Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.2020, Blaðsíða 20
20 EYJAN
Á ÞINGPÖLLUM
Björn Jón
Bragason
eyjan@eyjan.is
S tjórnmálaflokkarnir á Alþingi eru allir sammála um eitt mál, sem
er sívaxandi framlög úr rík
issjóði til stjórnmálaflokk
anna óháð stöðu ríkissjóðs á
hverjum tíma.“ Þannig komst
Gunnar Birgisson, fyrrver
andi bæjarstjóri og alþingis
maður Sjálfstæðisflokks, að
orði í grein í Morgunblaðinu
á laugardaginn var. Þar vísar
hann til þess að flokkarnir
hafa fyrir löngu sammælst
um að láta skattgreiðendur
standa straum af kostnaði við
rekstur þeirra og samkvæmt
fjárlagafrumvarpi næsta árs
er gert ráð fyrir 728,2 millj
ónum króna til stjórnmála
flokkanna. Í lok kjörtíma
bilsins verður ríkisstyrkurinn
þá kominn upp í 2,8 milljarða
króna frá kosningum 2017.
Samhliða síhækkandi ríkis
styrkjum til flokkanna hefur
félagsstarfi þeirra hnignað
mjög. Ef til vill hefur um of
verið einblínt í umræðu um
þessi mál á hið fjárhagslega
framlag en framlag flokks
manna í formi þátttöku í
stefnumótun og hugmynda
fræðilegri vinnu er í reynd
mun mikilvægara.
„Aðstoðarmenn
á hverjum fingri“
Í áðurnefndri grein Gunnars
Birgissonar segir hann starf
þingmanna orðið að þægilegri
og vel launaðri innivinnu eins
og hann orðar það „ásamt
upphitaðri skrifstofu með að
stoðarmenn á hverjum fingri“.
Alls eru pólitískir aðstoðar
menn þingmanna orðnir 28
talsins en þeim hefur fjölgað
hratt á síðustu árum.
Flokkur fólksins á met í
fjölda aðstoðarmanna per
þingmenn en pólitískir aðstoð
armenn hans eru þrír á sama
tíma og þingmennirnir eru
aðeins tveir. En ekki er nóg
með að þingmenn hafi sífellt
fleiri pólitíska aðstoðarmenn.
Sérhver ráðherra er kominn
með tvo aðstoðarmenn og í
forsætisráðuneytinu hjá Katr
ínu Jakobsdóttur eru að auki
starfandi þrír „aðstoðarmenn
ríkisstjórnarinnar“. Þessir
fimm pólitísku aðstoðar
menn í kringum Katrínu eru
allir konur svo ekki er gætt
að kynjajafnvægi þar þó svo
að einn aðstoðarmaðurinn eigi
sérstaklega að hafa jafnréttis
mál á sinni könnu.
Gagnrýni á formanninn
Nærri þrjú hundruð nefndir
hafa verið settar á laggirnar
á þessu kjörtímabili sem
Gunnar telur til marks um
ákvarðanafælni stjórnmála
manna. Afleiðingin sé sú að
embættismennirnir ráði för.
Gunnar skrifar: „Ég sæi til
dæmis fyrir mér, sem góða
tilhögun, að fjármálaráðherr
ann yrði ráðuneytisstjóri í
fjármálaráðuneytinu ...“
Hér birtist allnokkur gagn
rýni Gunnars á Bjarna Bene
diktsson, formann Sjálfstæðis
flokksins, en mikil óánægja
er meðal þungavigtarmanna
í flokknum með að Gunnar
skyldi ekki hafa verið skip
aður stjórnarformaður Betri
samgangna sem er félag ríkis
og sveitarfélaga um uppbygg
ingu í samgöngumálum á
höfuðborgarsvæðinu. Í sam
tölum hafa ýmsir þessara
manna bent á að að tæplega
hafi nokkur Sjálfstæðismað
ur meiri reynslu í verklegum
framkvæmdum en Gunnar
Birgisson. Í stað Gunnars varð
Árni M. Mathiesen, dýralækn
ir og fyrrverandi fjármálaráð
herra, fyrir valinu, en gárung
arnir segja það allt í stíl enda
séu hvort tveggja samgöngu
ráðherra og vegamálastjóri
dýralæknar. Gunnar er aftur
á móti doktor í jarðvegsverk
fræði auk þess að hafa rekið
verktakafyrirtæki um ára
bil og staðið að uppbyggingu
nokkurra stærstu íbúðahverfa
höfuðborgarsvæðisins.
