Bændablaðið - 22.06.2017, Side 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 22. júní 201750
Það hefur greinilega brugðist
markaðssetning á lambakjöti
undanfarin ár. Ef skoðað er aftur
í tímann hefur fátt verið gert til
að auka sölu, mest kveður að því
að Íslendingar uppgötvuðu grillið.
Þegar hamborgarinn kom til
íslenskra neytenda var það 1. flokks
nautahakk og ekkert annað, aldrei
varð til hinn íslenski lambaborgari
þó aðeins hafi borið á honum síðustu
ár. Þegar pitsan kom til sögunnar
var ekki annað til umræðu en 1.
flokks nautahakk, aldrei varð til
hin íslenska pitsa með lambahakki,
og einnig hefði verið hægt að búa
til pepperóni úr lambakjöti á pitsur.
Hvers vegna er ekki efnt í svo
sem eina „sviðamessu“, einn dag
að hausti líkt og sprengidagur
svo ekki þurfi að grafa hausa eins
og ein afurðastöð þurfti að gera?
Svo spyr maður einnig: Hvar er
„lambabacon“, eru ekki til nokkur
tonn af síðum í frystigeymslum?
Hvað eru framleiddar margar
áleggstegundir úr lambakjöti eftir
öll þessi ár sem sauðkindin hefur
fylgt Íslendingum, eru þær fjórar?
Hangiálegg, rúllupylsa, kæfa og
stundum steik. Lítið sem ekkert af
hráu og þurrkuðu lambakjöti, helst
að hægt sé að fá tvíreykt hangikjöt
um jól og áramót og þá oftast svo
stór kjötstykki að myndi duga fyrir
20 manna áramótaboð.
Sem starfsmaður í ferða-
þjónustunni og borðandi og búandi
á hótelum sumar eftir sumar má telja
á fingrum annarrar handar þau skipti
sem lambakjöt er á borðum.
Pakkningastærðir og
fjölskyldustærðir
Pakkningastærðir eru í engu
samræmi við fjölskyldustærð.
Samkvæmt vef Hagstofunnar eru
einn íbúi á um 30% heimila á Íslandi,
já aðeins einn í heimili! Það vita allir
nema sumir að pakkningastærðir úti
í búð eru of stórar og því er varan
sniðgengin, auk þess sem það er
matarsóun að bjóða upp á svo stórar
pakkningar að henda þarf mat.
Það heyrir til undantekninga
t.d. að hægt sé að fá bita af hrygg,
svo sem hálfan eða einn þriðja
sem myndi henta ofangreindri
fjölskyldustærð og þaðan af síður er
boðið upp á hluta úr læri, t.d. sagað
í tvennt eða þrennt.
Sagaður súpukjötsframpartur
er ekki á óskalista unga fólksins
enda þarf að henda þar mikilli
fitu. Eldra fólk, sem hefur verið
dyggasti kaupandi að lambakjöti
gegnum áratugina, en er svo orðið
eitt í heimili ellegar kannski tvennt,
er hætt að kaupa læri eða hrygg í
helgarmatinn af því að það hefur
ekki þörf fyrir svona stór stykki. Eitt
haustið datt einu afurðasölufyrirtæki
í hug að „stækka“ hrygginn um eina
tvírifju í hvorn enda til að fá hærra
verð fyrir þennan hluta skrokksins.
En málið var ekki hugsað alla leið,
hryggurinn var svo stór að hann
komst hvorki í steikarpott né á
steikarfat.
Auðvitað eru undantekningar á
þessum stærðum og sumar verslanir
bjóða minni bita, sérstaklega þær
sem eru með kjötborð, en þær
eru bara svo fáar og þá helst á
höfuðborgarsvæðinu. Sem sagt,
þessa niðursöguðu vöru vantar í
frystiborðin um allt land.
Ferðamenn, vöruval og
merkingar
Það er kunn staðreynd að árið 2016
komu um 1,8 milljónir ferðamanna
til Íslands og maður skyldi ætla
að þess sæjust merki í sölu á
lambakjöti, en þá þarf það að vera
í boði. Hér er eitthvað mikið að í
markaðssetningu.
Það þarf að markaðssetja
lambakjöt alveg frá fyrstu snertingu
ferðamannsins á internetinu og
svo alla leið, líka í flugvélinni til
landsins. Merkingar á vörunni þurfa
einnig að hjálpa til við söluna, hafa
t.d undirtexta á ensku eða útbúa
sérstaka miða fyrir vöru sem hentar
ferðafólki. Og það má ekki gleyma
því að á Íslandi árið 2016 voru 22
þúsund bílaleigubílar og eru allir
á ferðinni a.m.k fjóra mánuði yfir
sumarið, það eru að jafnaði tveir í
bíl sem þýðir að það eru 44 þúsund
manns að kaupa sér í matinn daglega
þessa mánuði. Og það getur verið
erfitt fyrir útlendinga að vita hvað
er í pakkningunni, lamb, svín eða,
naut, auk þess er kannski búið að
grillkrydda vöruna og þá heldur
fólkið jafnvel að varan sé elduð, –
og nei, svo er pakkningin of stór og
það bara sleppir þessu.
