Bændablaðið - 22.06.2017, Qupperneq 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júní 2017
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.200 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgarar kostar 5.100 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Kannski er verið að bera í bakkafullan
læk með því að minnast enn eina ferðina
á þá peningastefnu sem Íslendingum
er gert að búa við. Afleiðing þeirrar
stefnu virðast þó því miður vera að
hafa mjög alvarlegar afleiðingar
fyrir ferðaþjónustu, sjávarútveg og
landbúnað.
Það kerfi sem ríkt hefur í fjármálum
heimsins í meira en eina öld hefur
margvíslega vankanta. Fyrir það fyrsta þá
leiðir taka vaxta af peningum sjálfkrafa
til þess að stokka verður kerfið upp með
reglulegu millibili. Það gerist með flutningi
rauneigna frá þeim sem þær skapa og til
þeirra sem innheimta vextina, því vextir eru
í sjálfu sér ekki ávísun á nein raunverðmæti.
Staðan á Íslandi er dálítið sérstök vegna
þess hvernig peningakerfinu hefur verið
leyft að þróast út í stjórnleysi. Seðlabankinn,
sem á lögum samkvæmt að gefa út pen-
inga og enginn annar, hefur þá heimild.
Peningarnir eru ávísun á raunverðmæti sem
verða til í þjóðfélaginu, með margvíslegri
framleiðslu, m.a. matvæla. Í mörg ár hefur
það verið látið óátalið að viðskiptabankarnir
hafa hrifsað til sín peningaútgáfuvaldið án
þess í raun að spyrja kóng né prest.
Þetta háttalag er afsprengi tölvuvæðingar
og rafrænna viðskipta um alnetið. Þrátt fyrir
að Seðlabankinn hafi einn heimild til að
gefa út peninga í hvaða mynd sem það er,
þá hafa aðrir bankar komist upp með að
gefa út rafmynt í gegnum sín tölvukerfi, án
þess að greiða Seðlabankanum neitt fyrir þá
útgáfu. Þeir eru því að búa til platverðmæti
úr engu og bakka það upp með útgáfu
skuldabréfa, m.a. vegna húsnæðiskaupa
með greiðsluplani inn í framtíðina. Þetta
er síðan skráð í bókhaldi bankanna sem
útistandandi eignir en eru það í raun ekki.
Gallinn við þetta kerfi er margþættur.
Eitt atriði er að Seðlabankinn, sem ætti að
fá tekjur af því að lána bönkunum peninga
til að nýta í sín viðskipti, fær ekkert fyrir
sinn snúð. Þess í stað bakkar hann upp
ruglið með því að halda uppi ofurháum
stýrivöxtum sem bankarnir nýta sér til hins
ýtrasta. Í skjóli þeirra leggja þeir enn hærri
vexti á útlán á sínum platkrónum, sem eru
peningar sem þeir hafa í raun hvorki unnið
fyrir né hafa heimild til að nota. Afleiðingin
er að í efnahagskerfinu eru svífandi
gríðarlegar reiknaðar peningastærðir sem
engin raunverðmæti eru á bak við. Slíkt
gengur auðvitað ekki upp til lengdar og því
verður að leiðrétta kerfið annað slagið með
tilheyrandi eignatilfærslum.
Niðurstaðan er alltaf sú að fjármálakerf-
ið reynir að laga sína stöðu með því að
draga til sín rauneignir, m.a. frá almenn-
ingi og fyrirtækjum, til að fá eign á móti
innihaldslausum vöxtum og rafkrónum.
Auðvitað væri þó réttasta leiðin að þurrka
út loftbólueign fjármálakerfisins og aflétta
óraunhæfum álögum af skuldurum. Þegar
allt peningakerfið er hins vegar orðið gegn-
sýrt af innihaldslausum og ímynduðum
verðmætum myndi slík leiðrétting leiða til
allsherjarhruns kerfisins. Gegn slíku mun
fjármálakerfið alltaf berjast með kjafti og
klóm.
Vegna þessa falska hagkerfis verða til
gríðarlegar rauneignatilfærslur til þeirra
sem „eiga“ vaxtakröfurnar og innistæðu-
lausu rafpeningana. Örfáir einstaklingar eru
í skjóli þessa að eignast stærsta hluta allra
verðmæta mannkyns. Þótt allir hugsandi
menn viti að þetta gengur ekki upp, þá er
samt enn haldið áfram á sömu braut. Hinir
ríku verða stöðugt ríkari á kostnað þeirra
sem neðar standa í þjóðfélagspíramídan-
um. Það er ekki lengur spurning um hvort,
heldur hvenær þolinmæði fjöldans þrýtur.
