Spássían - 2010, Qupperneq 31

31
Það er þetta sem er svo dásamlegt við lestur;
eitt örlítið atriði í bók kveikir áhuga manns
og þetta örlitla atriði leiðir mann áfram að
annarri bók, og annað lítið atriði þar vísar
manni á þá þriðju. Þetta er eins og að byrja
að leysa rúmfræðiþraut – lausnin hverfi úr
augsýn en maður heldur áfram af ánægjunni
einni saman. (18)
Bókmennta- og kartöflubökufélagið eftir
Mary Ann Shaffer & Annie Barrows var gefin
út af Bjarti árið 2009, í þýðingu Ingunnar
Ásdísardóttur.
Kveikjan að frásögninni er rithöfundurinn
Charles Lamb. En hann er aðeins útgangs-
punktur fyrir allt aðra og merkilegri frásögn.
Breska skáldkonan Juliet Ashton fær einn dag,
stuttu eftir lok seinni heimsstyrjaldarinnar,
bréf frá manni sem segist hafa óvænt fundið í
fórum sínum bók eftir Lamb sem var einu sinni
í eigu hennar. Hann kynnir sig sem Dawsey
og segist meðlimur í fyrrnefndu félagi. Hann
sé á höttunum eftir meiri upplýsingum um
Charles Lamb og vonist til að Juliet geti bent
honum á bókabúð. Hún verður glöð við þeirri
bón hans en um leið forvitin um félagið með
sérkennilega nafnið. Fljótlega taka kynnin að
vinda upp á sig og fyrr en varir er Juliet farin að
skrifast á við flesta meðlimi félagsins og komin
með hugmynd að bók.
Þótt sagan fjalli í grunninn um ólíklegan
bókaklúbb og skáldkonuna sem verður heilluð
af honum er líka verið segja sögu Guernsey
eyjar sem hlaut skelfilega útreið í seinni
heimsstyrjöldinni. Líkt og Dagbók Önnu Frank
verða frásagnirnar í bréfunum að heimild um
daglegt líf undir stjórn nasista. Venjubundnar
frásagnir frá ólíkum sjónarhornum draga
fljótt upp mynd af skelfilegum aðbúnaði og
ómennskum aðstæðum. Áhrifin vara samt
aldrei lengi því harmleikurinn er rammaður
inn í fjörlega og yfirborðskennda frásögn um
ástarflækjur.
Það sem einkennir bókina öðru fremur er
að hún reynir ekki að falla inn í eina grein
bókmennta. Hægt er að skilgreina söguna á
margvíslegan máta. Hún er „epistolary“ saga
– sögð í bréfaformi frá mörgum mismunandi
sjónarhornum. Hún er söguleg skáldsaga
þar sem dregin er upp mynd af hræðilegu
ástandi seinni heimstyrjaldarinnar og ekkert
dregið undan. Hún er hetjusaga þar sem
sagt er frá hinni fjarverandi en hugrökku
Elizabeth McKenna, stofnanda Bókmennta-
og kartöflubökufélagsins. Hún er gaman–
og ástarsaga þar sem inn á milli skoplegra
frásagna af Guernsey
og íbúum hennar glittir
í slitrur af ástarflækjum
skáldkonunnar svo og
annarra persóna og síðast
en ekki síst er hún lofrulla
um gildi bókmennta í lífi fólks.
Hvað gerist þegar hópur af
ólíkum einstaklingum beinlínis
neyðist til að leggja fyrir sig heims-
bókmenntirnar ellegar eiga það á
hættu að vera refsað af nasistum?
Fólk hefur lagst í bókalestur af minni
hvata. Útkoman er jafn margvísleg og
margbreytileg og persónurnar sjálfar.
Sumar uppgötva þar tómstundaiðju sem bæði
dreifir huganum á erfiðum tímum og vekur upp
áður óþekktar ástríður. Aðrar taka ástfóstri við
eina bók og láta þar við sitja en sækja sem áður
í félagsskapinn. Enn aðrar sjá ekki tilganginn
í svona rugli sem gerir ekkert annað en raska
þeim dýrmætu vinasamböndum sem fyrir voru.
En miklu fleiri mynda tengsl og vináttubönd
sem, fyrir tilstilli bókmenntanna, vara að eilífu.
