Morgunblaðið - 24.04.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. APRÍL 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Atvinnuleysier enn áuppleið og
enginn veit hvar
toppurinn er eða
hvenær honum
verður náð. Þó má
ætla að hann sé
ekki langt undan. Vinnu-
málastofnun gerir ráð fyrir að
atvinnuleysi fari upp í 17%,
sem væri það mesta sem mælst
hefði hér á landi og auðvitað
ískyggileg tala hvernig sem á
er litið.
Margvísleg óvissa er um
þróunina á næstunni en ætla
má að um næstu mánaðamót
verði nokkuð um uppsagnir,
enda er þegar vitað um aðgerð-
ir sem verið er að undirbúa.
Eitt þeirra fyrirtækja sem
gera ráð fyrir slíku er risastór
vinnuveitandi á íslenskan
mælikvarða, Icelandair Group,
sem hefur tilkynnt til Kaup-
hallarinnar um verulega fækk-
un starfsfólks þegar í þessum
mánuði.
Þetta er mikið alvörumál en
kemur auðvitað ekki á óvart.
Flugfélög hafa orðið fyrir
höggi sem á sér engan líka og
geta ekki haldið úti nema mjög
litlum hluta starfsemi sinnar.
Engin leið er að gagnrýna slíka
ráðstöfun við þessar aðstæður,
en hún er jafn sár fyrir það.
Óvíst er um framhald hluta-
bótaleiðarinnar svokölluðu
sem ríkið kom á í fyrsta að-
gerðapakka sínum. Hún er í
gildi fram í næsta mánuð en
margir hafa talið sig mega gera
ráð fyrir að hún verði fram-
lengd. Þetta hefur verið talin
lykilleið í þeim aðgerðum sem
settar voru á, en nýtist alls
ekki öllum og getur aldrei ver-
ið langtímaúrræði. Það hvort
hún verður framlengd inn í
sumarið skiptir hins vegar
verulegu máli fyrir sum þeirra
fyrirtækja sem velta því fyrir
sér þessa dagana hvort þau
eigi að segja upp fólki fyrir
næstu mánaðamót eða reyna
að þrauka lengur í þeirri von að
ástandið taki að batna í júní
eða júlí. Af þessum sökum
skiptir miklu að því verði svar-
að á allra næstu dögum hver
afdrif þessarar leiðar verða á
næstu mánuðum, jafnvel þó að
ekki sé hægt að veita endanleg
svör til langrar framtíðar.
Sérkennilegt er, mitt í þessu
ört vaxandi atvinnuleysi og
óvissu um framtíð fjölda starfa,
að horfa á launaþróunina. Sam-
kvæmt Hagstofunni var árs-
hækkun launavísitölunnar síð-
ustu þrjá mánuði 4,6% í mars
og þá voru ekki komnar inn
samningsbundnar hækkanir
um síðustu mánaðamót.
Öllum má ljóst vera að fyrir-
tækin í landinu
standa ekki undir
þessum launa-
hækkunum sem
samið var um í
fyrra og halda
áfram að skila sér
inn í þungan og
jafnvel óbærilegan rekstur
fyrirtækjanna eins og ekkert
hafi í skorist. Þetta er eitt það
brýnasta sem taka þarf á til að
verja störfin í landinu.
Annað sem myndi hjálpa er
að gefa eftir, tímabundið í það
minnsta, hluta af framlögum í
lífeyrissjóði. Enn fremur
mætti ná niður launatengdum
kostnaði með því að lækka
tryggingagjaldið verulega. Sá
skattur er alveg sérstaklega
skaðlegur við núverandi að-
stæður og er líklegt að stjórn-
völd hafi vanmetið skaðsemi
hans.
Fleira mætti nefna sem létt
getur fyrirtækjunum róðurinn
og auðveldað þeim að halda í
störfin. Meðal þess er að bank-
arnir lækkuðu vexti, en útlána-
vextir hafa haldist óeðlilega
háir og leggja ætti aukna
áherslu á að ná þeim niður. Það
er auðvitað óásættanlegt, með-
al annars þegar horft er til
eignarhalds bankanna, að þeir
haldi uppi vaxtastigi fyrir-
tækja í landinu þegar brýn
þörf er á að lækka kostnað í at-
vinnulífinu til að verja störfin.
Óvissan er mjög mikil um
þessar mundir og einmitt þess
vegna er mikilvægt að draga
úr þeim þáttum hennar sem
mögulegt er, meðal annars
með því að fyrirtæki viti eins
og kostur er á hvað bíður
þeirra í aðgerðum hins opin-
bera.
Það er líka algerlega nauð-
synlegt til að verja störf al-
mennings að ná niður launa-
kostnaði með öllum ráðum.
