Bændablaðið - 22.06.2017, Síða 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júní 2017
er að framleiða í Blönduvirkjun.
Raunar hefur aldrei verið hægt að
nýta framleiðslugetu virkjunarinnar
að fullu. Eigi að síður hefur
Landsvirkjun haft uppi hugmyndir
um að reisa vindmyllugarð á
virkjunarsvæði Blönduvirkjunar
til að framleiða enn meiri raforku.
Það er þó með öllu óraunhæft í
dag vegna þess að flutningsgeta
flutningskerfisins er ekki nægileg.
Ný tenging milli Suður- og
Norðurlands
Samkvæmt upplýsingum Magna
hafa verið viðraðar hugmyndir,
m.a. í kerfisáætlun Landsnets, um að
styrkja kerfið með nýrri tengingu á
milli Suðurlands og Norðurlands um
Sprengisand. Hann segir að æskilegt
væri að byggðalínan væri með 220
kV línum eins og stóru kerfin á
Suðurlandi og á Austfjörðum. Þó þarf
að taka tillit til ýmissa sjónarmiða
ef skipta ætti út allri byggðalínunni
hringinn í kringum landið. Ekki
síst um langar vegalendir sunnan
Vatnajökuls. Í því samhengi
væri tenging yfir Sprengisand
hugsanlega ákjósanlegri leið að
mati Magna, en um þær hugmyndir
hefur verið ágreiningur vegna
umhverfissjónarmiða.
Loftlínur þvert yfir hálendið
þykja ekki lengur ásættanlegur
möguleiki vegna augljósrar
sjónmengunar. Segir Magni að þess
vegna hafi menn m.a. rætt lagningu
á jarðstreng þarna yfir, annaðhvort
með riðstraumsstreng á hluta
leiðarinnar eða jafnstraumsstreng
alla leið.
Launafl veldur vanda
Magni bendir á að lagning á
hefðbundnum riðstraumslínum
(AC) svo langa leið, hvort sem
um loftlínur eða jarðstrengi væri
að ræða, hefði einn stóran ókost.
Það er uppsöfnun svokallaðs
launafls í kerfinu sem margfaldast
í takt við lengd línunnar í AC
kerfum. Jarðstrengir framleiða
20–30 sinnum meira launafl en
sambærilegar loftlínur. Slíkt
launafl getur valdið erfiðleikum
við að halda réttri spennu á kerfinu.
Þar bendir Magni m.a. á stöðuna
sem uppi er á Kópaskeri sem er
endastöð kerfis Landsnets út á
Melrakkasléttu. Þar hleðst launafl
upp frá víðfeðmu dreifikerfi RARIK
á norðausturhorninu, sem er að
miklum hluta komið í jarðstrengi.
Að Kópaskeri er 66 kílóvolta
línulögn Landsnets en spennan er að
jafnaði um 70 kV vegna launaflsins
sem myndast í dreifikerfinu. Þetta
getur valdið töluverðum erfiðleikum
í rekstri flutningskerfisins.
Jafnstraumur myndar ekki
launafl
Jafnstraumur myndar ekki launafl
og þess vegna er stundum gripið
til þess að tengja svæði saman með
jafnstraumsstrengjum (DC) í stað
riðstraumsstrengja, sé um að ræða
mikinn orkuflutning yfir langar
vegalengdir.
Þetta er m.a. vel þekkt við
lagningu sæstrengja milli landa og
tengingar á vindmyllum í Norðursjó
við raforkukerfin í landi. Magni
segir að slík jafnstraumssambönd
séu töluvert dýrari en hefðbundnar
riðstraumslínur. Þar vegur kostnaður
við endastöðvarnar þyngst, en
þessar stöðvar breyta riðstraum í
jafnstraum og öfugt.

Jafnstraumstrengur í jörð yfir
Sprengisand
Varðandi línulögn yfir Sprengisand
hafa menn verið að skoða möguleika
á að leggja þar línu sem anna myndi
verulega aukinni orkuþörf til langrar
framtíðar, eins og fram kemur í
Kerfisáætlun Landsnets 2016–2025.
Áætlað er að jafnstraumstenging
alla leið yfir Sprengisand myndi
kosta um 40 milljarða króna á
meðan loftlína (riðstraums) sömu
leið myndi kosta um 15 milljarða.
Hins vegar hafa menn einnig verið
að skoða þann möguleika að leggja
einungis jarðstreng (riðstraums) yfir
það svæði þar sem mikið víðsýni er
á hálendinu og loftlínur yrðu mjög
áberandi, eða allt að 50 km leið.
Restin yrði svo með loftlínum. Talið
er að slíkur kostur gæti kostað um
20 milljarða króna.
Tækni ABB gegn orkutapi í DC
háspennukerfum
Lagning jafnstraums jarðstrengja
þýðir að reisa verður svokallaðar
umbreytistöðvar á báðum endum til
að breyta úr riðstraum í jafnstraum
og öfugt. Við þetta tapast nokkur
orka, en þróunin er þó í þá átt að
minnka orkutapið. Í Bændablaðinu
11. maí var m.a. fjallað um
jarðstrengjaþróunina í Evrópu. Þar
kom fram að stórfyrirtækið ABB
hafi árið 2012 kynnt svokallaðan
„hybrid DC breaker“, sem er í
rauninni aflrofi fyrir háspennt
jafnstraumskerfi (HVDC). Þróun
þessa búnaðar hefur staðið yfir
síðan. Telja má líklegt að slíkur
búnaður muni til framtíðar
litið gera lagningu DC strengja
fýsilegri kost en nú er við flutning
raforku á ákveðnum stöðum innan
riðstraumskerfa. Sér í lagi þar sem
menn vilja losna við sjónmengun
af loftlínum og truflun sem skapast,
m.a. í aðflugsstefnum að flugvöllum
eins og í Eyjafirði.