Það mættu þeir sem eru við stjórnvölinn í
Seðlabanka Íslands líka hafa í huga þegar
þeir móta sína vaxtastefnu. /HKr.
Kerfisvandi
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Mynd /HKr.
Markaðsráð kindakjöts hefur leitað til
Samkeppniseftirlitsins með ósk um undan-
þágu frá samkeppnislögum vegna samstarfs
sláturleyfishafa á Íslandi um útflutning og
markaðssetningu íslensks kindakjöts á
erlendum mörkuðum. Með samstarfinu
er markmiðið að stuðla samhliða að betri
nýtingu fjármuna og auknum árangri í
útflutningi og markaðssetningu.
Markaðsráð kindakjöts er samstarfs-
vettvangur Landssamtaka sauðfjárbænda,
Bændasamtakanna og sláturleyfishafa.
Útflutningur á lambakjöti hefur hingað til
verið á hendi hvers og eins sláturleyfishafa en
öll markaðssetning erlendis hefur verið undir
merkjum íslensks lambs. Fyrirtækin hafa hins
vegar ekki hvert fyrir sig fjárhagslega burði til
að standa að útflutningi með þeim hætti sem
nauðsynlegt er í þeirri hörðu samkeppni sem
er á stærri markaðssvæðum.
Víða er beitt víðtækri samvinnu
Sameiginleg velta íslenskrar sauðfjárræktar er
talin í milljörðum króna en stærstu framleiðslu-
lönd sauðfjárafurða telja veltu sína í þúsundum
milljarða. Að auki hafa framleiðendur mörgum
þeirra landa gripið til víðtækrar samvinnu eða
stofnunar sameiginlegra markaðs- og útflutn-
ingsfyrirtækja fyrir heilu framleiðslugreinarn-
ar. Því er mikilvægt að íslensk fyrirtæki geti
sameinað krafta sína til þess að hægt sé að
ná árangri.
Markaðsráð kindakjöts telur ekki að
samstarfið sé til þess fallið að raska samkeppni
hér á landi og falli í meginatriðum utan
gildissviðs samkeppnislaga enda lýtur það ekki
að neinu leyti að sölu eða markaðssetningu
kindakjöts á Íslandi eða innlendri starfsemi
sláturleyfishafa að öðru leyti.
Nauðsynlegt að snúa bökum saman
Í tilkynningu um umsóknina sagði Oddný
Steina Valsdóttir, formaður Markaðsráðs,
meðal annars:
„Við erum að framleiða hágæða vörur við
einstakar aðstæður. Við teljum að þessi sér-
staða geti skapað mikil tækifæri til markaðs-
setningar kindakjöts á erlendum mörkuðum
sé rétt staðið að málum. Það er hins vegar afar
hörð samkeppni á þessum mörkuðum og því
er nauðsynlegt að þeir aðilar sem koma að
þessum málum hér á landi geti snúið bökum
saman til að auka líkur á árangri.
Sauðfjárbændur hafa þurft að taka á sig
afurðarverðslækkanir á undanförnum árum.
Með öflugra útflutningsstarfi er markmiðið
að breyta þeirri þróun og auka stöðugleika
í útflutningi.“
Undir þessi orð má sannarlega taka.
Undanþágubeiðnin er nú til umfjöllunar hjá
Samkeppniseftirlitinu og hefur verið óskað
eftir því að að afgreiðslu hennar verði hraðað.
Framleiðsla á kindakjöti hérlendis hefur
aukist um 13,2% frá árinu 2010 til 2016. Í
tonnum talið er aukningin um 1.200 tonn á
tímabilinu. Það er þó ekki vegna þess að fé
hafi fjölgað heldur hafa afurðir á hverja kind
aukist. Fjöldi vetrarfóðraðra kinda á sama
tíma dróst saman um 0,8% og er nú tæplega
476.000. Framleiðni er því að aukast hjá sauð-
fjárbændum landsins.
