Fréttablaðið - 30.10.2020, Síða 16

Tryggðu þér skemmtilegri vetur á stod2.is
Einn morgun þegar Gregor Samsa vaknaði heima í rúmi sínu eftir órólegar draum-
farir, hafði hann breyst í risavaxna
bjöllu“ eru ein frægustu upphafsorð
heimsbókmenntanna, upphafsorð
Umskiptanna eftir Kafka. Viss lík-
indi má sjá með Vinstri grænum og
Gregor Samsa þegar þau vöknuðu
upp daginn eftir kosningar, allt
annar flokkur heldur en þau höfðu
gefið sig út fyrir fram á kjördag.
Þessi umskipti Vinstri grænna sjást
víða og eru sláandi í afstöðu þeirra
til auðlindaákvæðis stjórnarskrár-
innnar.
Vinstri græn stóðu að auðlinda-
tillögu allra stjórmálaflokka, nema
Sjálfstæðisf lokks og Framsóknar-
f lokks árið 2013, þegar náðist breið
samstaða um auðlindaákvæðið.
2020 hafa Vinstri græn snúið við
blaðinu og leita nú samstöðu með
þeim sem þeir áður stóðu gegn.
Eðlilega er spurt hví Vinstri græn
séu svo gjörsamlega heillum horfin
og gengin í björg þeirra sem ganga
erinda stórútgerðarinnar.
Á meðfylgjandi samanburðar-
töf lu má sjá hvernig orðalag auð-
lindaákvæðisins var 2013 þegar
Vinstri græn komu að gerð þess.
Þar er talað um að þeir sem hag-
nýti auðlindir greiði eðlilegt gjald
til hóf legs tíma í senn, það leiði
aldrei til eignaréttar eða óaftur-
kræfs forræðis og hagnýtingin
skuli vera á jafnræðisgundvelli.
– Það orðalag sem Vinstri græn
leggja til núna er aftur á móti eins
og sniðið að þörfum þeirra sem nú
hagnýta auðlindir landsins gegn
málamyndagjaldi. Allt og sumt
sem þar er sagt um gjaldtöku er að
hún skuli ákvörðuð með lögum og
gætt að jafnræði og gagnsæi. Það
orðalag þýðir að gjalddtaka fyrir
afnot af auðlind í eigu þjóðarinn-
ar, fiskimiðunum, verður aldrei
nema á forsendum stórútgerðar-
innar. Í núverandi lagaumhverfi
og skorti á stjórnarskrárákvæði
um auðlindir er orðalagið sem
Vinstri græn leggja til, beinlínis til
þess fallið að festa í sessi óbreytt
ástand, og því merkingarlaust til
að tryggja raunverulegt eignar-
hald þjóðarinnar á auðlindum
sínum.
Samræður í skötulíki
Þegar efnt var til „samráðs“ með
samtali við þjóðina um stjórnar-
skrármál, að frumkvæði núverandi
ríkisstjórnar, þá var það með þeim
eindæmum að auðlindaákvæðið
var undanskilið en það er það
ákvæði sem líklegast er að þjóðin
hafi mótað sér skoðun á. Samtökin
Þjóðareign beindu því til Alþingis
að samhliða forsetakosningunum
í sumar yrði þjóðin spurð hvaða
orðalag þjóðin vildi hafa á auð-
lindaákvæði stjórnarskrárinnar.
Þeirri málaleitan sáu stjórnvöld
ekki ástæðu til að svara.
Þjóðin hlýtur að spyrja sig hvort
Vinstri græn ætli raunverulega að
standa fyrir auðlindaákvæði til að
þóknast Sjálfstæðisflokki og Fram-
sóknarf lokki og hugsanlega bera
því við að annars styðji Miðflokk-
urinn annað óhagstæðara orðalag
sem er þeim flokkum þóknanlegt?
Þá má líka velta því upp hvort Mið-
flokkurinn leggi í kosningabaráttu
nýbúinn að afhenda stórútgerðinni
fiskveiðiauðlindina á silfurfati. Við
vitum að það vefst ekki fyrir Sjálf-
stæðisflokki og Framsóknarflokki
en mun Miðflokkurinn leggja í það
svo stuttu fyrir kosningar?
Umskiptingur Vinstri grænna
Bolli Héðinsson
hagfræðingur
Sigríður
Ólafsdóttir
lektor á
Menntavís-
indasviði Há-
skóla Íslands
Síðustu áratugi hafa rann-sóknir aukið verulega þekk-ingu okkar á þróun málþroska
barna. Endurteknar rannsóknir
hafa gefið niðurstöður sem hafa
sterkan samhljóm. Þekking á þessu
sviði er orðin traust og mikilvægt er
að styðjast við hana þegar kennslu-
hættir eru þróaðir.
Málþroski og þátttaka í viðfangs-
efnum skólans eru samofin. Þegar
nemendur auka þekkingu sína t.d.
í stærðfræði og náttúruvísindum
ef list færni þeirra í tungumálinu
jafnóðum.
Tökum sem dæmi jarðskjálfta,
börn verða forvitin: Hvað er þetta,
af hverju gerist þetta og er þetta
hættulegt? Mikilvægt er kennarar
nýti sér forvitnina og áhugann.
Þeir miðla þekkingu til barnanna
á þann hátt að þau skilji og ræða
málin. Börnin spyrja og kennarar
svara, innihaldsrík samtöl eiga sér
stað. Börnin læra orð sem tengjast
jarðskjálftum, jarðskjálftavirkni
og eftirskjálftar, og orð sem nauð-
synlegt er að nota þegar kafað er
djúpt í umfjöllunarefnið, orsakir og
framvinda. Umræður ná til fortíðar
og framtíðar, sem kallar á f lóknari
notkun tungumálsins, málfræði
og setningamyndun. Hæfni til að
nota tungumál á þennan hátt kall-
ast grundvallarfærni í námstengdu
tungumáli (e. core academic lang-
uage skills). Komið hefur í ljós að
börn sem fá svo ríkulega fræðslu og
samhliða málörvun byggja sterkan
grunn fyrir nám um alla framtíð.
Börn í íslensku skólakerfi sem
nota ekki íslensku með fjölskyldu
sinni þurfa að fá tækifæri til að fást
við umfjöllun af þessu tagi í skólan-
um, á íslensku. Íslenskan er þeirra
annað tungumál sem þau efla sam-
hliða sívaxandi þekkingu. Mark-
mið kennsluhátta eru að börnin
geti tekið virkan þátt í skólastarfi í
leik- og grunnskóla. Virk þátttaka
í skólastarfi er jafnframt leið til að
efla íslenskuna.
Börn eru á mismunandi aldri
þegar þau byrja að læra íslensku
sem annað tungumál.
Börn sem eru fædd hér eða koma
ung til landsins hafa alla möguleika
til að þróa færni í íslensku jafnt og
þétt í skólastarfi. Fyrstu ár ævinnar
eru þau á máltökuskeiði og þegar
þau byrja í leikskóla er grundvall-
aratriði að þau myndi náin tengsl
við starfsfólk skólans. Þau læra
íslensku best í gegnum gagnkvæm
tjáskipti í öruggum aðstæðum þar
sem þau þora að spyrja spurninga
og tjá sig. Með innihaldsríkum sam-
ræðum á íslensku er lagður grunnur
að farsælli námsframvindu þeirra í
íslenskum skólum. Allt snýst þetta
um í hvaða mæli börnin fá tækifæri
til að nota íslensku í gegnum við-
fangsefni námsins.
Þegar börn flytja til Íslands þegar
þau eru eldri koma þau með þekk-
ingu í móðurmálinu og ýmsum
námsgreinum, þó í mismiklum
mæli, allt eftir aldri og því hve inni-
haldsríkt málumhverfi þeirra hefur
verið. Þá er nauðsynlegt að mæta
þeim þar sem þau eru stödd. Þau
þurfa að sækja þekkingu sem þau
öðluðust í gegnum móðurmálið og
tengja við íslensku. Á meðan þau eru
að ná tökum á íslenskunni er mikil-
vægt að líta til styrkleika þeirra og
leyfa þeim að njóta sín, en einblína
ekki eingöngu á litla íslenskufærni.
Námsgleði næst þó fyrst og fremst
með því að þau taki reglulegum
framförum í íslensku og verði virk í
námsamfélagi með jafnöldrum.
Markmið með stuðningi og
kennsluháttum með nemendum
sem eiga íslensku sem annað
tungumál er að þau verði virkir
námsmenn, auki þekkingu sína og
íslenskufærni stöðugt þannig að
þau geti nýtt sér námstækifæri sem
bjóðast í íslensku skólakerfi.
Tungumál og þekking – íslenska sem annað tungumál
Tillögur að auðlindaákvæði í stjórnarskrá