Þann 28. maí 2015 var samþykkt á Alþingi þingsályktun um stefnu
stjórnvalda um lagningu raflína. Þar segir m.a. að Alþingi álykti að
eftirfarandi viðmið og meginreglur verði lagðar til grundvallar við
uppbyggingu á dreifi- og flutningskerfi raforku:
1.1. Lágspennt dreifikerfi raforku
Í hinu lágspennta dreifikerfi raforku skal meginreglan vera sú að notast
sé við jarðstrengi við lagningu raflína eða endurnýjun eldri lagna. Í
rökstuddum undantekningartilvikum skal vera heimilt að notast við
loftlínur, vegna sérstakra ástæðna.
1.2. Landshlutakerfi raforku
Í landshlutakerfi raforku skal meginreglan vera sú að notast sé við
jarðstrengi við lagningu raflína eða endurnýjun eldri lagna, að því
gefnu að það sé tæknilega raunhæft og að kostnaður við slíka lausn
sé ekki meiri en tvisvar sinnum kostnaður við loftlínu. Í rökstuddum
undantekningartilvikum verði heimilt að víkja frá þessari meginreglu,
t.d. ef í umhverfismati kemur fram að loftlína sé talin betri kostur út
frá umhverfissjónarmiðum.
1.3. Meginflutningskerfi raforku

Í meginflutningskerfi raforku skal meginreglan vera sú að notast sé
við loftlínur nema annað sé talið hagkvæmara eða æskilegra, m.a. út
frá tæknilegum atriðum eða umhverfis- eða öryggissjónarmiðum. Með
tilliti til umhverfis- og öryggissjónarmiða skal meta í hverju tilviki
fyrir sig hvort rétt sé að nota jarðstrengi á viðkomandi línuleið, eða
afmörkuðum köflum hennar, á grundvelli eftirfarandi viðmiða sem
réttlæta þá að dýrari kostur sé valinn:
1. Ef línuleið er innan skilgreinds þéttbýlis, sbr. skilgreiningu á
þéttbýli í 2. gr. skipulagslaga, nr. 123/2010.
2. Ef línuleið er innan friðlands sem verndað er sökum sérstaks
landslags, sbr. 53. gr. laga nr. 44/1999, um náttúruvernd.
3. Ef línuleið er við flugvöll þar sem sýnt er að loftlína geti haft
áhrif á flugöryggi.
4. Ef línuleið er innan þjóðgarðs.
5. Ef línuleið er innan friðlands sem verndað er af öðrum sökum en
sérstaks landslags, sbr. 53. gr. laga nr. 44/1999, um náttúruvernd.
Þingsályktunartillaga ein og sér
dugar skammt í stefnumótun
Í raforkulögum frá 2003 segir að markmið laganna sé að stuðla að
þjóðhagslega hagkvæmu raforkukerfi og efla þannig atvinnulíf og
byggð í landinu. Í því skyni skal:
1. Skapa forsendur fyrir samkeppni í vinnslu og viðskiptum með
raforku, með þeim takmörkunum sem nauðsynlegar reynast vegna
öryggis raforkuafhendingar og annarra almannahagsmuna.
2. Stuðla að skilvirkni og hagkvæmni í flutningi og dreifingu raforku.
3. Tryggja öryggi raforkukerfisins og hagsmuni neytenda.
4. Stuðla að nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa.
5. Taka tillit til umhverfissjónarmiða.
Enn fremur er í 9. grein raforkulaganna vísað til þess að m.a. skuli taka
mið af stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfisins.
Spurningin er svo hvort Íslendingar séu almennt sáttir við fram-
vinduna frá 2003 og hvernig til hafi tekist að framfylgja markmiðum
laganna. Í lögunum er heldur engin afstaða tekin til lagningar jarð-
strengja, né leiðbeinandi markmið eða stefnumörkun. Fagurlega orðuð
þingsályktun frá 2015 breytir þar litlu og hefur svo í raun harla lítið gildi
í veruleikanum. Ekki frekar en orðalag í ótal stjórnarsáttmálum um að
stefnt skuli að hinu og þessu. Þarna vantar lagasetningu og reglugerðir
til að fylgja fögrum áformum eftir og leggja línurnar fyrir starfsemi
orkuflutningsfyrirtækja eins og Landsnets.
Markmið laga er að stuðla að þjóðhagslega
hagkvæmu raforkukerfi
Vegna vaxandi óánægju með loftlínur í fallegu landslagi hefur verið rætt um
með jafnstraums-jarðstreng.
Það er óneitanlega dálítið holur hljómur í tali landverndarsinna sem vilja sætta sig við rykmengun, stórskert útsýni
ENDURLÍFGUNARTÆKI
• Leiðbeinir með hjartahnoð
• Tækið talar íslensku
551 0230 inter@inter.is
Kr. 159.900
Tilboðsverð
ÁRA
5 - Endingartími rafhlaðna- Endingartími rafskauta
- Ábyrgð á tæki
HJARTASTUÐTÆKI