Morgunblaðið - 07.04.2020, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL 2020
Klippt og beygt
fyrirminni og
stærri verk
ÍSHELLU 1 | HAFNARFIRÐI | S. 534 1500 | KAMBSTAL.IS
hennar væri aðeins önnur ritgerðin
um íslenska skáldkonu. „Það er því
mikil vinna fyrir höndum og von-
andi að fleiri fari að skrifa um verk
kvenna. Þótt það hafi ekki verið
skrifaðar doktorsritgerðir hafa
auðvitað verið gefin út greinasöfn,“
segir Guðrún og nefnir í því sam-
hengi greinasöfn um Steinunni
Sigurðardóttur, Guðrúnu Helga-
dóttur og Álfrúnu Gunnlaugs-
dóttur. „En það má alltaf bæta í
sarpinn,“ segir Guðrún og rifjar
upp að í gegnum tíðina hafi verið
skrifaðar doktorsritgerðir við Há-
skóla Íslands um Grím Thomsen,
Guðberg Bergsson, Þorberg
Þórðarson og Elías Mar.
Aðspurð segist Guðrún í doktors-
ritgerð sinni hafa fjallað um valdar
skáldsögur Vigdísar Grímsdóttur í
því skyni að varpa nýju ljósi á ein-
kenni þeirra og viðtökur. „Það væri
örugglega hægt að skrifa heila dokt-
orsritgerð um hverja og eina skáld-
sögu eftir Vigdísi,“ segir Guðrún, en
í ritgerðinni skoðaði hún skáldsög-
urnar Stúlkan í skóginum (1992),
Þögnin (2000), trílógíuna Þrenningin
(Frá ljósi til ljóss (2001), Hjarta,
tungl og bláir fuglar (2002) og Þegar
stjarna hrapar (2003)) og Dísusaga:
Konan með gulu töskuna (2013).
„Til að ná yfir sem stærstan hluta
af höfundarverki Vigdísar valdi ég
eina bók frá hverjum áratug á ferli
hennar, að undanskildum þeim
fyrsta,“ segir Guðrún og tekur fram
að hún hafi beitt margvíslegum að-
ferðum í ritgerðinni við greiningu
verkanna þótt hún hafi einkum beitt
hugrænum fræðum. „Sem er yfir-
heiti yfir margar ólíkar greinar á
borð við sálfræði, heimspeki, bók-
menntafræði, mannfræði og tauga-
fræði. Allar eiga þessar fræðagrein-
ar það sameiginlegt að vilja reyna að
skilja manneskjuna betur og hvern-
ig hún virkar. Ég beiti því sálfræði-
kenningum á persónur skáldverk-
anna til að skilja betur af hverju þær
haga sér eins og þær gera,“ segir
Guðrún og bendir á að ritgerð sín sé
kannski óvenjuleg vegna þess að
hún sé tvískipt.
Ímyndunaraflið mikilvægt
„Annars vegar greindi ég verk
Vigdísar og skoðaði þá meðal annars
hvernig persónur beita ímyndunar-
aflinu og sköpunarhæfni sinni til að
takast á við erfiðleika. Í því sam-
hengi skoðaði ég einkaheima þeirra,
ímyndaða vini, sársauka, sjálfs-
mynd, sjálfsblekkingu, samlíðan og
valdabaráttu. Auk þess kannaði ég
þemu eins og ást í margvíslegum
myndum og þrár sem ekki er unnt
að uppfylla. Hins vegar skoðaði ég
með eigindlegum aðferðum tilfinn-
ingaviðbrögð og samlíðan raunveru-
legra lesenda andspænis persónum
og aðstæðum í heilum skáldsögum
Vigdísar eða stuttum textabrotum.
Til dæmis skoðaði ég hvernig les-
endur nýta ímyndunaraflið og sköp-
unarhæfnina þegar þeir fylla inn í
eyður verkanna sem þeir lesa og búa
sér til bakgrunnssögur um persónur
og sögusvið, hversu vel þeim gengur
að samsama sig persónum og eins
hvernig þeim gengur að sökkva sér
niður í söguheima verkanna,“ segir
Guðrún.
