Morgunblaðið - 22.01.2020, Blaðsíða 16

»Erlendur
listamaður
sem bjó lengi
vel hér rétt hjá
vildi einungis
vera hér á landi
um vetur.
Janúar er einn af
uppáhaldsmánuðunum
mínum. Ég meina það
í alvöru. Hann hefur
marga kosti. Dagarnir
lengjast mjög greini-
lega, nú þegar er að
sjá mun. Þar sem ég á
heima mun sólin sjást
aftur um miðjan jan-
úar og er það merki-
legur dagur fyrir mig.
Þá baka ég sólarpönnukökur eftir
vestfirskum sið.
Janúar kemur stund-
um með þetta fallega
vetrarveður: Frost,
snjór og vetrarbirta. Erlendur lista-
maður sem bjó lengi vel hér rétt hjá
vildi einungis vera hér á landi um
vetur. „Þá er sólarlag allan daginn,“
sagði hann, klæddi sig í kuldagalla
og arkaði út í frost og snjó.
Þegar ég kom hingað til landsins
fyrir 40 árum í janúar heillaðist ég af
vetrarbirtunni, þá voru þessir fal-
legu vetrardagar eins og best gerist
með snjó, björtum himni og norður-
ljósum. Ég kynntist ekki óveðri,
roki, slyddu og umhleypingum fyrr
en ég var flutt hingað. En það venst
og aldrei er hægt að segja að veðrið
hér sé leiðigjarnt. Það er hressandi
að fara út, vel klædd og fá sér ferskt
loft, koma svo heim í hlýtt hús, fá sér
heitan drykk og njóta þess hvað við
höfum það gott.
Rétt í þessu er ég að fara út í garð
að gefa fuglunum. Þessi grey hafa
einungis nokkra klukkutíma á dag í
birtu á þessum tíma ársins til að
geta nært sig og fengið næga orku
til að standa vonda veðrið af sér.
Munum sérlega núna í janúar að
sinna þeim.
Í lok þessa mánaðar mun dag-
urinn verða talsvert lengri og tveir
dimmustu mánuðir að baki. Og
margir ætla að taka sig á og verða
betri menn. Gangi öllum vel. Janúar
er flottur.
Janúar
Eftir Úrsúlu
Jünemann
Úrsúla Jünemann
Höfundur er kennari á eftirlaunum.
Það er merkilegt
hvað tíminn þýtur
áfram. Á þessum vetri
eru liðin 24 ár síðan
„Jákvætt námskeið um
hjónaband og sambúð“
eins og það hét í upp-
hafi, var haldið í fyrsta
sinn. Það var árið 1996
og ég var nýkominn
heim úr framhaldsnámi
frá Svíþjóð. Þá fannst
mér sárlega vanta einhvern vettvang
fyrir pör í vanda, til að ræða sín mál á
jákvæðum nótum, áður en vandinn
yrði svo stór að skilnaður væri eina
lausnin fyrir þau. Upphaflega sá ég
fyrir mér að halda tvö til þrjú nám-
skeið. En þessi tvö urðu fljótt að tíu,
síðan hundrað. Nú eru sem sagt að
verða liðin 24 ár. Og námskeiðin eru
orðin óteljandi. Auðvitað hafa nám-
skeiðin breyst mikið á þessum árum
rétt eins og samfélagið í heild sinni.
Og vandamálin sem hjón, fjölskyldur
og sambúðarfólk standa frammi fyrir
líka. Það komu útrásarár og hrunár
og atvinnuleysisár og
vaxtaár. En alltaf hafa
þessi námskeið samt
staðið fyrir sínu. Og
þátttakan hefur að
sama skapi verið stöð-
ug. Námskeiðin hafa
verið haldin um allt
land og á öllum lönd-
unum á Norðurlöndum
nema í Finnlandi. Og
enn er hafið nýtt ár
með nýjum nám-
skeiðum. Ekkert lát er
á aðsókninni. Á nám-
skeiðunum er fjallað um allt möglegt
sem getur komið upp á í sambandinu,
tímaleysi og stress, börnin, fjár-
málin, kynlífið, áfengismál, framhjá-
hald, afbrýðisemi, rifrildi, vinnuna og
fleira og fleira. En fyrst og fremst er
bent á leiðir til að gera sambandið
betra, auka vináttuna og kærleikann
og taka á þeim vandamálum sem allt-
af geta komið upp í söllum sam-
böndum. Í lok námskeiðsins fá pörin
síðan með sér heim 7 vikna heima-
vinnu, sem byggist á hugmyndafræði
námskeiðsins. Og eftir allt þetta hafa
pörin andlega verkfæratösku ef svo
má að orði komast, sem þau geta not-
að til að halda áfram að byggja sig
upp, sambandið sitt og fjölskylduna.
