Bændablaðið - 15.11.2018, Qupperneq 45

Bændablaðið | Fimmtudagur 15. nóvember 2018 45
Aflvélar ehf. • Vesturhrauni 3 • 210 Garðabær • Sími: 480 0000 • aflvelar.is • sala@aflvelar.is
Tokvam fjölplógar
VT280, VT320, VT380
Vinnslubreiddir frá:
232 til 380 cm. Sterkir
plógar fáanlegir með
flotgrind fyrir mikinn
hraða.
Tokvam U-plógar
UT400, UT430, UT460, UT 490.
Hægt að skekkja til hliðar, fram
sem safntönn og aftur.
Vinnslubreiddir: 232 til 490 cm,
Tokvam snjóblásarar
F130-F220 og 220-260 THS
Vinnslubreiddir frá 130—
275cm
Sterkir snjóblásarar fyrir
dráttarvélar frá 25 til 300
hestöfl!
mikillar hækkunar á flutningsgjaldi
Landsnets til innlendra notenda, og
að mati nánast allra markaðsfróðra
manna mun slíkt einnig leiða til
hækkunar á heildsöluverði og
smásöluverði rafmagns innanlands.
Nægir í þeim efnum að vísa til
norska raforkumarkaðarins, og eru
markaðsaðstæður þar þó að því leyti
gjörólíkar markaðsaðstæðum hér, að í
venjulegu árferði hefur þar verið næg
umframorka í kerfinu fyrir útflutning
um sæstrengi, en hér er hún sáralítil.
Þá vaknar spurningin um það,
hvort ríkissjóði verður heimilt
samkvæmt samkeppnisreglum
Innri markaðar EES að greiða
niður raforkuverð til notenda á
innanlandsmarkaði og jafnvel að
mismuna einstökum notendum á
þeim markaði með niðurgreiðslum.
Afstaða ráðuneytisins til þeirrar
spurningar kemur fram í 5.
athugasemd ANR:
„Loks er rétt að árétta, að þriðji
orkupakkinn breytir engu um
heimildir stjórnvalda til að koma
til móts við atvinnugreinar á borð
við ylrækt, sem nýtur niðurgreiðslna
á verulegum hluta af flutnings- og
dreifikostnaði raforku. Þess má
einnig geta, að iðnaðarráðherra
skipaði síðastliðið vor starfshóp
til að fara yfir raforkumál
garðyrkjubænda.“
Hér lítur ráðuneytið enn einu
sinni framhjá þeirri staðreynd, að
er hér verður komið sögu, mun
raforkugeirinn íslenzki allur verða
bundinn af reglum Innri markaðar
EES, þar sem ríkisvaldinu er
harðlega bönnuð hvers konar
mismunun á hinum frjálsa markaði.
Reyni íslenzka ríkisvaldið fyrir
sér um auknar niðurgreiðslur til
afmarkaðs hóps notenda, eða
jafnvel með niðurgreiðslur til
allra innlendra notenda til að
vega á móti verðhækkunum
rafmagns, þá er næsta víst, að
einhver lögmætur hagsmunaaðili,
sem telur að samkeppnisstöðu
sinni vegið með slíku, mun kæra
slíkan ríkisstuðning til ESA, eða
ESA mun að eigin frumkvæði
rannsaka slíkt. Ágreiningur
ríkisstjórnar og ESA hafnar síðan
fyrir EFTA-dómstólinum. Hér
verður að hafa í huga, að það er
yfirlýst stefnumið ESB með Þriðja
orkumarkaðslagabálkinum og
með ACER að jafna orkuverð í
aðildarlöndunum og að aðferðin við
það er að bæta millilandatengingarnar.
Þessi athugasemd ANR ber vitni
um ofeinföldun á aðstæðum eftir
umrædda innleiðingu, og það gera
hinar athugasemdirnar reyndar líka í
svo miklum mæli, að ákvarðanatöku
á slíkum þekkingargrunni verður að
telja mjög varhugaverða og jafnvel
jaðra við ábyrgðarleysi.
Bjarni Jónsson
Höfundur er
rafmagnsverkfræðingur
LESENDABÁS
Bændablaðið og orkumál
Mér hefur alltaf verið hlýtt til
Bændablaðsins. Seldi áskriftir
að því á námsárum mínum.
Hef verið áskrifandi síðustu ár
í gegnum Sókn lögmannsstofu.
Les það reglulega og nýt þeirrar
dreifbýlisáherslu sem þar
er að finna. Enda búsettur á
Egilsstöðum og um margt háður
styrku dreifbýli.
