Morgunblaðið - 06.01.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. JANÚAR 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ínýrri grein-ingu Sjáv-arklasans er
fjallað um góðan
árangur íslensks
sjávarútvegs í full-
vinnslu fisks. Í
þessu er gengið út frá því að
allt annað en fiskflakið sé hlið-
arafurð og er ástæða þess að
enn í dag sé þessum afurðum
hent í flestum löndum. Í grein-
ingunni segir: „Samkvæmt at-
hugunum Sjávarklasans nýta
Íslendingar um 80% af hverjum
hvítfiski en sambærilegar tölur
fyrir nágrannalönd okkar
benda til þess að nýting í þeim
löndum sé um 45-55%. Þarna er
um veruleg verðmæti að ræða
sem fara í súginn hjá öðrum
þjóðum; umtalsverð verðmæti
fyrir þessar þjóðir og þá aðila
sem hafa þekkingu og tækni til
að nýta þessar hliðarafurðir.“
Eins og sjá má af þessum töl-
um hafa Íslendingar náð gríð-
arlegu forskoti í nýtingu aflans
og auðvitað ætti að vera keppi-
kefli allra að nýta sem allra
mest af aflanum. Þrátt fyrir að
Íslendingar hafi náð svo mikl-
um árangri, og eigi mögulega
heimsmet á þessu sviði, þá er
einnig ljóst að Íslendingar hafa
ekki náð á leiðarenda. Mark-
miðið hlýtur að vera að nýta all-
ar afurðirnar og skapa með því
enn meiri verðmæti úr aflanum.
Þetta getur verið einn lykillinn
að því að halda áfram að auka
verðmæti sjávarfangs við Ís-
land óháð því hvort afli fer vax-
andi eða ekki.
En tækifærin liggja víðar.
Morgunblaðið fjallaði til dæmis
á dögunum, í sér-
blaði 200 mílna um
sjávarútveg, um
sjónarmið Júlíusar
Kristinssonar,
doktors í líffræði,
um aukna nýtingu
þörunga í hafinu við Ísland.
Samkvæmt því sem hann segir
væri hægt að framleiða kræk-
ling sem yrði verðmætari en
allur sá fiskur sem íslenskur
sjávarútvegur framleiðir í dag,
með því að nýta aðeins 1% af líf-
massa þörungasvifs í íslenskri
lögsögu.
Vitaskuld er þetta allt annað
en einfalt og margvísleg tækni-
leg vandamál sem þarf að leysa
áður en slíkar hugmyndir verða
raunhæfar eða hagkvæmar en
það skiptir öllu að hér á landi sé
umhverfi sem styður við ný-
sköpun í þessari undirstöðu-
atvinnugrein.
Haft er eftir Júlíusi að með
aukinni ræktun sé hægt að
auka afköst greinarinnar og
umsvif. Og hann bendir á að nú
sé aðeins 5% af fæðuþörf mann-
kyns svarað með sjávaraf-
urðum en 95% fæðunnar verði
til á landi.
Þetta bendir til að tækifærin
séu mikil í sjávarútvegi. Hægt
er að auka fullvinnslu afurða
enn frekar, hægt er að nýta
fleiri afurðir og auka ræktun
auk þess sem enn öflugra mark-
aðsstarf getur skilað miklu. Sá
hluti starfsemi sjávarútvegsins
gleymist æði oft en hann skiptir
gríðarlegu máli í þeirri auknu
verðmætasköpun sem orðið
hefur – og þarf að verða á
næstu árum og áratugum.
Tækifærin í
sjávarútvegi hafa
verið nýtt vel, en
eru ekki fullnýtt}
Mikil tækifæri
Hinn ungi Seb-astian Kurz,
nýorðinn aftur
kanslari Austur-
ríkis, er seigari
stjórnmálamaður
en margur eldri og reyndari.
Kurz skaust hratt upp á
stjörnuhimin austurrískra
stjórnmála, svo hratt að hann
mátti ekki vera að því að ljúka
námi fyrir vegtyllunum.
Kurz tók við flokki sínum,
hinum íhaldssama Þjóðarflokki,
þegar sá var í vandræðum og
myndaði ríkisstjórn með
Frelsisflokknum. Með því
horfði hann til hægri en Frels-
isflokkurinn lenti í undarlegu
hneykslismáli sem felldi ríkis-
stjórnina í fyrravor. Kosið var
aftur og eftir ágæt kosninga-
úrslit en eftir þriggja mánaða
þref hefur Kurz tekist að
mynda nýja ríkisstjórn, nú með
Græningjum, nánar tiltekið
vinstri grænum.
Því hefur verið velt upp að
þetta kunni að vera fyrirboði
þess sem koma skuli í Þýska-
landi þegar kosið
verður þar, hvort
sem það verður á
næsta ári eins og
kjörtímabil segir til
um, eða fyrr, ef
jafnaðarmenn ganga úr skaft-
inu í kjölfar nýlegra manna-
breytinga og endurtekinna
ósigra.
