Bændablaðið - 22.06.2017, Page 4

4 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júní 2017
SS hækkar afurðaverð
til nautgripabænda
SS hækkaði þann 12. júní verð á
nokkrum flokkum ungneyta og
kýrkjöts til bænda.
Hækkunin nemur frá 7
krónum og upp í 17 krónur á kíló,
mismunandi eftir flokkum.
Jafnframt er á það minnt í
tilkynningu frá félaginu að það
metur forsendur til verðbreytinga
út frá eigin mati á aðstæðum hverju
sinni.
Þannig telur félagið forsend-
ur til verðhækkunar nú, en ákvað
t.d. að halda óbreyttu verði þegar
tímabundin lækkun varð hjá öðrum
sláturleyfishöfum sl. vetur. Auk
þess greiddi félagið bændum uppbót
á afurðaverð síðasta árs.
Starfsmenn MAST björguðu hana
Matvælastofnun (MAST) barst
nýlega ábending um yfirgefinn
hana í fjárhúsi á suðvesturhorni
landsins eftir að eigendur höfðu
hætt búskap og flutt utan.
Eftir mikið klifur og basl náðist
að handsama hanann. Hann var
orðinn nokkuð grannur en fékk nóg
að éta og drekka hjá björgunarfólki
Matvælastofnunar.
Það voru þær Berglind Helga
Bergsdóttir eftirlitsdýralæknir og
Elín Bergsdóttir, dýraeftirlitsmaður
MAST í Suðvesturumdæmi, sem
stóðu að björguninni. Haninn var
orðinn svangur og þyrstur eftir ver-
una í fjárhúsinu, en að öðru leyti var
hann í góðu ástandi.
Farið var með hanann í
húsdýragarðinn að Hraðastöðum
í Mosfellsdal og þaðan var hann
gefinn til hænsnaeiganda sem
vantaði hana í hænsnakofann sinn.
/HKr.
Sigurður Sigurðarson dýralækn-
ir mun á næstu tveim mánuðum
aka um landið ásamt konu sinni,
Ólöfu Erlu Halldórsdóttur, til að
athuga merkingar á miltisbrands-
gröfum sem hann hefur vitneskju
um. Einnig mun hann merkja þær
sem ómerktar eru.
Þykir þetta mjög mikilvægt
framtak því miltisbrandsbakterían
er banvæn og getur gró hennar lifað
í jarðvegi í það minnsta í 500 ár og
líklega endalaust við réttar aðstæð-
ur. Því er mikilvægt að vitað sé um
grafirnar svo ekki verði hróflað þar
við jarðvegi.
Elstu grafir miltisbrandssmitaðra
dýra sem vitað er um hér á landi eru
frá árinu 1886 og yngsta gröfin er
frá 2004. Raunar eru sagnir um enn
eldri staði með miltisbrunahræjum,
eða allt frá því um 1600. Sigurður
segir að upplýsingar um sumar graf-
ir séu mjög áreiðanlegar en óvissa
um aðrar og jafnvel aðeins hægt að
byggja á sögusögnum.
Sums staðar eru engar skriflegar
heimildir til um staðsetningu þar sem
sýkt dýr hafa verið grafin. Heimildir
í annálum og upplýsingar frá fólki
gefi þó oft býsna góðar bendingar
um slíkt þar sem fram koma lýsingar
á sjúkdómseinkennum, enda sjúk-
dómurinn mjög sérstæður. Sýkillinn
getur myndað dvalargró sem varð-
veitist vel í jarðvegi og í sífrera
norðurslóða, en lifir ekki lengi á
yfirborði. Vegna þess hve sýkillinn
er skæður og skjótvirkur hafa verið
gerðar tilraunir af ýmsum þjóðum
um að nota miltisbrand í hernaði.
Getur smitast í menn
Hann kemur fyrir í villidýrum og
húsdýrum en getur smitast yfir í fólk
sem kemst í snertingu við smituð
dýr, hræ eða mikið magn af miltis-
brandsgróum. Miltisbrandur finnst
um allan heim, en er þó fyrst og
fremst algengur hjá jurtaætum þótt
hann geti borist í menn og fugla.