Listin að lesa
Ásta Gísladóttir
UB: „Kápur geta eyðilegt löngun þína til að lesa
bók ef þú þekkir ekki höfundinn og þetta er ekki
kápa sem vekur sérstaka eftirtekt eða forvitni.“
Þær nefna Konu flugmannsins eftir Antiu Shreve
sem kom út árið 2001 sem dæmi um misheppnaða
bókakápu. Nafnið getur líka stuðað eins og
Náunginn í næstu gröf eftir Katarinu Mazetti
sem þær segja úrvalsbók sem þeim hefði seint
dottið í hug að lesa. Kápan á Bókmennta- og
kartöflubökufélaginu er mjög venjuleg og tengist
efni bókarinnar vel en hefur sennilega horfið
í fjöldann í jólabókaflóðinu. „Kápan passar
algjörlega þegar maður er búinn að lesa bókina,“
segir ein, „en ég mundi ekki versla hana handa
vinkonu minni [ef ég þekkti hana ekki fyrir].“
Þær eru hrifnar af Berlínaröspunum og hafa
mikið rætt þær bækur þótt ekki hafi allar lokið við
að lesa þríleikinn. Getur það hamlað umræður en
fyrirkomulagið gerir það að verkum að það er alveg
bannað að tala um endi bóka. Þær segja að það
geti verið erfitt að ná ekki að tala út enda stendur
til að hætta að taka svona mikla tillit til þeirra sem
ekki hafa lesið og ræða bækurnar frjálslegar.
UB: „Við erum komnar á þann aldur að við erum
fljótar að gleyma.“

Við spyrjum hvort svona leshringir séu ekki að
mestu dottnir upp fyrir en þær nefna ófá dæmi svo
greinilegt er að þeir leynast víða. En þær segja að
ólíkt Ungfrú Bennet lesi meðlimir þessa leshringja
aðeins eina bók í einu og ræði hana síðan. Sjálfum
finnist þeim lestur bókar fyrir ákveðinn tíma vera
svolítið eins og að lesa fyrir skólann. Meiri kvöð
en ánægja.
UB: „Það mundi aldrei virka hjá okkur því við
höfum frá svo mörgu að segja. Sumir eru að kafa
dýpra en við viljum hafa mjög almenna þekkingu.
Umræðurnar þurfa ekki að vera svo djúpar til að
maður sé samræðuhæfur. Og þótt aðeins sé tekin
fyrir ein bók verða umræðurnar ekkert dýpri fyrir
vikið hjá hinum klúbbunum.“
Þær minnast á danskan hóp sem kom nýlega til
landsins á slóðir Karitasar, sögupersónu Kristínar
Marju Baldursdóttur. Í lok ferðarinnar hitti
hópurinn Kristínu Marju í Norræna húsinu og var
hún vinsamlegast beðin um að tala ekki um Karitas
sem sögupersónu heldur sem persónu. Þarna
dettum við inn á hálfgerðan fund hjá félaginu því
þær fara að ræða bækurnar og hvað þeim fannst
virka og hvað ekki. Hversu líklegt sé að hægt hefði
verið að framleiða eðalvín á Íslandi fyrr á öldinni
og hvernig Karitas hefði getað nýtt karlinn betur.
Þær segjast alls ekki hafa verið sammála um gæði
bókanna þegar þær voru ræddar á fundum. Flestar
elskuðu þær en ein sem ekki var viðstödd var víst
ekki jafn hrifin.
Mikið er því rökrætt en allt í góðu. Þær segja
ekkert bókmenntasnobb að finna í hringnum og
þær lesi allt. Vampírubókin Dauð þar til dimmir
eftir Charlaine Harris hefur lent á leslistanum sem
og Twilight bálkurinn og Harry Potter bækurnar.
Einnig hafa þær lesið teiknimyndasögur, allt frá
Sin City eftir Frank Miller til Ástríks galvaska.
Hver hefur sinn smekk og sína skoðun.
S: Eruð þið þá ekki mikið í nýjustu titlunum?
UB: „Við lesum bæði gamlar og nýjar bækur
í bland. Tökum nýju bækurnar svolítið fyrir í
desember og janúar, sérstaklega íslenskar bækur.
Ef hægt er að nálgast þær á bókasöfnunum.“
Þær segja að leshringir sem þessi geti komið
starfsmönnum bókasafna mjög til góða og styrkt
þá faglega því þeir öðlist yfirgripsmikla þekkingu á
bókum þótt þeir lesi þær ekki allar sjálfir. Þannig
styrkir hin margþætta þekking þær faglega um leið
og hún tryggir vináttuböndin. Eins og ein segir í
byrjun viðtalsins: „Ég treysti þessum konum eins
sjálfri mér“.
Ásta Gísladóttir