Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.2020, Blaðsíða 20

20 EYJAN
Á ÞINGPÖLLUM
Björn Jón
Bragason
eyjan@eyjan.is
S tjórnmálaflokkarnir á Alþingi eru allir sam­mála um eitt mál, sem
er sívaxandi framlög úr rík­
issjóði til stjórnmálaflokk­
anna óháð stöðu ríkissjóðs á
hverjum tíma.“ Þannig komst
Gunnar Birgisson, fyrrver­
andi bæjarstjóri og alþingis­
maður Sjálfstæðisflokks, að
orði í grein í Morgunblaðinu
á laugardaginn var. Þar vísar
hann til þess að flokkarnir
hafa fyrir löngu sammælst
um að láta skattgreiðendur
standa straum af kostnaði við
rekstur þeirra og samkvæmt
fjárlagafrumvarpi næsta árs
er gert ráð fyrir 728,2 millj­
ónum króna til stjórnmála­
flokkanna. Í lok kjörtíma­
bilsins verður ríkisstyrkurinn
þá kominn upp í 2,8 milljarða
króna frá kosningum 2017.
Samhliða síhækkandi ríkis­
styrkjum til flokkanna hefur
félagsstarfi þeirra hnignað
mjög. Ef til vill hefur um of
verið einblínt í umræðu um
þessi mál á hið fjárhagslega
framlag en framlag flokks­
manna í formi þátttöku í
stefnumótun og hugmynda­
fræðilegri vinnu er í reynd
mun mikilvægara.
„Aðstoðarmenn
á hverjum fingri“
Í áðurnefndri grein Gunnars
Birgissonar segir hann starf
þingmanna orðið að þægilegri
og vel launaðri innivinnu eins
og hann orðar það „ásamt
upphitaðri skrifstofu með að­
stoðarmenn á hverjum fingri“.
Alls eru pólitískir aðstoðar­
menn þingmanna orðnir 28
talsins en þeim hefur fjölgað
hratt á síðustu árum.
Flokkur fólksins á met í
fjölda aðstoðarmanna per
þingmenn en pólitískir aðstoð­
armenn hans eru þrír á sama
tíma og þingmennirnir eru
aðeins tveir. En ekki er nóg
með að þingmenn hafi sífellt
fleiri pólitíska aðstoðarmenn.
Sérhver ráðherra er kominn
með tvo aðstoðarmenn og í
forsætisráðuneytinu hjá Katr­
ínu Jakobsdóttur eru að auki
starfandi þrír „aðstoðarmenn
ríkisstjórnarinnar“. Þessir
fimm pólitísku aðstoðar­
menn í kringum Katrínu eru
allir konur svo ekki er gætt
að kynjajafnvægi þar þó svo
að einn aðstoðarmaðurinn eigi
sérstaklega að hafa jafnréttis­
mál á sinni könnu.
Gagnrýni á formanninn
Nærri þrjú hundruð nefndir
hafa verið settar á laggirnar
á þessu kjörtímabili sem
Gunnar telur til marks um
ákvarðanafælni stjórnmála­
manna. Afleiðingin sé sú að
embættismennirnir ráði för.
Gunnar skrifar: „Ég sæi til
dæmis fyrir mér, sem góða
tilhögun, að fjármálaráðherr­
ann yrði ráðuneytisstjóri í
fjármálaráðuneytinu ...“
Hér birtist allnokkur gagn­
rýni Gunnars á Bjarna Bene­
diktsson, formann Sjálfstæðis­
flokksins, en mikil óánægja
er meðal þungavigtarmanna
í flokknum með að Gunnar
skyldi ekki hafa verið skip­
aður stjórnarformaður Betri
samgangna sem er félag ríkis
og sveitarfélaga um uppbygg­
ingu í samgöngumálum á
höfuðborgarsvæðinu. Í sam­
tölum hafa ýmsir þessara
manna bent á að að tæplega
hafi nokkur Sjálfstæðismað­
ur meiri reynslu í verklegum
framkvæmdum en Gunnar
Birgisson. Í stað Gunnars varð
Árni M. Mathiesen, dýralækn­
ir og fyrrverandi fjármálaráð­
herra, fyrir valinu, en gárung­
arnir segja það allt í stíl enda
séu hvort tveggja samgöngu­
ráðherra og vegamálastjóri
dýralæknar. Gunnar er aftur
á móti doktor í jarðvegsverk­
fræði auk þess að hafa rekið
verktakafyrirtæki um ára­
bil og staðið að uppbyggingu
nokkurra stærstu íbúðahverfa
höfuðborgarsvæðisins.