Bændablaðið og upprunavottorð
raforku
Ég hef verið afar ánægður með
umfjöllun Bændablaðsins um
upprunavottorð raforku. Blaðið
stendur sig að mínu mati fjölmiðla
best í að draga fram þá miklu
mótsögn sem leiðir af þátttöku
Íslendinga í viðskiptakerfi um
upprunavottorð raforku á grundvelli
annars orkupakkans frá 2003 og
tilskipunar um endurnýjanlega
orkugjafa frá 2009. Það hlýtur að
vera hæpið að hægt sé að selja til
evrópskra neytenda íslensk vottorð
um uppruna raforkunotkunar þeirra,
þegar alger ómöguleiki er til staðar
um að raforka í kerfi viðkomandi
þjóðar sé frá Íslandi komin. Er það
reyndar niðurstaða þess er hér ritar,
að slík sala sé ekki í samræmi við
rétta túlkun þeirra Evrópureglna sem
um málið fjalla, og að blandað hafi
verið saman sjónarmiðum um sölu
á svonefndum grænum vottorðum
og sölu á upprunavottorðum. En
í tilskipun Evrópusambandsins er
skýrt tekið fram að þetta er ekki sami
hluturinn. En nóg um það, í bili að
minnsta kosti.
Bændablaðið og þriðji
orkupakkinn
Tilefni þessa greinarstúfs er
umfjöllun Bændablaðsins frá 1.
nóvember sl. á forsíðu og fjórum
blaðsíðum um þriðja orkupakka
Evrópusambandsins. Þar er á
tveimur blaðsíðum farið ítarlega
yfir skoðanir tveggja einstaklinga
sem hafa haft sig töluvert frammi
í umræðu um þriðja orkupakkann,
þeirra Bjarna Jónssonar og Vigdísar
Hauksdóttur. Þó ég sé um margt
ósammála þeim, þá hef ég engar
athugasemdir við að sjónarmiðum
þeirra séu gerð skil. Við þurfum
upplýsta umræðu um málið. Þar sem
ólík sjónarmið fá sanngjarnt rými.
Í fréttaskýringu Bændablaðsins
er að finna staðhæfingar sem gera
verður kröfu um að séu rökstuddar,
fyrst talið er við hæfi að slá þeim
fram, jafnvel í fyrirsögnum.
Staðhæfingar sem heppilegt er að
málefnaleg umræða fáist um. Ég
tel mig geta lagt lóð á vogarskálar
slíkrar umræðu, hafandi fyrir
nokkrum vikum útskrifast með
meistaragráðu í lögum í orkurétti þar
sem ég ritaði lokaritgerð mína um
þá margumtöluðu evrópsku stofnun
ACER (Agency for the Cooperation
of Energy Regulators). Stofnun sem
Bændablaðið segir með vísan til
norsks lagaprófessors að muni ná
„yfirþjóðlegri stöðu á Íslandi“ og að
það þýði að „regluverk orkupakkans
mun yfirkeyra íslensk lög og standa
skör hærra í lagalegu tilliti“, sem
aftur feli í „raun í sér algjört og
mjög víðtækt valdaafsal Íslands í
orkumálum“.
Ofangreindar staðhæfingar
standast ekki að mati þess er hér ritar.
Gera verður kröfu til rökstuðnings
fyrir slíkum staðhæfingum.
Hvað felst í þriðja
orkupakkanum?
Að sjálfsögðu er ekki hægt að gera
þriðja orkupakka ESB greinargóð
skil í greinarstúf þessum. Með
honum var haldið áfram vinnu
er miðar að skilvirkum innri
markaði fyrir raforku, líkt og í
fyrri tveimur orkupökkum. Talið
var mikilvægt að auka sjálfstæði
raforkueftirlits hverrar þjóðar um
sig (hér Orkustofnun) og auka
kröfur til aðskilnaðar hagsmuna
samkeppnisþátta (framleiðsla og
sala) og einkaleyfisþátta (flutningur
og dreifing). Aðskilnaðar sem
lögleidd voru hér á Íslandi með
raforkulögum árið 2003. Með öðrum
raforkupakkanum var leitast við að
tryggja sjálfstæði raforkueftirlits
hverrar þjóðar frá hagsmunaaðilum,
orkufyrirtækjum. Með þriðja
orkupakkanum er leitast við að
tryggja sjálfstæði raforkueftirlitsins
gagnvart framkvæmdavaldinu,
ráðherrum og ráðuneytum. Slíkt
sjálfstæði er alls ekkert einsdæmi
í orkugeiranum. Ekki teljum við
eðlilegt að t.d. ráðherra dómsmála
fari almennt með ákvörðunarvald um
rannsókn eða saksókn í opinberum
málum? Þrátt fyrir sjálfstæði þeirra
stjórnvalda sem með það vald fara
gagnvart ráðherra, þá dettur engum
í hug að halda því fram að við
höfum framselt það til Europol eða
INTERPOL, þó okkar sjálfstæðu
stjórnvöld eigi í nánu samstarfi við
þær stofnanir.
Hið rétta er, að þrátt fyrir
innleiðingu þriðja orkupakkans, þá
verður ákvörðunum Orkustofnunar
(sem færi áfram með raforkueftirlitið
á Íslandi) áfram skotið til sérstakrar
kærunefndar raforkumála og yrðu
áfram háðar endurskoðun íslenskra
dómstóla.
