Hvöt - 01.03.1953, Side 10

8
H V Ö T
þá 19. aldar kynslóðin. Skáldin eru
venjulega á öldufaldinum og túlka
hugsun og stefnu síns tíma, oft við
hlið stjórnmálamannanna. A 19. öld-
inni einkennist íslenzkur skáldskap-
ur framar öðru af aðdáun á landinu
og náttúrunni í samþættingi við minn-
ingar um forna frægð. Ljóðaskáld-
skapur 19. aldar einkennist því af
ættjarðarljóðum og sögulegum kvæð-
um. Þar áður voru tímar, sem ein-
kenndust af trúarljóðum, sálmum og
andlegum kveðskap.
Á okkar tímum einkennist skáld-
skapurinn af hugleiðingum um mann-
inn. Náttúran á að vísu sterk ítök
í öllum skáldum. En maðurinrl sem
einstaklingur og félagsvera er framar
öðru viðfangsefni flestra skálda síð-
ustu áratuga. Það er umhverfi manns-
ins, — barátta hans til stórra mark-
miða, — volk hans í heimi stríðs og
ógna og byltinga, — lóð hans á vogar-
skálum félagsmála, tækni og fram-
vindu. Ég tel, að sagnaskáldskapur
þjóðarinnar og ljóðagerð standi nú í
miklum blóma á háu stigi. Á síðustu
tímum hafa verið skrifaðar xsl. skáld-
sögur sambærilegar við fræg verk
annarra þjóða, og íslenzk ljóðagerð
hefur náð mikilli fegurð, þar sem bezt
lætur. Að einu leytinu eigum við
ekkert núlifandi leikritaskáld sem að
kveður og stendur nútíma leikritun
iarxgt að baki ljóðinu og skáldsögunni.
Og þess má minnast, að hið langþráða
þjóðleikhús hóf feril sinn með því að
gera hið naprasta háð að íslenzkum
ieikritahöfundum.
2. Mér er ekki fullkunnugt hvernig
bmdindisfræðslu er nú hagað í skól-
um landsins eða hvort sú fræðsla er
í skipulögðu formi, svo að ég get ekki
sagt hvort taka beri upp aukna bind-
indisfræðslu. En ég tel, að bindindis-
fræðsla sé hin viturlegasta stefna til
þess að vinna gegn áfengisböli; — ég
á þar ekki við, að nemendum sé hóað
saman á tyllidögum einu sinni eða
tvisvar á ári til að hlusta á bindind-
isfyrirlestra; — ég hef í huga fræðslu
í kennslustundum, þar sem nemend-
ur eru þátttakendur í tilraunum og
rannsóknum með áhöldum í sambandi
við efnafræði, eðlisfræði og heilsu-
fræði, — einnig með starfi úr hag-
tíðindum, heilbrigðisskýrslum og öðr-
um þjóðhagsfróðleik til þess að nem-
endur geti af eigin raun séð og sann-
að, hvernig vínneyzla hefur áhrif á
hag einstaklinga og þjóðarinnar í heild
með sóun verðmæta, tíma og orku.
Þetta geta nemendur sýnt með línu-
ritum, töflum og teikningum ásamt
skýringum í stílum og ritgerðum. Ég
er á móti banni í flestum tilfellum,
en treysti þeim mun meira á vitrænar
ályktanir einstaklinga, er spretta úr
jarðvegi þekkingar og persónulegri at-
hugun og reynslu.
3. Ég álít, að seta erlends herliðs
á Islandi hafi margs konar skaðleg
áhrif á þjóðlíf okkar, og löng herseta
steypi þjóðerninu í glötun, svo að
gjörsamleg tortíming blasi við, er
stundir líða. Það gerist með þessum
hætti: íslenzkir forráðamenn, sem
hafa gerzt samþykkir setu erlends her-
liðs í landinu á friðartímum, leiðast
til óeðlilegra samskipta við hið er-
lenda herveldi, vingast við herinn og
taka málstað hans, þégar í hart slær
milli íslenzks málstaðar og hersins.
Þetta er upphaf sljóleika og undan-
*