Launakostnaður er lang-
stærsti útgjaldaþáttur flestra
fyrirtækja og framhjá honum
verður ekki horft þegar tekjur
hrynja og óhjákvæmilegt er að
spara í rekstri.
Kjarasamningar hljóta að
koma til skoðunar í þessu sam-
bandi en einnig aðrir þættir
sem tengjast launakostnaði,
ekki síst tryggingagjaldið eins
og nefnt var hér að ofan. Háir
skattar eru augljóslega til þess
fallnir að draga þrótt úr at-
vinnulífinu og þar með að
minnka möguleika þess til að
hafa fólk í vinnu. Sérstök
skattlagning vinnu við þær að-
stæður sem nú ríkja er hins
vegar sérstaklega skaðleg og
hlýtur sú staðreynd að endur-
speglast í þeim aðgerðapökk-
um sem ríkisstjórnin hefur
kynnt að von sé á.
Vinna þarf að því
að ná niður kostnaði
fyrirtækja, ekki síst
launatengdum
kostnaði}
Atvinnuleysi og
aðgerðapakkar
Ó
vissan er mikil og hefur farið vax-
andi eftir því sem á líður. Það má
auðveldlega rökstyðja að hlut-
verk stjórnvalda sé að minnka
eða helst eyða óvissu, þó ekki
nema bara af því að stjórnvöld geta það. Inn-
an skynsamlegra marka auðvitað. Nálgun
stjórnvalda í þessu kófi er því dálítið undar-
leg. Fyrst kom einn pakki sem átti að leysa
ákveðin vandamál. Nú er kominn annar pakki
sem á að laga og fylla upp í og á sama tíma er
boðað að það verða örugglega tveir pakkar í
viðbót.
Að koma með smá lagfæringar hér og þar
er skiljanleg nálgun en þegar óvissan er mikil
þá viltu og þarftu að stíga stór skref í upphafi.
Skref sem enn á eftir að taka. Til að byrja með
viltu vera viss um að hvaða sértækar aðgerðir
sem stjórnvöld komi með sé ákveðið lágmark sem enginn
fellur undir. Að glufurnar í sértæku aðgerðunum, sem ná
aldrei að grípa alla, séu fóðraðar með almennum reglum.
Það væri ekki óeðlilegt að setja samræmt lágmarks
framfærsluviðmið þannig að þeir sem passa ekki alveg
inn í mót sértæku lausnanna falli að minnsta kosti ekki
undir þau viðmið. Það væri mjög eðlilegt, sem varn-
araðgerð, að koma í veg fyrir aðför og nauðungarsölur.
Að passa upp á að á meðan kófið stendur yfir séu allir
með þak yfir höfuðið. Líka leigjendur. Að lokum verður
að passa upp á skuldastöðu fólks, þannig að þegar allt
kemst í eðlilegra ástand standi fólk ekki uppi með hrúgu
af skuldum sem það þarf allt í einu að standa
skil á. Það vantar pásutakka.
Þetta eru stóru skrefin sem þurfa að vera
fyrstu skrefin. Hingað til hafa pakkar stjórn-
valda aðeins tryggt þetta lágmark með óbein-
um hætti. Það getur verið að það dugi, það
getur verið að næsti pakki komi nægilega
tímanlega til þess að forða tjóni. Ef svo er
kostar nákvæmlega ekkert að taka stóru
skrefin fyrst. Þau eyða óvissu. Eins og er fæ
ég ýmiss konar skilaboð sem lýsa aðstæðum
sem passa ekki inn í sértæk úrræði stjórn-
valda. Skilaboð sem eru smekkfull af óvissu.
Fólk sem veit ekki í hvaða úrræði það á að
leita eða útskýrir hvernig það passar ekki í
neitt af úrræðunum.
Ég hef kallað eftir því að fyrst sé hugsað
um lausnir fyrir fólk, en pakkar stjórnvalda
virðast frekar einbeita sér að fyrirtækjum. Það þýðir
ekki að stjórnvöld setji ekki fólk í forgang, þau setja bara
fyrirtæki framar. Lausnir þeirra fyrir fólk eru fyrst í
gegnum fyrirtæki en ekki öfugt. Von stjórnvalda virðist
vera að við komum úr kófinu og getum bara haldið áfram
þar sem frá var horfið. Það er bjartsýnasta íhaldssemi
sem ég hef séð. Auðvitað verðum við að bregðast við og
breyta. Við verðum að skipuleggja okkur fyrir sjálfbær-
ara samfélag. Samfélag sem byggir á velsæld en ekki
bara hagvexti. Samfélag fyrir fólk fyrst, svo fyrirtæki.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Einn litlir, tveir litlir, þrír litlir pakkar
Höfundur er þingmaður Pírata. bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Þúsundir Íslendinga sinna nústarfi sínu úr heimaranni.Vegna smitvarna á tímumkórónuveirunnar hefur
starfsemi flestra fyrirtækja verið
breytt. Oft er gangurinn sá að
starfsmannahópum er tvískipt; eitt
gengi mætir á fasta starfsstöð en
annað situr heima og sinnir sínu í
gegnum tölvuna. Erindum við-
skiptavina er sinnt yfir netið eða í
gegnum síma, komið er saman til
skrafs og ráðagerða á fjarfundum,
sem margir hafa á orðið að séu
styttri, snarpari og árangursríkari
en þegar hópur mætir í eitt her-
bergi. Þá eru samskipta- og spjall-
rásir mikið notaðar meðal vinnu-
félaga sem nú eru hver á sínum
staðnum.