Fyrirboðarnir eru raunar
fleiri eins og bent hefur verið á
í erlendum miðlum, þó að óvíða
hafi vinstri grænum verið gert
jafn hátt undir höfði og Kurz
gerir nú í Austurríki, þrátt fyr-
ir að hann hafi öll veigamestu
ráðuneytin hjá eigin flokki. En
erlendir miðlar sem um þetta
fjalla gleyma reyndar Íslandi.
Hér leiða vinstri grænir rík-
isstjórn þó að það verði ekki
rökstutt með fylgi flokks
þeirra. Og þrátt fyrir það heyr-
ist stundum af ósætti í þeirra
röðum um stöðu flokks síns og
málefna.
Þyrftu ekki einhverjir að
benda þeim á hver staða þeirra
er í raun og veru?
Vinstri grænir fá
aukna upphefð en
hvergi sem hér}
Kurz og vinstri grænir
Á
rið 2020 verður vonandi gott fyrir
sem flesta. Hamingju, velsæld,
vinskap og væntumþykju skulum
við reyna að ná og sýna sem flest-
um.
Auðvitað munum við stjórnmálamennirnir
verða ósammála um margt en vonandi verður
hægt að ræða það með rökum.
Ríkisstjórnin mun sýna á spilin í vor þegar
fjármálaáætlun hennar verður lögð fram. Í
haust munum við síðan sjá fjárlög þar sem boð-
uð verður áframhaldandi stækkun kerfisins með
auknu framlagi til ríkisstofnana og ráðuneyta.
Vonandi reynist þetta röng spá en með rík-
isstjórn sem hefur það að meginmarkmiði að
„hanga saman“ verður ekki mikið um nauðsyn-
legar kerfisbreytingar.
Við erum svo heppin að margir Íslendingar
búa yfir sköpunarkrafti og þann kraft verðum við að nýta á
næstu árum og áratugum. Þeir sem búa yfir hugmyndum
og þekkingu til að breyta til hins betra verða að fá svigrúm
til þess. Hugvitsmenn okkar eru víða en hafa of fá tækifæri
til að sanna sig.
Ríkisstjórnin, sem telur betra að nota neikvæða hvata en
jákvæða, er á rangri braut. Settir eru á refsiskattar og
gjöld í stað þess að nota jákvæða hvata til breytinga og ný-
sköpunar.
Breytingar í loftslagsmálum verða ekki knúnar fram
með því að refsa eða með því að draga úr velmegun. Lausn-
in felst í nýsköpun og að nýta betur þekkta tækni. Hún felst
einnig í því að verðlauna þau fyrirtæki og einstaklinga sem
taka þátt í breytingum til batnaðar.
Nýta mætti skattkerfið til að hvetja fyrirtæki
til að nota hreina orkugjafa fyrir vélar og öku-
tæki, endurnýta úrgang um leið og minnka
hann. Setja fjármuni í þróun umbúða og verð-
launa þá sem draga úr umbúðanotkun. Þá
mætti merkja vörur með upplýsingum um kol-
efnisspor svo kaupandinn geti tekið meðvitaða
ákvörðun um innkaup sín svo eitthvað sé nefnt.
Loftslagsumræðan hefur einkennst af upp-
hópunum og eltingaleik við það að gagnrýna
sem mest. Í þættinum Kryddsíld sem sýndur
var á gamlársdag á Stöð 2 innlimaði formaður
Samfylkingarinnar, Pírata og Viðreisn í sinn
flokk og kallaði þá saman umbótaflokka. Þessir
meintu umbótaflokkar sem eru eiginlega bara
allir Samfylkingarflokkar, kalla á hertar að-
gerðir í loftslagsmálum með gamaldags hug-
myndafræði í stað þess að koma fram með hug-
myndir að jákvæðum lausnum.
Sænska stúlkan Gréta hefur kallað á aðgerðir og hvatt til
þess að hlustað sé á vísindamenn. Við eigum að draga úr
mengun og að hlusta á vísindamenn en þeir eru ekki allir
sammála um hversu alvarlegur vandinn er. Gréta hefur líka
sagt að fólk ætti helst ekki að nota flugvélar. Slíkt er vit-
anlega óraunhæft en orð eru til alls fyrst og því ættum við
að nota hvatningu Grétu til að finna raunhæfar lausnir og
draga úr boðum og bönnum.
Tökum forystu í umhverfismálum á jákvæðan hátt, án
öfga og upphrópana. gbsveinsson@gmail.com
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Gleðilegt öfgalaust ár
Höfundur er þingmaður Suðvesturkjördæmis
og varaformaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Sýslumannaráð gaf nýverið útársskýrslu hinna níu emb-ætta sýslumanna landsinsfyrir árin 2017 og 2018.
Skýrslan ber vott um umfangsmikla
og margbrotna starfsemi.