Aðeins um fjórða orkupakkann
og garðyrkjumenn
Á forsíðu Bændablaðsins eru
stóryrði höfð eftir formanni
sambands garðyrkjumanna um
afleiðingar innleiðingar þriðja
orkupakkans fyrir þá stétt bænda.
Sú afstaða sem þar birtist kemur mér,
sem hef fylgst með þeim breytingum
sem eru að verða í orkuframleiðslu
og neyslu í Evrópu og víðar, á
óvart. Ég hygg að vetrarpakkinn
svokallaði, sem einnig er kallaður
hreini orkupakkinn og er í raun fjórði
orkupakki Evrópusambandsins,
komi með vísa að reglum sem
henti garðyrkubændum. Geri
kröfur til dreifiveitna vegna þeirrar
þróunar að samblöndun hugtakanna
neytandi og framleiðandi er orðin
að veruleika með nýju hugtaki, sem
er á ensku: producer + consumer
= prosumer. Geri ráð fyrir smáum
orkusamfélögum. Nái utan um
tækninýjungar um geymslu
rafmagns. Sú byltingarkennda þróun
sem virðist yfirvofandi í orkumálum
felur í sér tækifæri. Evrópa er í forystu
þessarar þróunar. Forystuhlutverk
Evrópu er afleiðing af þeirri þróun
sem orðið hefur í regluverki Evrópu í
orkumálum síðustu áratugina. Ég tel
líklegt að fyrir garðyrkjubændur og
landeigendur almennt, sé yfirvofandi
þróun Evrópuréttarins í orkumálum
tækifæri miklu frekar en ógnun. Þeir
hafi því sérstaklega mikla hagsmuni
af málefnalegri umræðu um þessi
mál í stað þess að láta leiða sig
tilfinningaböndum að niðurstöðu
sem jafnvel gengur þvert gegn þeirra
hagsmunum.
Þriðji orkupakkinn og
stjórnmálin
Sá er þetta ritar hefur enga pólitíska
dagskrá í málinu. Ég hef ekki
sannfærst (en útiloka þó ekki) um
að breytingar í orkumálum vegna
innleiðingar Evrópureglna hafi
verið til bóta. En ég geri mér grein
fyrir því að ástæða þess getur líka
verið að við höfum einmitt ekki
gengið nógu langt í þeim efnum.
Nægir hér að benda á þá staðreynd
að jafnvel þó við innleiðum þriðja
orkupakkann, þá hefur Ísland
samt talið ástæðu til að semja um
undanþágu frá reglu sem kæmi í veg
fyrir að Landsvirkjun ætti ráðandi
hlut í Landsneti. Ég hef ekkert á móti
því að ríkið eigi Landsnet. En ég á
erfitt með að skilja þörfina á því að
Landsvirkjun eigi þar hlut.
Við verðum að ræða hlutina eins
og þeir eru. Þriðji orkupakkinn felur
ekki í sér þau atriði sem haldið er
fram. Þvert á móti, þá er verið
að spila með tilfinningar okkar
til orkuauðlindarinnar í vegferð,
sem virðist lúta að andstöðu
við samninginn um Evrópska
efnahagssvæðið.
Flest eigum við auðvelt með
að sætta okkur við þá tilhugsun að
orkuauðlindin verði í eigu ríkisins.
Að orkufyrirtækin greiði leigu
fyrir afnot þeirra réttinda óháð
eignarhaldi á orkufyrirtækjum. Þriðji
orkupakkinn hefur engin áhrif á slíka
tilhögun.
Við lögfestum reglur innri
markaðarins í orkumálum árið 2003.
Þriðji orkupakkinn er ekki að breyta
neinu þar um. Þriðji orkupakkinn
mun ekki breyta orkuverði á Íslandi.
Þriðji orkupakkinn mun ekki leiða
til lagningar sæstrengs, það væri
auðveldlega hægt í dag, væri vilji
til þess. Þriðji orkupakkinn felur
ekki í sér meira valdframsal en
leiddi af samningnum um Evrópska
efnahagssvæðið.
Ég er hins vegar þeirrar skoðunar
að við ættum að taka upp að fordæmi
nágrannaþjóða okkar, ákvæði í
stjórnarskrá um aukinn meirihluta
þegar vald er framselt til alþjóðlegra
eða yfirþjóðlegra stofnana. Til dæmis
með sama hætti og Norðmenn hafa
gert. En það hefur ekkert með þriðja
orkupakkann að gera.
Það er þörf á vandaðri umræðu
um þessi mál. Tökum hana.
Bændablaðið getur þar verið í
forystu.
Hilmar Gunnlaugsson
hæstaréttarlögmaður og LLM
í orkurétti.
Hilmar hefur komið að
orkumálum með ýmsum hætti,
t.d. sem lögmaður landeigenda
í deilu við orkufyrirtæki
um verðmæti vatnsréttinda,
sem stjórnarmaður í
orkufyrirtæki í eigu ríkisins
og sem hvatamaður að
stofnun ÁORKU, áhugahóps
lögfræðinga um orkurétt, fyrr
á þessu ári.
Hilmar Gunnlaugsson.