Nokkrir réttir eru til með
lambakjöti, fulleldaðir til upphitunar
í örbylgjuofni. Íslendingar kunna
vel að meta þá vöru en hún hentar
ekki bílaleigufólkinu því það er
ekki örbylgjuofn í bílunum. Væri
ekki ráð að þróa tilbúna rétti fyrir
bílaleigufarþegana? Ég veit um
ferðamenn sem keyptu fallegt rautt
kjöt á grillið, en þegar til kom var
það „valið saltkjöt“ og ekki hjálpuðu
merkingarnar þar.
Ég ætla aðeins að minnast á
framleiðendur á mjólkurvörum því
þar er merkingum víða ábótavant
fyrir erlenda ferðamenn. Þannig er
oft erfitt að giska á hvað er í eins
lítrafernu; er það mjólk, léttmjólk,
undanrenna, súrmjólk eða mysa?
Fyrir 10 til 15 árum gaf MS út spjald
í stærðinni A4 til að hengja upp í
matvörubúðum við mjólkurkælinn,
á spjaldinu var mynd af þeirra
framleiðsluvöru með útskýringum
á a.m.k. 5 tungumálum. Þetta var
vel gert hjá MS, en hefur ekki verið
endurnýjað eða uppfært.
Það má geta þess að nokkrir
íslenskir matvælaframleiðendur
hafa áttað sig á öllum þessum fjölda
ferðamanna og merkt sína vöru
með enskum undirtexta eða farið
alla leið og hannað pakkninguna
alveg að þessum markhópi. Ég veit
fyrir víst að sala á þessum vörum
hefur stóraukist, þessir aðilar
eru samlokuframleiðendur og
sælgætisframleiðendur.
Dæmi um vöru sem margir
ferðamenn kynnast en vita
ekki alveg hvernig best væri að
borða, þ.e. harðfiskur, enginn
harðfiskframleiðandi bendir á
pakkningunni á að gott væri að
hafa smjör með. Grafinn lax er líka
áhugaverður, en hvergi kemur fram
að hann er betri með graflaxsósunni.
Og svo mætti lengi telja.
Tækifæri
Með öllum þessum fjölda
ferðamanna er besta tækifæri
sögunnar til útflutnings á íslenskri
matvöru – án þess að til útflutnings
komi, tækifæri sem ekki má missa
af.
Hörður Jónasson
Höfundur er áhugamaður um
íslenska matvöruframleiðslu.
Hvers vegna selst ekki
meira af lambakjöti?
Við Íslendingar eigum að byggja
landið allt og tryggja búsetu
með margvíslegum leiðum, oft
var þörf en nú er nauðsyn.
Síðasti sauðfjársamningur
kemur ekki til með að verða
það haldreipi sem tryggir
sauðfjárbúskap og líf í
einhæfum sauðfjárbyggðum
sem nú eiga reyndar marga
v i ð b ó t a r m ö g u l e i k a , v e r ð i
byggðastefna sett á dagskrá.
Tvær mikilvægar ráðstefnur fóru
fram á dögunum um byggðamál,
önnur í Varmahlíð að frumkvæði
Kaupfélags Skagfirðinga. Hin
var íbúaþing sem Árneshreppur,
Fjórðungssamband Vestfirðinga
og Byggðastofnun stóðu fyrir í
félagsheimilinu Árnesi: „Þar sem
vegurinn endar“.
Á íbúaþinginu kom fram að
ef ekki verði gripið til róttækra
aðgerða er hætta á því að
heilsársbyggð í Árneshreppi á
Ströndum leggist af.
Við skulum átta okkur á
því að það er víða í þessu efni
„Árneshreppur“, sem hnígur að
þessu sólarlagi verði ekki mörkuð
róttæk byggðastefna gagnvart
heilu héruðunum víða um land.
Flest eiga þessi héruð það
sammerkt að sauðfjárbúskapur er
þar aðalsmerki, að auki auðlindir
í ám og vötnum og nú ný tækifæri
í ferðamannaþjónustunni. Galið
væri það af okkur sem þjóð að
leggja landið nú í eyði eða selja
það erlendum auðjöfrum sem
greina framtíðarauðæfin einstök
og milljarða virði, en kaupa á
hrakvirði.
Á sama tíma koma milljónir
ferðamanna hingað til að upplifa
ósnortna náttúru og sjá bændabýlin
smáu, dást að fágætum auðæfum,
einstökum matvælum sem við
Íslendingar eigum í deyjandi
veröld spilliefnanna. En á sama
tíma er fólki ekki kleift að búa á
þessum stöðum, þar ræður miklu
fleira en afkoma sauðfjárbúanna,
því er endurreisn byggðanna
fjölþætt verkefni. Sorglegt ef
eyðibýlin með tóma glugga taki
nú við af gamalgróinni byggð sem
fóstraði duglegt fólk í aldanna rás.
