Fréttablaðið - 30.10.2020, Síða 44

Til að birta andláts-, útfarar- eða
þakkartilkynningar í Fréttablaðinu þarf að
senda tölvupóst á timamot@frettabladid.is
eða hringja í síma 550 5055 .
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
Guðbjörg Benjamínsdóttir
lést á hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð
föstudaginn 23. október.
Útför hennar fer fram frá
Grafarvogskirkju 2. nóvember klukkan 15,
en í ljósi aðstæðna í samfélaginu verða einungis nánustu
aðstandendur viðstaddir athöfnina.
Agnes Vilhelmsdóttir
Kolbrún Vilhelmsdóttir Ólafur Skúli Guðmundsson
Guðbjörg Benjamínsdóttir
Daníel Martyn Knipe
Ásdís Brynja Ólafsdóttir
Viktor Tumi Ólafsson
Stefán Emil Ólafsson
og langömmubörnin.
Innilegar þakkir fyrir samúð,
vináttu og hlýhug við andlát
og útför ástkærrar móður okkar,
tengdamóður, stjúpmóður,
ömmu og langömmu,
Ragnheiðar Ástu Pétursdóttur
Eyþór Gunnarsson Ellen Kristjánsdóttir
Birna Gunnarsdóttir Árni Daníel Júlíusson
Sólveig Anna Jónsdóttir Magnús Sveinn Helgason
Anna Margrét Ólafsdóttir
Ragnheiður Gyða Jónsdóttir
Oddrún Vala Jónsdóttir
Hólmfríður Jónsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn.
Hún hét Guðný Árna-dóttir en fékk auknefnið Skáld-Guðný og um hana var sagt að senni-lega hefði hún verið hraðkvæðust Íslend-
inga, að Símoni Dalaskáldi undanskild-
um. Það sérstaka við útgáfuna nú er sú
staðreynd að þessi ljóð, sem eru ort á 19.
öld, skuli hafa varðveist, án þess að hafa
komið út á prenti eða verið sýndur sómi
á annan hátt,“ segir Magnús Stefánsson,
ritstjóri bókarinnar Hugurinn einatt
hleypur minn sem Félag austfirskra
ljóðaunnenda hefur gefið út. Bókin
geymir kvæði, rímur og lausavísur eftir
Skáld-Guðnýju og einnig upplýsingar
um æviferil hennar og ætt, ritaðar af
Helga Hallgrímssyni náttúrufræðingi
og Rósu Þorsteinsdóttur þjóðfræðingi.
Segulbandsspóla fannst
„Það er fyrir ástríðu Helga að þessi bók
er komin út,“ segir
Magnús. „Hann hefur
vitað af ljóðahand-
riti á Héraðsskjala-
s a f n i Au st u rla nd s
síðan 1990, sem tveir
Skaftfellingar, Guð-
mundur Guðmunds-
son á Taðhól í Nesjum
og Magnús Bjarnason
f r á H nappavöl lu m ,
skrifuðu upp árið 1876
og nefnist Fjölnir fíf lski.
Við Helgi bjuggum það til
prentunar og hann ritaði
æviágrip Guðnýjar. Þetta
efni vorum við í þann
veginn að senda frá okkur
í fyrrahaust þegar Rósa
Þorsteinsdóttir, þjóðfræðingur á Árna-
stofnun, hringir í mig og segist hafa
fundið segulbandsspólu með
upplestri á Ævikvæði Skáld-
Guðnýjar í 50 erindum. Upp-
takan var gerð í Vík í Lóni í
Austur-Skaftafellssýslu árið
1964, Inga Þorleifsdóttir las.
Rósa er víkingur til verka,
hún af laði ýmissa upp-
lýsinga og við komumst í
samband við afkomendur
Guðnýjar í Hornafirði sem
lumuðu á ljóðum og fróð-
leik. Þetta varð til þess
að útgáfan frestaðist um
ár. Það var sérstakt lán
að Rósa skyldi uppgötva
ævikvæðið og f leira gott
efni á þessum tímapunkti, annars
hefði bókin orðið mun fátæklegri. Þetta
skipti bara dögum.“
Gamall prestur á biðilsbuxum
Ævikvæðið bætti ýmsu við það sem
vitað var um Guðnýju og fyllti upp í
eyður, að sögn Magnúsar. „Líf Guðnýjar
var ekki dans á rósum, kvæðið sýnir
það glöggt því það er ort af hreinskilni.