Sakna kaffistofuspjalls
Margir hafa tjáð sig um reynsluna
af fjarvinnslu síðustu vikna, til dæm-
is í innslögum á samfélagsmiðlum.
Rauði þráðurinn þar er sá að allt sé
þetta vel mögulegt tæknilega og
ekkert verði samt að fenginni
reynslu. Til framtíðar litið muni fólk
í ríkari mæli sinna störfum sínum að
heiman en mæta á fasta starfsstöð ef
þarf, til dæmis vegna funda, að sinna
sérstökum erindum, hitta við-
skiptavini og svo framvegis.
Flestir segjast hins vegar sakna
daglegra samskipta við vinnufélag-
anna og þess að skiptast á hug-
myndum og spjalla um daginn og
veginn á kaffistofunni. Slík sam-
skipti séu gefandi, sbr. speki Háva-
mála um að maður er manns gaman.
Rútínan er best
Á vef Reykjavíkurborgar eru birt
nokkur heilræði um hvernig haga
beri fjarvinnu. Rútínan er best, er
inntakið þar, svo sem að best sé fyrir
fólk að hefja og ljúka vinnudegi sín-
um á svipuðum tíma og alla jafna
gerist, hafa gott skipulag á öllum
málum, halda vinnurýminu hreinu
og taka reglulegar pásur og fara út í
göngutúra, sem komi blóðinu á
hreyfingu og vinni gegn innilokunar-
kennd. Kórónuveiran og röskun
vegna hennar sé tímabundið ástand
og mikilvægt sé því að hugsa já-
kvætt þótt aðstæðurnar séu óvenju-
legar. Bráðum komi betri tíð.
Gjörbreytt atvinnulíf
með fjarvinnunni
Heima Hildur Sveinsdóttir, starfsmaður Landsbankans, við borðstofuborðið
þar sem vinnuaðstaðan er. Sonurinn Óttar Halldórsson með á myndinni.
„Dagarnir og umhverfið renna
svolítið saman þegar unnið er
heima. Það er líka talsverð áskor-
un að halda fókus á starfinu á
sama tíma og synir okkar hjóna,
sem eru þrír, eru mikið hér á
heimilinu þegar enginn er skólinn.
Því er oft fjör hér. En þetta geng-
ur allt upp og litið til baka verða
þetta eftirminnilegir tímar,“ segir
Hildur Sveinsdóttir, deildarstjóri í
viðskiptalausnum einstaklinga hjá
Landsbankanum.
Hildur hefur síðustu vikur alfar-
ið sinnt starfi sínu af heimili sínu
í Reykjavík og tölvur eru á stofu-
borðinu. Í gegnum tölvutengingar
þessar er Hildur með samband á
kerfi bankans – sem og vinnu-
félaga í gegnum fjarfundabúnað,
tölvupóst og samskiptaforritið
Teams.
Í höfuðstöðvum Landsbankans
í Kvosinni í Reykjavík starfa um
600 manns og tæplega 90% eru
í fjarvinnu um þessar mundir. Það
fólk sem mætir í hús situr þar
dreift, samanber tveggja metra
regluna svonefndu. Í útibúunum
er meginreglan síðan sú að helm-
ingur starfsliðsins kemur á
starfsstað en aðrir vinna að
heiman. Svona er þetta til skiptis.
„Við í Landsbankanum erum öll
saman í því verkefni að láta
dæmið ganga upp og þó höfum
við þurft að takast á við mörg
krefjandi verkefni að undanförnu,
svo sem frestun greiðslna á
íbúðalánum sem nú er hægt að
undirrita rafrænt. Þá hefur verið
lokað fyrir aðgengi að viðskipta-
vina að útibúum. Já, ég held að
fjarvinna sé komin til að vera.
Viðvera á starfsstað er oft nauð-
synleg en verkefni sem krefjast
einbeitingar má leysa heima.
Einnig ef starfsfólk kemst í tilfall-
andi aðstæðum ekki að heiman
en getur sinnt vinnu sinni þaðan
er slíkt minna mál en áður var
raunin.“
Erum saman í því verkefni
að láta dæmið ganga upp
MARGIR STARFSMANNA LANDSBANKANS VINNA HEIMA