Tillaga stjórnlagaráðs (SLR) 2011 Tillaga SLR með breytingum 2013 Tillaga forsætisráðherra 2020
(Breytingar í meðförum Alþingis, sem samstaða varð
um, Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokkur á móti)

Auðlindir í náttúru Íslands, sem ekki eru í einkaeigu, eru
sameiginlegar og ævarandi eign þjóðarinnar.
Auðlindir í náttúru Íslands sem ekki eru háðar einka-
eignarrétti eru sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar.

Auðlindir náttúru Íslands tilheyra íslensku þjóðinni.
Stjórnvöld bera, ásamt þeim sem nýta auðlindirnar,
ábyrgð á vernd þeirra. Stjórnvöld geta á grundvelli
laga veitt leyfi til afnota eða hagnýtingar auðlinda eða
annarra takmarkaðra almannagæða, gegn fullu gjaldi
og til tiltekins hóflegs tíma í senn. Slík leyfi skal veita á
jafnræðisgundvelli og þau leiða aldrei til eignaréttar
eða óafturkræfanlegst forræðis yfir þeim.
Stjórnvöld bera, ásamt þeim sem nýta auðlindirnar,
ábyrgð á vernd þeirra. Stjórnvöld geta á grundvelli
laga veitt leyfi til afnota eða hagnýtingar auðlinda eða
annarra takmarkaðra almannagæða, gegn eðlilegu
gjaldi og til tiltekins hóflegs tíma í senn. Slík leyfi skal
veita á jafnræðisgundvelli og þau leiða aldrei til eigna-
réttar eða óafturkræfanlegst forræðis yfir þeim.
Veiting heimilda til nýtingar á náttúruauðlindum og
landsréttindum sem eru í þjóðareign eða eigu íslenska
ríkisins skal grundvallast á lögum og gæta skal jafn-
ræðis og gagnsæis.
Með lögum skal kveða á um gjaldtöku fyrir heimildir til
nýtingar í ábataskyni.

3 0 . O K T Ó B E R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð