Fréttablaðið - 19.06.2020, Blaðsíða 11

Líklega þarf að horfast í
augu við það, að til þess að
geta notið þess sem er fagurt
þarf gjarnan að umbera það
sem er hrikalegt.
ALLA VIRKA DAGA KL. 7-10
Margt væri eflaust betra, fallegra og skynsamlegra í heiminum ef Bill Gates
hefði fæðst á undan Guði og hefði
verið búinn að finna upp töflu-
reikninn Excel áður en almættið
tók til við að skapa heiminn. Þá
hefði Guð getað unnið skipulegar
að sköpunarverkinu og getað
komið í veg fyrir alls konar óhag-
ræði sem hlýst af ónógum undir-
búningi á fyrstu stigum áætlunar-
gerðarinnar. Með örlítið meiri
fyrirhyggju hefði til dæmis mátt
skapa veröld þar sem tré væru
ekki mismunandi há heldur öll
nákvæmlega eins þannig að þau
pössuðu betur inn í sögunarverk-
smiðjurnar og auðveldara væri
að reikna út endurnýjunargetu,
landnýtingu og flutningskostnað
í tengslum við trjárækt. Með betri
tól til verkefnastjórnunar hefði
Guð kannski skapað heim þar sem
dýrin færu meira í beinum línum
milli áfangastaða í staðinn fyrir
að eyða orku í að hlaupa, synda og
fljúga út um alla trissur og jafnvel
í hringi.
Almennileg hönnun á heim-
inum, með stuðningi nútímalegra
Um fegurð fólks og fjalla
Í DAG
Þórlindur
Kjartansson
skipulagsfræða og með hag-
kvæmni að leiðarljósi, hefði líka
komið í veg fyrir hin hörmulegu
hönnunarmistök að hafa öll fjöll
svo brött og óslétt á yfirborðinu að
ómögulegt er að komast upp á þau
á bílum. Auðvitað vita allir að fjöll
eru nauðsynleg í nútímasamfélagi
til þess að skapa fallþunga vatns
til rafmagnsframleiðslu; en mikið
hefði mátt sparast ef hönnun
fjalla og árfarvega hefði frá byrjun
tekið mið af þessum tilgangi, en
ekki lotið handahófskenndum
tiktúrum jarðhræringa, veðrunar
og framrásar skriðjökla. Að hugsa
sér sóunina sem þetta fyrirhyggju-
leysi hefur leitt af sér.
Gallað fólk
En það er ekki bara náttúran sem
hefði getað notið góðs af betri
hönnun. Mannfólkið hefði líka
gjarnan mátt vera miklu fyrir-
sjáanlegra, agaðra, meðfærilegra,
duglegra, þægara og ekki eins
gallað, brotið, ósamvinnuþýtt
og óskynsamt eins og algengt er.
Hvernig má það vera að sumt fólk
eigi erfitt með að sofna á kvöldin,
vakna á morgnana, hreyfa sig
nægilega mikið og borða hollustu?
Hefði ekki verið miklu skynsam-
legra ef mannfólkið gæti slökkt á
sér eins og vél og vaknað eins og
fullhlaðinn snjallsími á hverjum
morgni á sama tíma? Að það
sæktist einungis í að borða það sem
er hollt og inniheldur nákvæmlega
þá orku sem þarf að nota, hvorki
meira né minna? Var ekkert hugsað
út í þetta í hönnunarferlinu?