Skemmtilegast að lesa
og tala um bækur
Spurð hvað taki við núna að námi
loknu upplýsir Guðrún að hún sé að
ritstýra Ritinu ásamt Sigrúnu Mar-
gréti Guðmundsdóttur. „Við erum
einnig að skipuleggja afmælis-
málþing til heiðurs Ástu Sigurðar-
dóttur sem halda átti á næstunni en
frestast til hausts út af ástandinu, en
í kjölfar málþingsins er ætlunin að
gefa út greinasafn um verk hennar,“
segir Guðrún sem starfar einnig sem
stundakennari við HÍ líkt og hún
hefur gert seinustu fimm árin sam-
hliða ritgerðarskrifunum. „Ég kenni
íslenskar samtímabókmenntir í bæði
íslenskudeild og læknadeild skól-
ans,“ segir Guðrún og bendir á að í
læknadeildinni komi hún sem gesta-
fyrirlesari í samskiptafræði og kenni
hvað hægt sé að læra af bók-
menntum um samskipti. „Sérsvið
mitt í læknadeildinni snýr að sam-
líðan og sársauka. Með því að lesa
bókmenntir getum við aflað okkur
reynslu og þekkingar á hlutum sem
við vitum kannski ekki um til hlítar.
Við getum til dæmis öðlast þekkingu
á því hvernig fólk bregst misjafnlega
við erfiðum aðstæðum. Það gefur
mér mjög mikið að kenna, en ég hef
verið svo einstaklega lánsöm að hafa
verið með góða og virka nemendur
sem taka virkan þátt í umræðum,“
segir Guðrún og tekur fram að hún
sé ánægð að fá í vinnunni að gera
það sem sér þyki allra skemmtileg-
ast: „Að lesa og tala um bækur,“
segir Guðrún og upplýsir að hún hafi
verið sólgin í bækur frá barnsaldri
og alltaf lesið mikið. „Ég var því
reglulegur gestur í Bókabílnum.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Gestur í Bókabílnum „Ég var reglulegur gestur í Bókabílnum,“ segir Guðrún Steinþórsdóttir sem verið hefur sólgin í bækur frá barnsaldri.
„Fer hreinlega á flug“
 Guðrún Steinþórsdóttir skrifaði doktorsritgerð um skáldskap Vigdísar Grímsdóttur  Margt
hægt að læra af bókum um samlíðan og sársauka  Kennir læknanemum íslenskar bókmenntir
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Vigdís hefur verið einn af mínum
eftirlætisrithöfundum frá því ég var
unglingur og því lá beint við að beina
sjónum mínum að skáldskap henn-
ar,“ segir Guðrún Steinþórsdóttir
sem í doktorsritgerð sinni í íslensk-
um bókmenntum, sem hún varði fyrr
á árinu, beindi sjónum að skáldskap
Vigdísar Grímsdóttur. „Vigdís hefur
skrifað svo magnaðar bækur sem
kalla fram afar sterk tilfinningaleg
viðbrögð og virkja ímyndunaraflið
sem fer hreinlega á flug. Persónur
hennar eru allt í senn flóknar og
áhugaverðar á sama tíma og sögu-
heimar hennar eru fjölbreytilegir
þannig að maður sér alltaf eitthvað
nýtt í verkum hennar eftir hvern
einasta lestur. Textar hennar vekja
einnig lesendur til umhugsunar um
ýmis málefni sem oftar en ekki hafa
legið í þagnarhjúpi,“ segir Guðrún
þegar hún er spurð hvað heilli við
skáldskap Vigdísar.
Ritgerð Guðrúnar nefnist „raun-
veruleiki hugans [er] ævintýri – Um
valdar sögur Vigdísar Grímsdóttur,
einkenni þeirra og viðtökur“. Rit-
gerðina vann hún undir leiðsögn
Bergljótar Soffíu Kristjánsdóttur
prófessors í íslenskum bókmenntum
við Háskóla Íslands, en aðrir í dokt-
orsnefnd voru Benedikt Hjartarson
og Guðni Elísson prófessorar í al-
mennri bókmenntafræði við HÍ.
Beitti hugrænum fræðum
Eftir því sem blaðamaður kemst
næst er ritgerð Guðrúnar aðeins
önnur doktorsritgerðin sem varin
er hérlendis þar sem verk íslenskr-
ar skáldkonu er til umfjöllunar, en
fyrstu ritgerðina skrifaði Dagný
Kristjánsdóttir. „Sú nefnist Kona
verður til og kom út 1996, en þar
fjallar Dagný um skáldsögur Ragn-
heiðar Jónsdóttur fyrir fullorðna,“
segir Guðrún og tekur fram að það
hafi komið sér mjög á óvart þegar
henni var bent á að doktorsritgerð