Samdauna
embættismannakerfinu
Grein Gunnars Birgissonar
er ef til vill áminning um það
hversu mjög stjórnmálin hafa
fjarlægst þjóðlífið og orðið
samdauna kerfinu. Fáir þing­
menn virðast byggja skoðanir
sínar á ígrundaðri hugmynda­
fræði – þeir nálgast viðfangs­
efnin æ frekar líkt og þeir
væru embættismenn.
Í málefnum er tengjast
farsóttinni hefur gætt mjög
ríkrar tilhneigingar til að
færa sérfræðingum de facto
ákvörðunarvald um mjög
íþyngjandi aðgerðir. Alls
staðar eru embættismenn í
forgrunni en fáir stjórnmála­
menn hafa stigið fram í þeirri
umræðu. Það er sem stjórn­
málastéttin – pólitískt kjörnir
fulltrúar og flokkur aðstoðar­
manna þeirra – samsami sig
æ meira embættismanna­
kerfinu.
Líflausar stofnanir
Ein aðalröksemd gegn opin­
berum styrkjum til stjórn­
málaflokka hér á árum áður
var að ekki mætti neyða
skattgreiðendur til að styrkja
stjórnmálaflokka sem þeir
væru andsnúnir. Slíkt væri
beinlínis ósiðlegt og gengi
gegn grundvallarhugmynd­
um lýðræðisins. Sjónarmið
af þessu tagi heyrast varla á
okkar tímum og kannski er
það merki um það hversu lítt
umræðan stjórnast af hug­
myndafræði.
Við blasir að opinber fjár­
stuðningur við flokkana og
ráðning á sjötta tug póli­
tískra aðstoðarmanna hefur
ekki einasta orðið til þess
að flokksmenn leggja miklu
síður fé til flokkanna heldur
hefur flokksstarfi líka hnign­
að mjög. Flokkarnir eru ekki
lengur fjöldahreyfingar – þeir
draga miklu frekar dám af
ríkisstofnunum.
Lýðræðinu hætta búin?
Í lýðræðisríki þurfa ólíkar
hugmyndastefnur að mætast í
rökræðum. Önnur vogarskál­
in rís en hin fellur, allt eftir
atorku og snilli talsmanna
stefnanna. Hreinskiptnar um­
ræður um grundvallarrök eru
forsenda sáttar og þar með
friðar í samfélaginu. Þessi
umræða þarf að fara fram á
vettvangi frjálsra félagasam­
taka – stjórnmálaflokka – þar
sem stefnan er mótuð.
Því má velta upp hvort lýð­
ræðinu hér á landi sé ekki
hætta búin vegna þess hversu
veikir stjórnmálaflokkarnir
eru orðnir félagslega. Stund­
um hefur því verið fleygt að
ríkisrekstur kirkjunnar hafi
gert hana að lífvana stofnun
og margir því krafist aðskiln­
aðar ríkis og kirkju. Þetta
mætti ef til vill heimfæra upp
á pólitíkina og rétt að spyrja
hvort ekki sé tímabært að
aðskilja ríki og stjórnmála­
starf? n
Nú er svo komið að flokkarnir eru að langmestu leyti reknir á kostnað ríkissjóðs. MYND/ANTON BRINK
SKOÐANAPISTILL
FLOKKAKERFIÐ SKATT-
GREIÐENDUM DÝRKEYPT
Beinn ríkisstyrkur til stjórnmálaflokka mun nema 2,8 milljörðum á
þessu kjörtímabili. Félagslega hefur flokkunum hnignað verulega.
Því má velta
upp hvort lýð-
ræðinu hér á
landi sé ekki
hætta búin
vegna þess
hversu veikir
stjórnmála-
flokkarnir
eru orðnir
félagslega.
27. NÓVEMBER 2020 DV