Auðvitað er þetta bara toppur-
inn á ísjakanum, kannski meira að
segja bara toppurinn á toppnum
á ísjakanum. Fyrir utan allt þetta
óhagræði sem snýr að líkamlegri
starfsemi mannsins—hvað má
þá segja um allan þann aragrúa
af sjálfskaðandi hegðun sem fólk
hefur tilhneigingu til að leiðast út
í? Fólk tekur glórulausa áhættu á
reiðhjólaferðum í torfærum, með
því að reykja sígarettur eða nota
áfengi og önnur efni sem rugla
dómgreindina og geta komið fólki
í meiriháttar vandræði. Og hefði
ekki verið skynsamlegri hönnun
að koma í veg fyrir margvíslegt
tilfinningarót í tengslum við til-
hugalíf og ást, með því að leiða
saman í eitt skipti fyrir öll fólkið
sem passar saman til að giftast,
og koma þannig algjörlega í veg
fyrir ástarsorgir unglinga, hjóna-
skilnaði miðaldra fólks og eftirsjá
öldunga? Væri ekki líka betra ef
fólk fæddist inn í sitt eigið bæjar-
félag í sínu eigin landi og léti sér
aldrei detta í hug að það lang-
aði til þess að þvælast eitthvert
annað, nema brýna nauðsyn bæri
til. Mikið hefði mátt spara í alls
konar veseni ef þarfagreiningar og
verkefnalýsingar hefðu legið fyrir
með nægilegum fyrirvara áður en
mannkynið var skapað.
Að slétta úr misfellum
Endalaust má velta fyrir sér
hvernig hægt væri að hanna
heiminn miklu betur en hin til-
viljanakennda framrás sögunnar
hefur gert. Og margir hafa einmitt
sýnt af sér mikla hugkvæmni í
gegnum tíðina í þeirri viðleitni að
greiða úr öllum þeim flækjum sem
sköpunarverkið í sinni ósnortnu
mynd býður upp á. Það mætti
jafnvel kalla þessa viðleitni eina
af undirstöðum sjálfrar siðmenn-
ingarinnar. Mennirnir byggja vegi
og reisa virkjanir, brúa ár og grafa
göng, gera hafnir og hlaða upp
árbakka. Við gerum alls konar til-
raunir til þess að hafa áhrif á nátt-
úruna og beygja hana undir þarfir
okkar og vilja.
Mennirnir sjálfir gera líka marg-
víslegar tilraunir á sjálfum sér til
þess að lagfæra misbresti og slétta
úr misfellum, bæði líkamlegum
og andlegum. Eflaust er ekki til sú
manneskja sem hefur ekki sífellt á
prjónunum ýmiss konar fyrirætl-
anir um að bæta sig með einhverju
móti og þá yfirleitt í þá átt að því
að vera meira áreiðanleg, minna
óútreiknanleg, sléttari og felldari.
Og það er allt gott og blessað, því
þannig aðskiljum við okkur frá
öðrum dýrategundum og það
er einmitt líka hluti af siðmenn-
ingunni.
En þrátt fyrir allt óhagræðið
sem fyrirfinnst í náttúru, bæði
manns og umhverfis, þá er erfitt
að neita því að það er gjarnan
hið óbeislaða afl í hvoru tveggja
sem við hrífumst mest af. Og oft
blandast saman hið hrikalega og
hið stórfenglega í bæði fjöllum og
fólki—þannig að útkoman verður
í senn fögur og ægileg. Þetta á ekki
síst við um fólk sem nær óvenju-
legum árangri til dæmis í listum,
íþróttum og vísindum; og í ein-
hverjum mæli um okkur hin líka.
Hrikaleg fegurð
Sums staðar um heiminn er nú
með réttu verið að rífa niður
styttur af einstaklingum sem aldr-
ei áttu erindi upp á háan stall. En í
slíkri reiðibylgju er líka hætt við að
margir aðrir fái svipaða meðferð,
ekki vegna þess að upphefð þeirra
sé óverðskulduð, heldur einungis
vegna þess að einstaklingarnir
eru ekki f lekklausir eða falla ekki
algjörlega að nútímalegu gildis-
mati.
Það er umhugsunarvert hversu
langt er hægt að ganga í því að
stroka sígarettur úr munnvikum
poppstjarna, þurrka dónalega
brandara úr munni grínista
eða afskrifa fólk vegna mann-
legs breyskleika. Líklega þarf að
horfast í augu við það, að til þess
að geta notið þess sem er fagurt
þarf gjarnan að umbera það sem er
hrikalegt.
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 11F Ö S T U D A G U R 1 9 . J Ú N Í 2 0 2 0