Allt að 150 grafir sem þarf
að merkja
„Þetta eru um 140 til 150 grafir á
um það bil 100 stöðum á Íslandi,
hér og hvar um landið. Smitið lifir
kannski endalaust og við höfum
dæmi um smitun af miltisbrandi
sem ætla má að hafi legið í jörðu í
130 ár. Það var á bænum Sjónarhóli
á Vatnsleysuströnd árið 2004.
Það var síðasta þekkta tilfellið af
miltisbrandi hérlendis. Þar voru
fjórir hestar í beitilandi við Ytra-
Knarrarnes. Þar hafði sjórinn brot-
ið niður sjávarkamb þar sem talið
er að sýkt hræ hafi verið dysjuð.
Smitefnið dreifðist síðan yfir beiti-
landið og smitaði hrossin. Drápust
þá þrjú hross á stuttum tíma og fjórða
hrossið veiktist og var lógað. Hræin
voru brennd til ösku og allt girt af.
Á veraldarvefnum er hægt að
finna ákveðnar bendingar um að
sýklarnir hafi lifað í jörðu í meira
en 550 ár,“ segir Sigurður. Hann
vísar þar m.a. til þess er fornleifa-
fræðingar voru að grafa í gamlar
spítalarústir í grennd við Edinborg
í Skotlandi, þá komust menn í mann-
vistarleifar þar sem í voru gró bakt-
eríunnar sem mynda miltisbrand og
hægt var að endurvekja hana.
Smit úr sífreranum í Síberíu
„Nýlega kom það upp úr dúrnum
að þegar jarðvegurinn í sífreranum
í Síberíu hættir að vera gegnfros-
inn og hreyfing kemst á hann getur
smitið blossað upp. Þannig komst
þetta í hreindýr í Síberíu og varð að
drepa á þriðja þúsund hreindýr til að
reyna að komast fyrir þetta. Í öðrum
hlutum heims, þar sem miltisbrandur
er algengur og árviss, kemur fyrir að
úrhellisrigningar og skrið á jarðvegi
leysi úr læðingi miltisbrunasmit.
Smit af þessum toga eru algeng
erlendis. Við erum að vonast til að
búið sé að staðsetja nákvæmlega
flesta mögulega smitstaði hér á landi
svo hægt sé að merkja þá og afstýra
smithættu. Mér er ekki kunnugt um
að það hafi verið gert í öðrum lönd-
um. Þannig geta menn forðast að
hrófla við hættulegum stöðum og
engin hætta er á ferðum ef þetta fær
að vera í friði.“
Sigurður segist hafa byrjað þetta
verkefni 2004 eftir að hafa verið á
ráðstefnu í Svíþjóð og hlustað þar á
erindi vísindamanna frá Afríku. Þeir
hafi frætt hann á því að þeir teldu
öruggt að miltisbrandssmit gæti lifað
í jarðvegi að minnsta kosti í 200 ár.
Tifandi tímasprengjur
„Þá sá ég um leið að hver einasta
miltisbrandsgröf á Íslandi væri eins
og tifandi tímasprengja og gæti orðið
upphaf að nýju smiti ef við þeim yrði
hreyft. Því skipti máli að fara um og
merkja og setja reglur sem banna að
við þeim verði hróflað.“
Sigurður segist hafa leitað fanga
víða við upplýsingaöflun. Bæði séu
heimildir víða að finna í annálum,
auk þess sem Páll Agnar Pálsson,
fyrrverandi yfirdýralæknir, hafi ritað
ágæta grein þar sem hann tilgreindi
á fjórða tug greftrunarstaða víða um
land. Síðan hefur Sigurður verið
að bæta inn í þessa mynd og einnig
aflað vitneskju hjá gömlu fólki sem
er kunnugt á þeim stöðum þar sem
miltisbruna hefur orðið vart. Til þess
hefur hann m.a. farið í heimsóknir
á sjúkrahús og elliheimili og feng-
ið fólk til að staðfesta staðsetningu
greftrunarstaða dýrahræja. Nú eru
þekktir miltisbrunastaðir orðnir um
150.
