Fjölrit RALA - 20.05.1988, Blaðsíða 10

4
misjafnt eftir tegundum. Sérstaklega má nefna fólasín og B6 vítamín, en
neyslukannanir sýna að hætt er við skorti á þessum efnum.
Áhrif ggymglu á nsring^rgildi
Rýrnun á næringargildi verður fyrst og fremst vegna vítamíntaps. Vatnstap
getur orðið nokkuð og hefur það áhrif á aðra efnisþætti.
Júlíus Sigurjónsson rannsakaði C vítamin í íslenskum kartöflum á árunum 1945-
49 (4). Við geymslu rýrnaði C vítamínið ört í byrjun. Eftir tvo mánuði var aðeins
50% af C vítamíninu eftir. Á næstu 6 mánuðum eyddist vítamínið svo hægt, að öll
lækkunin á þeim tíma var ekki nema 30-35%.
í danskri rannsókn kom í ljós að 50% af C vítamíni í kartöflum tapaðist við
geymslu í fimm mánuði (2). Óverulegt tap varð á næstu tveimur mánuðum. Vatnstap
varð nokkurt og leiddi það til þess að mælanleg aukning varð á magni stöðugustu
efnisþáttanna eins og steinefna. Einnig hefur orðið vart við það að fólasín tapist við
geymslu á kartöflum, en B1 vítamín virðist vera stöðugra (2).
Áhrif matrejMa.jLnarjngargildi
Matreiðsla hefur veruleg áhrif á næringargildi garðávaxta. Töp á vitamínum og
steinefnum geta verið veruleg, einkum þegar um er að ræða blaðgrænmeti. Samkvæmt
mælingum Júlíusar Sigurjónssonar rýrnar C vítamín í flysjuðum kartöflum um 20% við
suðu (4). Rýrnun við suðu á rófum var 15% en um 50% við suðu á káli.
Þættir sem hafa áhrif á efnainnihald earðávaxta
Fjölmargir þættir hafa áhrif á efnainnihald garðávaxta meðan á ræktun stendur.
Nefna má afbrigði og vaxtarskilyrði (hitastig, úrkoma, birta, jarðvegur og
áburðarnotkun).
Júlíus Sigurjónsson komst að því að C vítamín í íslenskum kartöflum var mjög
breytilegt eftir afbrigðum (4).
Uppskerutími getur haft áhrif á efnainnihald kartaflna (5,6,12). Kartðflur sem
teknar eru upp snemma innihalda meira C vítamín en þær sem teknar eru upp síðar
(5,6). Gerð jarðvegs getur haft nokkur áhrif á efnainnihald kartaflna (6).
í tilraunum með kartöflur hefur komið fram að þurrefni hefur Iækkað með
auknum köfnunarefnisáburði (7). Hlutfall nítrats og próteins af þurrefni hefur þá
hækkað. Með aukinni köfnunarefnisnotkun dregur úr C vítamíninnihaldi kartaflna
(5,6). Talið er að notkun plöntulyfja geti haft veruleg áhrif á magn næringarefna í
garðávöxtum. í danskri athugun á áhrifum plöntulyfja á efnainnihald kartaflna, kom
í ljós að áhrifin voru óveruleg (13). Leifar plöntulyfja í kartöflunum voru óverulegar.
Ekkert benti til að kartöflur ræktaðar án plöntulyfja væru hollari eða innihéldu meira
magn næringarefna en aðrar kartöflur.
f danskri rannsókn á efnainnihaldi kartaflna fengust eftirfarandi niðurstöður:
Marktækur munur var á magni nokkurra næringarefna eftir afbrigðum. Þegar reiknað
var magn næringarefna í þurrefni varð munurinn ekki lengur marktækur. Marktækur
munur var á magni flestra efnanna eftir ræktunarstað. Veðurskilyrði höfðu mikil
áhrif, en áhrifin voru mismikil eftir afbrigðum (2).