Námskeiðið er óháð öllum trúarskoð-
unum og stofnunum, er jafnt fyrir
gifta sem ógifta, samkynhneigða og
gagnkynhneigða. Hvort sem pör
hafa verið lengi eða stutt í sambúð
geta þau nýtt sér námskeiðið. Og það
hentar einnig vel þeim sem vilja gera
gott samband betra. Enda er leynd-
ardómurinn á bak við velgengni nám-
skeiðanna ef til vill sá að þau hafa
alltaf verið trú hinni upphaflegu hug-
mynd, að vera vettvangur fyrir öll
pör til að ræða sín mál á jákvæðum
nótum.
Hjóna- og sambúðar-
námskeið í 24 ár
Eftir Þórhall
Heimisson » Þau hafa alltaf verið
trú hinni upphaflegu
hugmynd, að vera vett-
vangur fyrir öll pör til
að ræða sín mál á já-
kvæðum nótum.
Þórhallur Heimisson
Höfundur er prestur og ráðgjafi.
thorhallur33@gmail.com
16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 2020
Smiðjuvegi 9 · 200 Kópavogi
Sími 535 4300 · axis.is
Vandaðar íslenskar innréttingar
Árið 1989 hætti ég
að vera vélstjóri til
sjós eftir rúm 20 ár og
gerðist kennari, líka
lærður í því. Það var
mikið fjör á miðum eft-
ir 1973 þegar skuttog-
arar þyrptust til lands-
ins og veiddu mikið í
tonnum talið. Aldrei
voru veiðar stöðvaðar
þó að vinnslan hefði
ekki undan; bara veiða og veiða.
Svo kom að því að erfitt reyndist
að fanga þann gula. Það var reynt að
beina flotanum í annan fisk hluta úr
árinu en ekkert gekk. Nú var ljóst
að flotinn var sennilega helmingi of
stór, hvað var til ráða; banna Vest-
firðingum að róa, kannski Austfirð-
ingum já eða Sunnlendingum, þeir
gátu kannski sinnt ferðamönnum
eða afgreitt á bar? Niðurstaðan að
lokum var að minnka þorskveiðar
um 60% eða þar um bil og skipta afl-
anum niður á útgerðir miðað við
þriggja ára veiðireynslu. Þetta heitir
víst í dag gjafakvóti. Það var ljóst að
ekki væri hægt að gera út skip fyrir
svona lítinn afla og útgerðarmenn
kvörtuðu sáran og sumir töluðu um
ríkisstyrk sem leikur ljúft í eyrum
margra. Þeim var sagt
að leysa þetta sjálfir,
einhverjir verða að
hætta og þið ákveðið
það sjálfir. Þá hófust
fjörug viðskipti að
kaupa fiskiskip með
fiskveiðiheimildum.
Heitir víst kvótabrask í
dag. Dæmi er um að út-
gerð með eitt skip
keypti átta skip til þess
að fá þær veiðiheimildir
sem dugðu til reksturs
fyrir eitt skip. Margt
hefur tekið breytingum til góðs,
meðferð aflans gjörbreyttist og nú
var enginn lífshættuleg róðrakeppni
um aflann en hann var fyrirfram
ákveðinn með þessum hætti. Nú er
þetta nafn frystihús næstum horfið
og tölvustýrð fiskverksmiðja komin í
staðinn. Það þarf lágmarksstærð til
þess að svona hús beri fjárfesting-
arnar og stöðum fækkar þar sem
þau eru byggð. Þetta heitir í dag að
leggja byggðir í eyði.
Margir mætir menn tala og skrifa
um að nú þurfi að stokka þetta kerfi
okkar upp og gefa upp á nýtt. Það er
erfitt og sennilega ekki löglegt að
selja sama hlutinn tvisvar án þess að
kaupa hann til sín fyrst.
Þegar ríkið, umráðaaðili fiskimið-
anna, lét útvegsmenn um það sín á
milli að skipta niður veiðiheimild-
unum voru skilaboðin: Þið sem
stundað hafið veiðar um aldir eigið
veiðiréttinn. Síðan hafa þessar heim-
ildir gengið til og frá meðal fiski-
manna með misjöfnum vinsældum.