Stöðugildi við embættin voru í árs-
lok 2018 um 237, þar af lögfræðinga
53. Starfsstöðvar eru 26 og skiptast
þær í níu aðalskrifstofur, níu aðrar
sýsluskrifstofur sem einnig veita fulla
þjónustu og átta útibú sem veita lág-
marksþjónustu. Og reksturinn kostar
sitt, nam um 2,4 milljörðum króna
2018. Þar af var launakostnaður um
2,2 milljarðar og húsnæðiskostnaður
206 milljónir króna. En sýslumanns-
embættin vinna vel fyrir þessum
kostnaði. Árið 2018 innheimtu þau
t.d. um 4,7 milljarða í erfðafjárskatt
5,2 milljarða í stimpilgjöldum og 927
milljónir í þjónustugjöldum.
Fjölbreytt verkefni
Í skýrslunni er farið yfir öll helstu
verkefni sýslumannsembættanna.
Hér verður staldrað við nokkur
þeirra. Fram kemur að fjölskyldu-
málum fjölgaði nokkuð 2017, en til
þess flokks teljast m.a. hjónavígslur
og skilnaðir, faðernis- og meðlagsmál
og sáttameðferð samkvæmt barna-
verndarlögum. Fjölgaði nýjum fjöl-
skyldumálum úr 5.408 árið 2016 í
5.676 árið 2017 en urðu 5.550 árið
2018.
Á sviði svonefndra fullnustumála
fækkaði umtalsvert nýjum beiðnum
um nauðungarsölu. Fjöldi beiðna var
5.394 árið 2017 en árið eftir 4.508. Í
skýrslunni segir að ýmis merki hafi
þó verið á lofti um að þessi þróun
kunni að vera að snúast aftur við að
einhverju leyti. Innkomnum fjár-
námsbeiðnum fækkaði lítillega á ár-
unum 2017 og 2018 miðað við 2016.
Voru þær 22.275 árið 2017 en 21.674
árið 2018. Fram kemur að yfirgnæf-
andi meirihluta fjárnámsgerða, um
84%, lýkur með svokölluðu árangurs-
lausu fjárnámi, þar sem gerðarþoli á
ekki eignir sem gera má fjárnám í.
Þinglýsingarskjölum fjölgaði tals-
vert á árunum 2016 og 2017 frá því
sem var árin þar á undan en fækkaði
lítillega aftur árið 2018. Voru þau
126.795 árið 2017 en 122.551 árið
2018.
Útgefnum ökuskírteinum fjölgaði
verulega frá 2016 til 2018 og skýrist
það væntanlega bæði af mannfjölgun
og góðæri. Voru ný ökuskírteini
29.848 árið 2016, fjölgaði síðan í
30.500 árið eftir og urðu 32.333 árið
2018. Sýslumenn annast einnig mót-
töku á umsóknum um svokölluð P-
kort, stæðiskort fyrir hreyfihamlaða,
og annast útgáfu þeirra. Kortunum
hefur fjölgað verulega á tímabilinu.
Voru þau 1.664 árið 2016 en 1.958
tveimur árum seinna.
Fram kemur í skýrslunni að ein-
stök embætti hafa með höndum sér-
verkefni. Þannig sinnir sýslumað-
urinn á Vestfjörðum t.d. álagningu
vanrækslugjalda samkvæmt reglum
um skoðun ökutækja og rekur skönn-
unarmiðstöð þar sem eldri þinglýst
skjöl fyrir landið eru færð yfir á raf-
rænt form. Á Norðurlandi vestra er
rekin innheimtumiðstöð vegna sekta
og sakarkostnaðar, stjórnvaldssekta
og dagsekta Vinnueftirlits, Persónu-
verndar og Matvælastofnunar. Á
Norðurlandi eystra sér sýslumað-
urinn m.a. um útgáfu leyfa til dreif-
ingar á ösku látinna utan kirkjugarða
og leyfa til að færa lík til innan
kirkjugarða og á milli þeirra. Á Aust-
urlandi annast sýsluskrifstofan m.a.
viðurkenningu á starfsréttindum iðn-
aðarmanna á Evrópska efnahags-
svæðinu. Á Suðurlandi fer sýslumað-
urinn með útgáfu happdrættisleyfa
fyrir landið allt og færir bókhald fyr-
ir fjögur íslensk sendiráð ásamt því
að hafa eftirlit með spilakössum.
Sýslumaðurinn í Vestmannaeyjum
annast mál er varða löggildingu
skjalaþýðenda og dómtúlka og svo-
kallaða auðkennahreinsun og birt-
ingu úrskurða dómsmálaráðuneyt-
isins á sviði fjölskyldumála á innri vef
sýslumanna.
Margbrotin starf-
semi sýslumanna
Morgunblaðið/Ómar
Vald Sýslumenn klæðast einkennisbúningi og setja upp húfu þegar mikið
liggur við og auka þannig áhrifamátt embættisins og tiltrú.
Útgáfa ökuskírteina 2016-2018
Þúsundir skírteina
2016 2017 2018
29,8 30,5
32,3
Heimild: Ársskýrsla
sýslumanna 2017 og 2018