Bændablaðið - 11.05.2017, Qupperneq 52

52 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. maí 2017
„Eins og beljur að vori“ keppast
nú bændur við vorverkin, en mega
ekki gleyma að aðlaga kýrnar að
beitartímabilinu sem bráðum
hefst.
Er búið að huga að útisvæði
fyrir kýrnar að vorinu og velja
fyrstu beitarstykkjum? Er aðgengi
að vatni og steinefnum fyrir kýrnar
allan beitartímann?
Að sýna kúnum út
Besta aðlögun fyrir kýrnar er að
hleypa þeim út áður en mikill gróð-
ur er kominn. Í þeim sveitum sem
fyrst vorar getur þetta gerst strax um
miðjan maí og er kúnum þá hleypt út
í stuttum lotum yfir miðjan daginn til
að skvetta úr klaufunum og ná sér í
smá sól fyrir helsta beitartímabilið.
Ekki þarf að vera tilbúin beit yfir
þetta tímabil, heldur er verið að venja
þær við að fara út án þess að stressa
sig yfir því. Áfram er gefin full gjöf
inni af lystugu fóðri og þær ganga
við opið og velja hvar þær eyða tím-
anum. Fyrst um sinn er ekki mælt
með að útivistin vari lengur en 1–2
tíma á dag til að raska ekki áti og
afurðum.
Fyrsta beitin
Fyrsta beitin fæst frá miðjum maí
og fram í byrjun júní. Gömul tún
eru oft valin sem fyrsta beitartún
fyrir kýrnar. Þau spretta hraðar úr
sér en tún með vallarfoxgrasi (eða
álíka sáðgresi) og því mikilvægt að
vera búinn að nýta þau áður en annað
er tilbúið til beitar. Grös þurfa að
hafa náð 10 cm hæð til að kýrnar nái
að fylla sig sæmilega hratt, en fari
grashæð mikið upp fyrir 20 cm er
hætt við að þær fúlsi við því vegna
þroska og túnið verður „toppótt“.
Miðað er við að íslenskar kýr geti
mjólkað 20-22 kg af vorbeit einni
saman, en þegar grösin fara að
spretta meira eða beitin að minnka
milli sprettutímabila (fyrri og seinni
spretta) fara þessi viðmið niður í
16-18 kg. Því er mikilvægt að hafa
gott gróffóður í boði með beitinni
til að draga úr dagsveiflum vegna
veðurs og beitarframboðs. Lystugt,
forþurrkað vallarfoxgras er gott á
móti vorbeitinni. Þannig fæst strúktúr
á móti auðmeltu beitargrasinu og
fóðurnýtingin verður betri.
Aðgengi að vatni
Flestar rannsóknir benda til þess að
mikilvægt sé að aðgengi að vatni sé
gott á beitarstykkjunum. Þeim mun
styttra sem kýrnar þurfa að ferðast
til að fá sér að drekka aukast líkurnar
á að þær drekki nóg og viðhaldi
nytinni þannig.
Kýrnar þurfa 3 lítra af vatni fyrir
hvern framleiddan líter af mjólk.
Kýr eru hópdýr og kjósa að drekka
samtímis í litlum „vinkonuhópum“
og því þurfa 10% af hópnum að
komast að brynningunni í einu.
Mælt er með að hafa stórt trog
með kyrru vatni frekar en skál eða
læk (með tilheyrandi drullusvaði í
bleytutíð eða takmörkuðu framboði
í þurrkatíð).
Kjarnfóður og steinefnaþarfir
Hvað kjarnfóðurgjöf með
beit varðar er gott að velja
kjarnfóðurblöndu með nægilegu
magni af auðleystum kolvetnum
(t.d. bygg eða hveiti) til að „fanga“
hið auðleysta köfnunarefni sem er
í ungu beitargrasi.
Ekki ætti að draga mikið úr
kjarnfóðurgjöf hjá hámjólka kúm
heldur leyfa þeim að ráða hvort
beit eða kjarnfóður sé aðal orku-
uppsprettan.
Suma daga éta þær lítið
kjarnfóður og aðra daga hanga
þær inni og klára skammtinn sinn
án þess að það hafi teljandi áhrif
á nytina.