Samdauna
embættismannakerfinu
Grein Gunnars Birgissonar
er ef til vill áminning um það
hversu mjög stjórnmálin hafa
fjarlægst þjóðlífið og orðið
samdauna kerfinu. Fáir þing
menn virðast byggja skoðanir
sínar á ígrundaðri hugmynda
fræði – þeir nálgast viðfangs
efnin æ frekar líkt og þeir
væru embættismenn.
Í málefnum er tengjast
farsóttinni hefur gætt mjög
ríkrar tilhneigingar til að
færa sérfræðingum de facto
ákvörðunarvald um mjög
íþyngjandi aðgerðir. Alls
staðar eru embættismenn í
forgrunni en fáir stjórnmála
menn hafa stigið fram í þeirri
umræðu. Það er sem stjórn
málastéttin – pólitískt kjörnir
fulltrúar og flokkur aðstoðar
manna þeirra – samsami sig
æ meira embættismanna
kerfinu.
Líflausar stofnanir
Ein aðalröksemd gegn opin
berum styrkjum til stjórn
málaflokka hér á árum áður
var að ekki mætti neyða
skattgreiðendur til að styrkja
stjórnmálaflokka sem þeir
væru andsnúnir. Slíkt væri
beinlínis ósiðlegt og gengi
gegn grundvallarhugmynd
um lýðræðisins. Sjónarmið
af þessu tagi heyrast varla á
okkar tímum og kannski er
það merki um það hversu lítt
umræðan stjórnast af hug
myndafræði.
Við blasir að opinber fjár
stuðningur við flokkana og
ráðning á sjötta tug póli
tískra aðstoðarmanna hefur
ekki einasta orðið til þess
að flokksmenn leggja miklu
síður fé til flokkanna heldur
hefur flokksstarfi líka hnign
að mjög. Flokkarnir eru ekki
lengur fjöldahreyfingar – þeir
draga miklu frekar dám af
ríkisstofnunum.
Lýðræðinu hætta búin?
Í lýðræðisríki þurfa ólíkar
hugmyndastefnur að mætast í
rökræðum. Önnur vogarskál
in rís en hin fellur, allt eftir
atorku og snilli talsmanna
stefnanna. Hreinskiptnar um
ræður um grundvallarrök eru
forsenda sáttar og þar með
friðar í samfélaginu. Þessi
umræða þarf að fara fram á
vettvangi frjálsra félagasam
taka – stjórnmálaflokka – þar
sem stefnan er mótuð.
Því má velta upp hvort lýð
ræðinu hér á landi sé ekki
hætta búin vegna þess hversu
veikir stjórnmálaflokkarnir
eru orðnir félagslega. Stund
um hefur því verið fleygt að
ríkisrekstur kirkjunnar hafi
gert hana að lífvana stofnun
og margir því krafist aðskiln
aðar ríkis og kirkju. Þetta
mætti ef til vill heimfæra upp
á pólitíkina og rétt að spyrja
hvort ekki sé tímabært að
aðskilja ríki og stjórnmála
starf? n
Nú er svo komið að flokkarnir eru að langmestu leyti reknir á kostnað ríkissjóðs. MYND/ANTON BRINK
SKOÐANAPISTILL
FLOKKAKERFIÐ SKATT-
GREIÐENDUM DÝRKEYPT
Beinn ríkisstyrkur til stjórnmálaflokka mun nema 2,8 milljörðum á
þessu kjörtímabili. Félagslega hefur flokkunum hnignað verulega.
Því má velta
upp hvort lýð-
ræðinu hér á
landi sé ekki
hætta búin
vegna þess
hversu veikir
stjórnmála-
flokkarnir
eru orðnir
félagslega.
27. NÓVEMBER 2020 DV