Bændablaðið - 25.01.2018, Blaðsíða 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 25. janúar 2018
Um 258 milljarðar króna
af umferðarskatti ekki nýttur
til vegamála
Á árinu 2014 var samkvæmt
reikningum ríkisins veitt 14.272
milljónum til viðhalds vega og
nýframkvæmda. Árið 2015 var
upphæðin 16.322 milljónir króna.
Árið 2017 voru það 21.358 milljónir
króna og gert er ráð fyrir 21.167
milljónum króna til vegamála á árinu
2018. Samtals gerir þetta á fimm
árum 73.119, sem er nánast sama
tala og áætlaðar tekjur ríkissjóðs af
ökutækjum á þessu eina ári 2018.
Fimm ára tekjur ríkissjóðs af
ökutækjum verða frá 2014 og að
meðtöldu árinu 2018 væntanlega um
331 milljarð kóna. Mismunurinn á
tekjum ríkissjóðs af ökutækjum og
því sem notað er til að viðhalda og
byggja upp innviði umferðarkerfisins
á fimm ára tímabili er því 257.760
milljónir króna. Með öðrum
orðum þá eru tæpir 258 milljarðar
króna sem innheimtir eru af
eigendum ökutækja ekki notaðir
til viðhalds og uppbyggingar
innviða í samgöngukerfinu, heldur
í EITTHVAÐ ANNAÐ.
Hefði mátt koma í veg fyrir mikið
tjón vegna umferðarslysa
Ef meira fjármagn hefði verið notað
til vegamála hefði trúlega mátt koma
í veg fyrir fjölda banaslysa og annarra
alvarlegra slysa. Þá hefði líklega
mátt komast hjá umtalsverðum
hluta af þeim gríðarlegu útgjöldum
sem eru slysunum samfara fyrir
heilbrigðiskerfið og samfélagið allt.
Hefði dugað til að byggja tvo
spítala og kaupa þyrlur að auki
Fyrir þessa upphæð sem ekki var
notuð til að byggja upp og halda
við innviðum vegakerfisins hefði
líka mátt byggja tvo spítala af
fullkomnustu gerð og kaupa nokkrar
nýjar þyrlur fyrir Landhelgisgæsluna
sem dreifa hefði mátt í alla landshluta
– en það var ekki heldur gert.
Nú er talað um að það kosti
um 70 milljarða að byggja
háskólasjúkrahúsið við Hringbraut
[sem er miðað við upphaflegar
forsendur þó aðeins hluti endanlegs
kostnaðar]. Ein ný Super Puma
björgunarþyrla frá Airbus kostar
líklega um 2 til 2,8 milljarða króna
(15–27 milljónir dollara, allt eftir
búnaði). Eurocopter EC225 Super
Puma kostar um 18 milljónir dollara
sem farþegavél. Einnig mætti kaupa
fleiri tegundir eins og rússneskar
þyrlur en Rússar eru einna öflugustu
þyrluframleiðendur í heimi. Má þar
t.d. nefna Kazan Mi-17 II sem kostar
um 18 milljónir dollara og Kamov
Ka-27 sem kostar 14,5 milljónir
dollara. Nú eða hina bandarísku
Sikorsky HH-3F Pelican, sem kostar
um 19 milljónir dollara.
Þjóðhagslegur sparnaður af
bættum vegamannvirkjum
Ef tekjur ríkissjóðs af ökutækjum eru
skoðaðar í öðru samhengi, þá hefur
þráfaldlega verið bent á augljósan
hag ríkisins af því að halda uppi góðu
vegakerfi og leggja í það umtalsvert
meiri fjármuni en nú er gert. Beinn
þjóðhagslegur hagur ríkisins yrði
gríðarlegur ef horft er á tölur um
kostnað vegna slysa sem draga
mætti verulega úr með endurbótum
á vegakerfinu. Auk þess er auðvelt
að sýna fram á að bætt vegakerfi
dragi úr eldsneytiseyðslu, minnki
mengun og dragi stórlega úr tjóni
af skemmdum og sliti á ökutækjum.