Fyrstu sprettuvikurnar taka
ungar plöntur upp ofgnótt af kalí
og það getur dregið úr nýtingu á
magnesíum. Getur þetta leitt til
graskrampa.
Nýbærur og hámjólka kýr
eru sérstaklega viðkvæmar
fyrir steinefnaójafnvægi. Því
verður að tryggja öllum kúm
nægilegt magnesíum, annað
hvort með steinefnablöndum eða
steinefnastautum.
Ráðgjafar RML eru innan handar
varðandi bætta nýtingu beitar fyrir
mjólkurkýr.
Beit er góð. Mynd / Sigríðar Ólafsdóttir
Sigtrygur V. Herbertsson
ábyrgðarmaður í
bútækni
sigtryggur@rml.is
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Beit er góð
Beit er list – Skipulag
Kýrskýrir kúabændur gera sér
grein fyrir að til þess að nýta
beitina sem best er nauðsynlegt að
skipulag sé í lagi. Þar kemur inn í
afkastageta beitarsvæða, meðferð
þeirra, gönguleiðir og vegalengdir
frá fjósinu.
Þó að til séu nokkrar útfærslum
á beitarkerfum, henta okkar
aðstæðum hólfabeit og randbeit
hvað best, stundum eru þessi tvö
kerfi sameinuð. Sumir nota stöðuga
beit, en þá er beitin í stóru hólfi í
lengri tíma, oft eldri tún, úthagi og
há. Kostir þessarar aðferðar er minni
vinna og fjárfesting, en mun lakari
nýting á landi og skepnum.
Hólfabeit
Hólfabeit þar sem skipt er niður í
hólfi gefst vel til að stýra aðgengi að
vissum svæðum og gefur færi á að
friða þau á milli notkunar. Beit með
þessari aðferð kostar nokkra vinnu
í uppsetningu girðinga, viðhaldi og
skipulagsvinnu, þannig að vöxtur í
hverju hólfi henti á þeim tíma sem
þau skulu beitt.
Vaxtatími er misjafn á milli
svæða, og á milli ára ef því er að
skipta, svo skipulagið verður að
vinna með reynslu áranna á undan.
Þá er nauðsynlegt er að snyrta hólfin
til með ruddasláttuvél til að jafna
vöxtinn í upphafi hverrar hvíldarlotu,
það hjálpar einnig til við að koma
mykjunni betur ofan í jarðveginn,
gott væri ef hægt væri að láta rigna
á vaxtatímanum, en það er ekki alltaf
möguleiki og væri á það reynandi
að vökva þau til að minnka mykju
sem getur valdið því að endurvöxtur
nýtist ekki sem skyldi. Vinnu og
kostnaðarliður við uppsetningu á
hólfabeitinni er talsverður en síðan
er vinnan einskorðuð við að opna
og loka hliðum og fara yfir með
ruddasláttuvélinni.
Randbeit
Randbeit er frekast notuð á
gæðamikilli beit t.d. grænfóður, þá
er beitinni skammtað með lausum
rafgirðingarborða og fært eftir
þörfum. Ekki má samt spara við
kýrnar ef beitin á að nýtast til afurða.
Það er góður siður þar sem því er
hægt að koma við að vera líka með
rafborða fyrir aftan kýrnar þannig
að hægt sé að friða áður bitið land
fyrir traðki og aðgangi ef meiningin
er að nýta endurvöxtin. Vinnan
við randbeitina er stöðugri en við
hólfbeitina en vinna og kostnaður
við uppsetningu minni.
Gönguleiðir
Mikilvægt er að huga tímanlega að
því að snyrta klaufir (gott er að miða
við 30-45 daga) til að koma í veg
fyrir að kýrnar verði sárfættar fyrstu
dagana.
Góðar rekstrarleiðir með grófri,
drenandi möl neðst eru mikilvægar.
Púkk er ekki hentugt sem yfirborð á
göngusvæði kúnna vegna þess hve
hvassar brúnir er á því en 0-2 mm efni
er hentugt en verður þá að vera laust
við lífrænar agnir svo það vaðist ekki
út í bleytutíð. Eins mætti hugsa sér
að nýta gróft trjákurl ef það er í boði.
Ráðgjafar RML eru innan handar
varðandi bætta nýtingu beitar fyrir
mjólkurkýr.
Beit er list. Mynd / Guðmundur Jóhannesson