Sala innanlands hefur aukist um 8,2% á
sama tímabili (rúm 500 tonn). Þann árangur
má þakka öflugu markaðsstarfi en líklega
einnig mikilli fjölgun ferðamanna. Allan tím-
ann hefur þó um það bil þriðjungur heildar-
sölu verið útflutningur. Hlutfallið fór hæst
árið 2010 þegar 36% heildarsölunnar var
útflutningur en árið 2016 var hlutfallið 29%.
Útflutningstekjur af sauðfjárafurðum hafa
að meðaltali verið rúmir 3 milljarðar króna
árlega 2010–16 en voru um 2,6 milljarðar á
síðasta ári
Útflutningur gekk mjög vel í kjölfar geng-
isfalls íslensku krónunnar 2008 og verð var
þá oft hærra en á innanlandsmarkaði. Bæði
bændur og íslenskir neytendur nutu þessar-
ar þróunar. Afurðaverð til bænda hækkaði
umfram verðlag, en verð til íslenskra neytenda
lækkaði að raungildi. Við hagstæðari aðstæð-
ur var framleiðslan hérlendis miklum mun
samkeppnishæfari, auk þess sem hægt var að
flytja út ýmiss konar aukaafurðir með hagnaði,
svo sem innmat, afskurð, hausa, gærur o.fl.
en þessi viðskipti skila tapi í dag.
Aðrar neikvæðar breytingar hafa einnig
orðið á mörkuðum auk gengisþróunarinnar.
Stærstu einstöku þættirnir eru í fyrsta lagi
lokun Noregsmarkaðar.
Síðustu áratugi hafa verið seld 600 tonn af
kjöti árlega þangað á ágætu verði, en vegna
aðstæðna þar í landi, lokaðist sá markaður árið
2017 og óljóst er hvenær eða hvort hann opn-
ast á ný. Í öðru lagi hefur Rússlandsmarkaður
lokast að nær öllu leyti vegna deilna Rússa við
Evrópuþjóðir, sem eiga upptök sín í átökum í
Úkraínu. Í þriðja lagi er Bretlandsmarkaður,
sem er mjög mikilvægur fyrir vissar afurð-
ir, að skila miklu lægra verði en áður vegna
BREXIT og áhrifa á gengi breska pundsins
sem samhliða styrkingu krónunnar gerir
útflutning á sauðfjárafurðum þangað nánast
ófæran nema með verulegu tapi. Í fjórða lagi
hefur enn ekki tekist að opna fyrir útflutning
á sauðfjárafurðum til Kína, þrátt fyrir að frí-
verslunarsamningur á milli Íslands og Kína
hafi nú verið í gildi í nær þrjú ár.
Bændur í sóknarhug
Þessi staða hefur í engu breytt sannfæringu
bænda um gæði framleiðslu sinnar og að til
lengri tíma litið hafi mikla þýðingu að sækja
fram á erlendum mörkuðum fyrir gæðavörur. Í
gangi eru stór markaðsverkefni, bæði gagnvart
ferðamönnum hérlendis og á afmörkuðum
mörkuðum erlendis. Langtímamarkmiðið er
að koma stærri hluta afurðanna inn á velmeg-
andi og kröfuharða markaði.
Þó verður ekki litið fram hjá því að þessi
tímabundna staða hefur þegar skapað mikinn
vanda, bæði hjá bændum sjálfum og afurða-
fyrirtækjum. Þess vegna er vilji til að vinna
meira saman á erlendum mörkuðum og von-
andi fæst heimild til þess.
En þetta er ekki það eina sem er til umræðu
vegna þessara mála. Fleiri hugmyndir hafa
verið ræddar við stjórnvöld, m.a. um leiðir
til að auðvelda þeim sem það vilja að draga
úr framleiðslu, verkefni á sviði kolefn-
isbindingar, aðgerðir vegna skuldsetningar
og ýmislegt fleira. Enn sem komið er hefur
ekki fengist áþreifanleg niðurstaða úr þeim
viðræðum. Það er ekki góð staða því að óvissa
er slæm staða í landbúnaði eins og í annarri
starfsemi.
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Samstarf til aukinnar skilvirkni
Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Guðrún Hulda Pálsdóttir – ghp@bondi.is – Ásgerður María Hólmbertsdóttir amh@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga:
augl@bondi.is – Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Frágangur fyrir prentun: Anna Kristín Ólafsdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu –
Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621