Til dæmis vildi 81 árs gamall prestur,
hálf blindur afabróðir hennar, ólmur
giftast henni þegar hún var nítján ára
og elskaði annan mann. Það fóru engar
sögur af viðbrögðum Guðnýjar og trú-
lega hafa foreldrar hennar verið hlynnt
ráðahagnum af fjárhagsástæðum en í
ævikvæðinu kemur fram að þetta var
þvert gegn vilja Guðnýjar. Svona er eitt
erindið:
Þar kom að um síðir samt
sárnauðug vann játa,
hugði ég þreyja þann við skammt
þó ég mætti gráta.
En því er lýst í bókinni hvernig hún
kemst frá karlinum og eina vísu yrkir
hún til bjargvættar síns, séra Hjálmars
Guðmundssonar á Hallormsstað sem
hafði fermt hana þegar hann var prestur
á Kolfreyjustað. Hún er svona:
Mig unga gladdi og uppfræddi,
andans gæddi hugprýði,
raunamæddri ráðlagði,
rændri og hræddri hjálpaði.
Guðný giftist öðrum manni en gamla
prestinum, samt ekki þeim sem hún
elskaði. Síðustu 25 árin sín, að minnsta
kosti, átti hún heima í Lóninu, sinnti
þar ljósmóðurstörfum í rúman áratug
og dvaldi á heimili sonar síns á Hvalnesi.
Það var mikið í Guðnýju spunnið, bæði
sem skáld og manneskju og þessi bók
varðveitir minningu hennar og arfleifð.“
gun@frettabladid.is
Ævikvæðið breytti öllu
Kveðskap og lífi Skáld-Guðnýjar (1813-1897) eru gerð skil í bókinni Hugurinn einatt
hleypur minn sem er nýlega komin út á Austurlandi. Magnús Stefánsson er ritstjóri.
Magnús hefur gefið út 20 ljóðabækur á jafnmörgum árum hjá sömu útgáfunni, þar af þrjár á þessu ári. MYND/AUÐUNN NÍELSSON
Til dæmis vildi 81 árs gamall
prestur, hálfblindur afabróðir
hennar, ólmur giftast henni
þegar hún var nítján ára og
elskaði annan mann.
Úr ævikvæðinu:
Ó, hvað hverfult er og valt,
eins og ský í vindi,
heilsa, fegurð, hylli snjallt,
heiður, lán og yndi.
Lokið var við höggmyndir af fjórum Bandaríkjaforsetum
á Rushmorefjalli í Suður-Dakóta þennan mánaðardag árið
1941. Hugmyndin er rakin til sagnfræðingsins Doane Robin-
son. Upphaflega vildi hann höggva andlit frægðarmenna í
Needles-fjall ríkisins en myndhöggvarinn og verkefnastjór-
inn Gutzon Borglum hafnaði því, taldi að fjallið þyldi ekki
verkið. Einnig voru frumbyggjar andvígir því að höggvið yrði
í fjallið.
Robinson vildi höggva andlit hetja bandaríska vestursins
í fjallið. Til að mynda landkönnuðanna Lewis og Clark og
Buffalo Bill Cody. Borglum hafnaði því líka og stakk upp á
vinsælum Bandaríkjaforsetum. Fyrir valinu urðu George
Washington, fyrsti forseti Bandaríkjanna, Thomas Jeffer-
son, höfundur sjálfstæðisyfirlýsingarinnar, Theodore Ro-
osevelt, leiðtogi Bandaríkjanna á miklu hagvaxtarskeiði og
Abraham Lincoln, sem sameinaði Bandaríkin eftir borgara-
stríðið og afnam þrælahald.
Rushmorefjall er nú fjölsóttur ferðamannastaður. Til að
mynda heimsóttu 2,3 milljónir það árið 2010.
Þ E T TA G E R Ð I S T. 3 0 . O K T Ó B E R 19 41
Forsetar höggnir í stein
3 0 . O K T Ó B E R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R20 T Í M A M Ó T ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
TÍMAMÓT