Þjóðhagslegur sparnaður yrði án efa
verulegur og langtíma ávinningur
mikill.
„Eitt brýnasta hagsmunamál
þjóðarinnar“
Vilhjálmur Árnason alþingismaður
ritaði nýlega áhugaverða grein í
tímaritið Þjóðmál þar sem hann
ræðir um samgöngumál sem eitt
brýnasta hagsmunamál þjóðarinnar.
Þar segir hann m.a.:
„Umferðarslys eru tíunda
algengasta dánarorsök í heiminum,
en 1,3 milljónir manna láta lífið
árlega í umferðarslysum.“
Bendir hann á að Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunin, WHO hafi
m.a. beint athyglinni að alvarleika
þessa máls og hafist handa við
herferð um umferðaröryggi undir
nafninu „Decade of Action“, eða
áratugur aðgerða.
Segir Vilhjálmur að margar
tilraunir hafi verið gerðar til að meta
kostnaðinn af umferðarslysum, bæði
á Íslandi og erlendis. Samkvæmt
slysaskráningu Samgöngustofu
slasist alvarlega eða láti lífið í
umferðinni hér á landi að meðaltali
200 manns á ári og um 1.400 slasist
minni háttar.
„Þetta eru slys sem skilja eftir sig
mikinn harmleik í samfélaginu og
skilja oft á tíðum ungt og efnilegt
fólk eftir örkumla eða verða til þess
að það kveður heiminn langt fyrir
aldur fram.“
Vilhjálmur vísar einnig
til fyrir spurnar á Alþingi til
heilbrigðisráðherra þann 18.
desember 2015. Þar var spurt um
kostnað heilbrigðiskerfisins vegna
umferðarslysa hérlendis.
Kostnaður af hverju banaslysi
mörg hundruð milljónir króna
Í svari heilbrigðisráðherra kom
fram að umferðarslys væru ein af
sex algengustu orsökum innlagna á
sjúkrahús. Þær væru um 8% af komu
og innlögnum á Landspítalann. Þá
kæmu 100 einstaklingar, eða um
10% af heildarfjölda sjúklinga, til
meðferðar á Reykjalundi vegna
umferðarslysa.
Í svarinu er einnig vísað til skýrslu
eftir Harald Sigþórsson og Vilhjálm
Hilmarsson frá því í maí 2014.
Þar kemur fram að kostnaður sem
hlýst af hverju banaslysi á verðlagi
ársins 2013 er metinn 659,6 milljónir
króna. Af hverju alvarlegu slysi var
kostnaðurinn þar metinn á 86,4
milljónir króna. Heildarkostnaðurinn
af umferðarslysum á árinu 2013 var
metinn 48.486 milljónir króna. Segir
Vilhjálmur í grein sinni að þetta
komi heim og saman við útreikninga
sem ýmsir hafi notað hér á landi og
í öðrum löndum við mat á kostnaði
af umferðarslysum. Þar sé miðað
við að kostnaðurinn geti verið um
2 til 2,5% af landsframleiðslu á ári.
Vilhjálmur bendir á að rétt sé að
árétta að ekki verði allur sá kostnaður
sem skapast vegna umferðarslysa
metinn til fjár, eins og ástvinamissir
og samfélagslegur skaði. Í kringum
hvern einstakling sem slasast í
umferðinni geti staðið fjöldi fólks
sem slysið hefur líka áhrif á.
Niðurbrot vegakerfisins eykst
mjög hratt vegna örrar fjölgunar
ferðamanna
Hafa ber í huga að þetta eru tölur
frá árinu 2013 þegar heildarfjöldi
ferðamanna sem komu til landsins
voru rúmlegar 807 þúsund. Síðan
hefur ferðamönnum fjölgað verulega
og nær allir fara þeir út í umferðina.
Það þarf engan sérfræðing til að
sjá að þetta hefur stóraukið slit
vegakerfisins. Því hefði nú kannski
verið skynsamlegt af stjórnvöldum
að láta sérfræðinga í burðarþoli og
sliti vega meta álagsaukninguna og
hvað þörf sé á miklum fjármunum
árlega til að koma í veg fyrir slíkt
niðurbrot.
Frá árinu 2013 má gera ráð fyrir
að vegna gríðarlega aukins álags
á þjóðvegum landsins þá leiði
það til aukningar á alvarlegum
umferðarslysum. Það höfum við
reyndar verið illilega minnt á í
fréttum að undanförnu af ítrekuðum
stórslysum. Þar hefur Landspítalinn
okkar margsinnis farið yfir öll
skynsamleg þolmörk og hefur
það bitnað á öðrum sjúklingum.
Þar hljóta menn líka að fara að
horfa á það alvarlegum augum
að vera með slíkan neyðarspítala
staðsettan í botnlanga og í
flöskuhálsi mestu umferðarsúpu
landsins. Vonandi auðnast fólki
að fara að ræða það af vitrænni
skynsemi en ekki út frá einhverjum
þröngum flokkspólitískum
rétttrúnaðarkreddum. Án efa neyðast
menn til að hugsa dæmið upp á nýtt
ef ekki á illa að fara. Þar hlýtur að
koma til álita að skipta starfseminni
upp og hafa í það minnsta hluta af
sérhæfðri neyðarþjónustu í öðrum
nýjum spítala sem yrði með mun
betra aðgengi og liggi betur við
helstu samgönguæðum.
Ríflega fjórföldun ferðamanna
á átta árum
Á árinu 2010 var heildarfjöldi
ferðamanna sem hingað kom
tæplega 498 þúsund og 566
þúsund árið 2011. Árið 2012
voru ferðamennirnir tæplega 673
þúsund, rúmlega 807 þúsund árið
2013, rúmlega 997 þúsund árið
2014. Þeir voru orðnir tæplega 1,3
milljónir árið 2015 og tæplega 1,8
milljónir árið 2016. Þá komu nærri
2,2 milljónir ferðamenn til Íslands
á árinu 2017 samkvæmt tölum
Ferðamálastofu.
Kostnaður vegna umferðarslysa
fer líklega yfir 73 milljarða í ár
Ef áætluð landsframleiðsla á árinu
2017 er 2.617 milljarðar króna,
þá er 2,5% áætlaður kostnaður
vegna umferðarslysa samtals
rúmir 73 milljarðar króna. Það
er nánast sama upphæð og gert
er ráð fyrir í fjárlögum ársins
2018 að innheimta af eigendum
ökutækja. Það er nærri 3,5 sinnum
meira en verja á til viðhalds
og nýbygginga í vegakerfinu á
árinu 2018. Það er því mikið til
vinnandi að ná þessum kostnaði
niður með verulegum umbótum
á vegakerfinu. Allt annað hlýtur
að teljast algjörlega óásættanlegt
og í raun stóralvarlegur hlutur og
glapræði í öllum skilningi.
Bandarísk Sikorsky HH-3F Pelican.
Allt eru þetta þyrlur sem m.a. hefði
verið mögulegt að kaupa fyrir
fjármuni sem innheimtir eru af
bifreiðaeigendum en hafa ekki verið
notaðir í vegagerð.
Rússnesk Kazan Mi-17 II.
Frönsk/evrópsk Eurocopter EC225
Super Puma.
Rússnesk Kamov Ka-27.
Vilhjálmur Árnason.
skarið varðandi val á veglínu um Gufudalssveit. Þar hefur hver ráðherrann
þar í framkvæmdir.
ynd / MÞÞ
Af Dynjandisheiði. Þótt nú sé verið að vinna við langþráð Dýrafjarðargöng
engin arðsemi af gerð Dýrafjarðarganga. Mynd / HKr.
Götótt slitlag veldur miklum þjóð-
hagslegum skaða vegna tjóns á
bílum og slysa á fólki.