Mikilvægt að fólk láti vita
„Í hvert skipti sem ég hef hreyft
þessu máli hafa komið fram nýjar
upplýsingar. Það er mjög mikilvægt
að fólk láti vita ef það býr yfir ein-
hverri slíkri vitneskju eða hefur
minnsta grun um grafir af þessum
toga.
Ég hef grun um að ekki séu öll kurl
komin til grafar ennþá. Sýna þarf
varúð, ef líkamsleifar dýra koma
upp við jarðrask, svo sem við vega-
gerð, skurðgröft, jarðlínulagnir,
byggingar og fleira. Einnig að halda
dýrum frá slíku. Miltisbrandur er
lífshættulegur fyrir menn ekki síður
en dýr.
Líklega hefur rúmur tugur manna
látist úr miltisbrandi hér á landi og
fjölmargir hafa fengið ákomur eða
svokölluð drepkýli á útlimi. Þau eru
kolsvört. Erlendis deyr fjöldi fólks
úr miltisbrandi árlega. Smit um
munn og öndunarfæri eru yfirleitt
lífshættuleg. Smit á húð eru oftast
læknanleg, ef menn átta sig á hvað
er á ferðinni í tæka tíð. Smit sem
berast á háls eða höfuð er oft lífs-
hættulegt. Fornleifafræðingar, sem
fást við að grafa upp og rannsaka
mannvistar- og dýraleifar, ættu að
gæta sín betur og nota nasahlífar
og hanska.
Ég er núna að skoða hvernig
merkingar hafa enst og átta mig á
hvernig merkingum verði best hátt-
að til framtíðar. Síðan þarf að gera
læknum manna og dýra, skipulags-
yfirvöldum, lögreglu og fleirum
grein fyrir þessu og í framhaldinu að
koma upplýsingum um þessa staði
á netið, þar sem þær verða öllum
aðgengilegar.“
Guðni Ágústsson, fyrrverandi
landbúnaðarráðherra, hefur verið
Sigurði innan handar og fékk m.a.
Bifreiðaumboðið BL, fyrirtækið N1
og fleiri til að styrkja hann í þessum
mikilvæga leiðangri. /HKr.
Miltisbrandsgrafir eru eins
og tifandi tímasprengjur
– segir Sigurður Sigurðarson dýralæknir sem merkir á annað hundrað grafir
FRÉTTIR
Haninn kominn í góðar hendur
Berglindar Helgu Bergsdóttur
eftirlitsdýralæknis.
Bjarni Gunnar Kristinsson
sæmdur æðstu orðu NKF
Á Norðurlandaþingi Nordisk
Kökkenchef Federation (NKF) í
Lahti í Finnlandi fyrir skemmstu,
var Bjarni Gunnar Kristinsson,
matreiðslumeistari og umsjónar-
maður Matarkróksins hér í
Bændablaðinu, sæmdur Cordon
Rouge-orðu samtakanna.
Bjarni er ellefti félaginn í Klúbbi
matreiðslumeistara á Íslandi sem
er sæmdur þessari orðu. „Þetta er
skemmtilegt, ég vissi ekki af þessu
sjálfur,“ segir Bjarni. „Þetta er
klúbbur þeirra sem hafa haft eitthvað
fram að færa til að kynna matreiðslu
og fagmennsku í þessum geira á
Norðurlöndum. Þetta er því fagleg
viðurkenning fyrir okkur á Íslandi
því ég hef verið mikið tengdur
keppnum og dómgæslu hérna heima.
Þótt ég þykist vera ungur átti ég
20 ára útskriftarafmæli í ár og ég er
þakklátur fyrir að áhugamál og starf
fari saman hjá mér. Það hefur skil-
að sér í myndbandaframleiðslu frá
keppnum og matarferðum erlendis.
Sem betur fer kunna áhorfendur á
YouTube að meta hana, en fólk hefur
skoðað myndbönd mín þar tæplega
104 þúsund sinnum.“ /smh
Bjarni Gunnar með viðurkenninguna í Lahti í Finnlandi. Mynd / Andreas Jacobsen
Sigurði Sigurðarsyni dýralækni afhentir lyklar að bifreið sem hann fær til umráða vegna verkefnisins við að merkja
þessum myndarlega Renault. Mynd / HKr.