Það er rangt hjá þeim ágæta
manni, honum Styrmi, að fyrstu
milljarðamæringar Íslands hafi ver-
ið kvótasölumenn. Hafa menn
gleymt Ásgeirsverslun á Ísafirði
sem hætti 1918 eftir langan og far-
sælan feril? Stórhuga bygginga-
menn og fjársýslumenn hafa fyrir
löngu farið fram úr útvegsmönnum
eins og arðgreiðslur sýna. Þó að
landið sé ríkt að ýmsum auðlindum
er talað um að tvískattleggja aðeins
fiskveiðar og fiskeldi í nafni þess að
þjóðin sé eigandinn. Af hverju dugar
ekki venjuleg skattheimta og allir
njóta góðs af?
Eftir Guðmund
Einarsson
Guðmundur Einarsson
» Það er erfitt og
sennilega ekki lög-
legt að selja sama hlut-
inn tvisvar án þess að
kaupa hann til sín fyrst.
Höfundur er vélstjóri/kennari og
rekur Skipsbækur ehf.
gudmund@snerpa.is
Hver á auðlind?
Umtalsvert magn
metans verður til í ís-
lensku samfélagi. Um
aldamótin síðustu kom
upp sú hugmynd að
knýja ökutæki með
metani og hefir það
eðlilega gefist misjafn-
lega.
Ég ásamt eiginkonu
minni hef verið lengi
tengdur umhverfis-
málum í Mosfellsbæ þar sem við höf-
um átt heima síðan snemma á árinu
1983. Á þessum tæpu fjórum áratug-
um hefur margt gerst og höfum við
fylgst gjörla með. Síðastliðið sumar
ákváðum við að festa kaup á metan-
bíl af gerðinni Skoda Oktavía. Satt
best að segja hefur metanið komið
okkur skemmtilega á óvart. Í sam-
anburði við bensínbíla þá er mun
hagkvæmara að aka um á metani en
bensíni. Á fimm mánuðum höfum við
ekið þessum bíl sem við keyptum
notaðan en hann hafði verið á göt-
unni í nær fjögur ár áður en við fest-
um kaup á honum. Birgðatankurinn
tekur rúma 20 rúmmetra og er unnt
að aka bifreiðinni á fjórða hundruð
kílómetra. Nýting eldsneytisins fer
allt niður fyrir 5 rúmmetra fyrir
hverja 100 km við hagstæðar að-
stæður. Bifreiðin nýtir einnig bensín
og er 50 lítra tankur í henni þannig
að unnt er að aka nær allan hring-
veginn sé haldið af stað með báða
tanka fulla.
Þegar skoðaður er rekstrarkostn-
aður bílsins þá höfum við ekið ein-
ungis á metani og notað tæpa 300
rúmmetra af því. Hefur það kostað
okkur þessa fimm mánuði einungis
rúmlega 40.000 og höf-
um ekið rúmlega 5.000
km. Í samanburði við
eldri bílinn okkar sem
eyddi milli 7,5 og 8 lítr-
um á hundrað km og
jafnvel meira þá hefði sá
bíll kostað okkur í elds-
neyti: 50 x 7,5 x 200 mið-
að við lægsta verð á
bensíni nálægt 75.000
sem er um tvöfalt meiri
kostnaður miðað við
metanið. Nú er okkur
fortalið að umtalsvert
framboð er á metani í Álfsnesi og þar
sé umframbirgðum bókstaflega eytt.
Þar hefir verið byggð með miklum
kostnaði sérstök orkustöð til að safna
og hreinsa metan úr öskuhaugum
höfuðborgarsvæðisins og verður að
teljast miður að verulegum hluta
birgðanna sé eytt sökum þess hve til-
tölulega fá ökutæki eru í umferð sem
nýta metan.
Það eru mjög margir kostir við
metanið. Það er innlend náttúrafurð
sem ekki þarf að greiða fyrir. Flutn-
ingur er ódýr og fremur stuttur á
helsta markaðssvæðið. Metanið nýt-
ist bílnum ekki síður en aðrir orku-
gjafar og tiltölulega auðvelt viðfangs.
Ókostirnir eru nokkrir. Af-
greiðslustaðir eru fremur fáir eða
einungis fimm á landinu öllu, fjórir í
Reykjavík og einungis einn úti á
landi, á Akureyri.
Metan – vannýtt
orkulind?
Eftir Guðjón
Jensson
Guðjón Jensson
» Það eru mjög margir
kostir við metanið.
Höfundur er eldri borgari og leið-
sögumaður, búsettur í Mosfellsbæ
arnartangi43@gmail.com