Bretar eru nú að fara í öfluga
byggðastefnu, ætla að reisa
17 þorp á landsbyggðinni hjá
sér. Þorp með allri mannlegri
þjónustu, atvinnu og ódýrum
íbúðum til að styrkja byggð og
bjóða upp á aðra leið gegn hinu
himinháa íbúðaverði í London.
Kannast einhver við svipaðar
aðstæður t.d. í höfuðborginni
okkar? Getum við lært eitthvað
af Bretum, jafnvel ljósritað
þeirra hugmynd og yfirfært hana
á Ísland?
Þetta er hraðskák, Bjarni
Benediktsson
Við skulum gera okkur grein
fyrir því að ef ekkert verður gert í
sumar í málefnum sauðfjárbænda
og yfir þá skellur enn hrina
lækkaðs verðs á lambakjöti í
haust verður fólksflótti út úr
atvinnugreininni og það verður
yngra fólkið sem fer. Þegar talað
er um sauðfjárbændabyggðir þá
eru stór landsvæði þar undir, það
má segja að auk Strandasýslu
sverfi að Húnavatnssýslunum
báðum, Vestfjörðum og Dalasýslu,
jafnvel Vesturlandi öllu.
Skagafjörðurinn er sterkari, það
gerir skagfirska efnahagssvæðið,
og Eyjafjörðurinn er öflugasta
svæðið á landsbyggðinni. Svo
er það Norðausturlandið, bæði í
Þingeyjarsýslum og Austurlandi,
svo Öræfin og Vestur-
Skaftafellssýsla, en þar kreppir
að. Er það verjandi að ríkisstjórn
og Alþingi horfi á þessi fallegu og
mikilvægu landsvæði tapa frá sér
unga fólkinu og verða auðninni að
bráð, á sama tíma og við þurfum
þarna ungt og öflugt fólk sem
sinnir skapandi störfum og tekur
m.a. á móti ferðamönnunum
en ferðaþjónustan er nú orðinn
stærsti atvinnuvegur landsins?
Norðmenn kunna að byggja
sitt land og eru nú að njóta
þess að hafa haldið uppi byggð
í landinu öllu. Við eigum að
gera þá kröfu að ríkisstjórnin og
Alþingi Íslendinga hlusti nú á
kall nýs tíma og fari að úrræðum
Norðmanna og Breta og spýti
hressilega fjármagni og nýjum
úrræðum inn í byggðamál.
Eina byggðaaðgerðin sem
ég hef séð í vor er samkomulag
þriggja ráðherra við Dag B.
Eggertsson borgarstjóra um
að færa honum og Reykjavík,
ríkisins land á silfurfati, þar á
meðal Keldnalandið.
Bretarnir fara öðruvísi að, þeir
horfa til sinnar landsbyggðar við
sams konar aðstæður. Nú verður
að grípa til aðgerða og efla
sauðfjárbændur þessara svæða,
efla þjónustu í þorpum þessara
landsvæða, leggja fé í vegi og
samgöngubætur. Meta hvort leiðir
í skattamálum eða VSK-kerfinu
gagnist hér eins og í Noregi, og
fleira og fleira.
Best gæti ég trúað að um slíka
stefnu ríkti þjóðarsamstaða, því
fólkið í höfuðborginni vill sjá
líf og kraft í landsbyggðunum.
Þar eigum við öll rætur okkar
og þar liggja tækifæri og
verðmætasköpun sem skiptir
okkur öll sem þjóð máli.
Ríkisstjórnin á fyrsta leik og
hefur hvítt í skákinni, þetta er
hraðskák, Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra.
Nú verður að bretta upp ermar
Nú verða bæði Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir, sjávar-
útvegs-, landbúnaðar- og
byggðamála ráðherra og Jón
Gunnarsson, samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra að
bretta upp ermarnar, ég treysti
þeim til þess. Enn fremur verða
þeir Benedikt Jóhannesson
fjármálaráðherra og Haraldur
Benediktsson, formaður
fjárlaganefndar og fyrrum foringi
Bændasamtakanna, að koma af
fullum krafti að mótun nýrrar
byggðastefnu. Ég efast ekki um
góðan vilja bæði framsóknar-
manna og Vinstri grænna í þessu
efni eða annarra flokka á Alþingi.
Þessi stefnumótun er brýnasta
verkefni íslenskra stjórnmála um
þessar mundir.
Guðni Ágústsson
Sauðfjárbyggðirnar
hrópa á hjálp
LESENDABÁS
Hörður Jónasson.
Guðni Ágústsson.