um ári síðan var greint frá niður-
stöðum bandarískrar rannsóknar
á því hvernig jökull á Furueyjum
hefði misst meira en þúsund millj-
arða ístonna frá árinu 1979. Á sama
tíma hefur Thwaites jökull sem er
á stærð við Bretland og er talinn sá
viðkvæmasti á svæðinu tapað 634
milljörðum tonna af ís.
Ný hitamet eru í takt við aðvar-
anir vísindamanna. Jöklar og hafís
bráðnar mun hraðar en á síðari
hluta 20. aldar. Skýringin liggur
í hnattrænni hlýnun af manna
völdum.
Sexfalt hraðari bráðnun
Íslenskir vísindamenn hafa bent
á að bráðnun eða hopun jökla á
Suðurskautinu geti haft mikil áhrif
á sjávarstöðu við Ísland. Breytingar
á suðurhveli mun hafa meiri áhrif á
sjávarstöðu við Ísland en bráðnun
Grænlandsjökuls.
Á þetta var bent í umfangsmikilli
skýrslu vísindanefndar um áhrif
loftslagsbreytinga á Íslandi sem kom
út árið 2018. Áætlað er að á þessari
öld verði hækkun sjávarmáls
hér einungis þriðjungur þeirrar
hækkunar sem talin er verða á
heimsvísu. Skýringar er að leita í
bráðnun mikils massa grænlensku
íshellunnar sem hækkar sjávarstöðu
í nágrenni hans, meðal annars
við Ísland. Þegar jöklar þynnast
minnkar þrýstingur á jarðskorpuna
og landið rís. Bráðni ís við Grænland
eru því líkur á að sjávaryfirborð
hækki meira sunnar á hnettinum
en hér.
Þessu er öfugt farið um bráðnun
Suðurskautsjökla og því verða
áhrifin á sjávarstöðu meiri hér en
nálægt suðurhveli.
Hraðara hop hafíss og jökla
Sífellt koma fram nýjar vísbendingar
um að heimskautajöklarnir hopi
hraðar en áður hefur verið talið.
Gögn gervihnatta um bráðnun jökla
við Grænland og Suðurskautsland
benda til þess að meira en sex þús-
und milljarðar tonna af ís hafi
bráðnað á árunum 1979 til 2018.
Á tíunda áratug síðustu aldar var
ístap beggja hvela um 81 milljarðar
tonna af ís á hverju ári, samanborið
við 475 milljarða tonna af ís á árinu
2010. Það er sexföld aukning.
Þetta er niðurstaða greinar
í vísindatímaritinu Nature nú
í mars. Að baki rannsókninni
standa 89 vísindamenn frá 50
alþjóðlegum stofnunum, studdir
af geimferðastofnunum Banda-
ríkjanna (NASA) og Evrópu (ESA).
Gögn 11 gervihnatta voru nýtt til
að greina jökla og hafís.
Sama þróun er víða um heim.
Oddur Sigurðsson jöklafræðingur
á Veðurstofu Íslands telur að frá
aldamótum hafi nokkrir tugir
íslenskra jökla horfið í þeim skiln-
ingi að þeir hafa rýrnað og breyst,
þannig að einn jökull breytist í tvo
eða f leiri minni jökla. Nú er gert
ráð fyrir því að árið 2190 verði allir
jöklar á Íslandi horfnir að heita
megi.
Orsökin skýr: Kolefnaútblástur
af manna völdum
Vísindamenn sem standa að þessum
alþjóðlegu jöklaathugunum eru
allir á einu máli um að orsaka
hnattrænnar hlýnunar sé að leita í
aukningu gróðurhúsalofttegunda
af mannavöldum. Þar skiptir mestu
aukning koltvísýrings í andrúms-
loftinu, sem er nú meiri en verið
hefur í milljónir ára.
Þessi umhverfisáhrif af manna
völdum bætast við náttúrulegar
sveiflur og magna upp hlýnunina.
Verði ekki dregið verulega úr kol-
efnaútblæstri er vá fyrir dyrum.
Hröð aukning gróðurhúsaloft-
tegunda í andrúmsloftinu gerir
það að verkum að vistkerfi breytast
mun hraðar en þau hafa áður gert í
jarðsögunni. Ýmsar breytingar eru
að verða merkjanlegar: Loft almennt
heitara og rakara, hitabylgjum
fjölgar, víða má merkja verulegar
breytingar á magni úrkomu, sjór
hlýnar og súrnar, íshellur og hafís
minnkar.
Síðustu tíu ár eru þau
hlýjustu í sögunni
Ný skýrsla Alþjóða veðurfræði-
stofnunarinnar (WMO) um stöðu
loftslagsmála staðfestir þessa
válegu þróun. Þar eru teknar saman
upplýsingar frá veðurstofum víða
um heim, vatnamælingum, helstu
sérfræðingum og stofnunum.
Þar segir að síðustu fimm ár,
2015-2019, hafi verið þau hlýjustu í
sögunni og frá byrjun níunda ára-
tugarins hefur hver áratugur verið
hlýrri en sá sem á undan kom.
Hitamet munu falla
Petteri Taalas forstjóri WMO segir
allt benda til áframhaldandi öfga
í veðurfari næstu áratugina. „Þar
sem losun gróðurhúsalofttegunda
heldur áfram að aukast mun hitastig
áfram hækka. Spá fyrir næsta áratug
bendir til að líklegt sé að met yfir
heitustu ár falli á næstu fimm árum.
Það er aðeins tímaspursmál,“ segir
hann.
Á síðasta ári var hitastigið 1,1°C
hærra en fyrir iðnbyltingu. António
Guterres aðalritari SÞ varar við: „Við
erum fjarri því að vera á leiðinni
að ná því takmarki að hækkun
hitastigs verði innan við 1,5 gráður
eða 2 gráður eins og stefnt var að
Parísarsamkomulaginu,“ segir hann.
Ef fram heldur sem horfir í
útblæstri mannkyns er hætt við
að meðalhiti eigi eftir að hækka
um þrjú til fimm stig sé miðað við
meðalhita frá því mælingar hófust
árið 1850.
Jöklar og hafís bráðna á methraða
Mörk hafíss á norðurslóðum í september 2019. Rauða línan sýnir meðal hafísútbreiðslu á árunum 1981 til 2010. Heimild NASA . MYNDIR/GETTY
Íslenskir vísindamenn hafa bent á að bráðnun jökla á Suðurskautinu geti haft mikil áhrif á sjávarstöðu við Ísland.
Það hvað gerist á suðurhveli mun hafa meiri áhrif á sjávarstöðu hér á landi en bráðnun Grænlandsjökuls.
Frá aldamótum hafi
nokkrir tugir íslenskra jökla
horfið í þeim skilningi að
þeir hafa rýrnað og breyst
þannig að einn jökull
breytist í tvo eða fleiri
minni.
Við erum fjarri því
að vera á leiðinni að
ná því takmarki að hækkun
hitastigs verði innan við 1,5
gráður eða 2 gráður eins og
stefnt var að Parísarsam-
komulaginu
António Guterres aðalritari Sam-
einuðu þjóðanna.
UMHVERFIÐ OKKAR
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
3 0 . M A R S 2 0 2 0 M Á N U D A G U R8 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð