Sjómannadagsblaðið - 30.05.2008, Blaðsíða 12

2 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 30. MAÍ 2008
Helgi Laxdal lét af formennsku í
Félagi vélstjóra og málmtæknimanna í
júli 2007 en hann var formaður
Vélstjórafélags Íslands frá árinu 1982.
Aðspurður um hvað hafi borið hæst í
hans formannstíð segist hann hafa
tekið margan slaginn í gegn um tíðina
og það sé erfitt að taka einn fram yfir
annan. Þó séu nokkur stórmál sem
hann hafi barist fyrir sem séu
eftirminnilegri en önnur.
Úrsögn úr Farmanna- og
fiskimannasambandinu
Helgi nefnir fyrst úrsögnina úr
Farmanna- og fiskimannasambandinu
árið 1991. Hún hafi tekið verulega á
enda hafi meiningar um hana verið
deildar innan félagsins á sínum tíma.
Þó hafi farið svo að lokum að hún var
samþykkt með 89% greiddra atkvæða
í allsherjaratkvæðagreiðslu innan
félagsins. Hann hafi þá og sé enn
sannfærður um að sú ákvörðun hafi
verið rétt og auðveldað vélstjórum að
vekja athygli á og berjast fyrir sínum
sérmálum.
Stoltur af kvótakerfinu
Í öðru lagi nefnir Helgi kvótakerfið og
afstöðu félagsins til þess en
Vélstjórafélagið er eina félagið innan
Sjómannasamtakanna sem hefur stutt
það allt frá byrjun. Helgi segist vera
stoltur af því að hafa verið í fyrstu
nefndinni sem undirbjó málið og í
raun kom kvótakerfinu á. „Það vill
stundum gleymast að
megintilgangurinn með kvótakerfinu
var að halda utan um heildaraflann.
Eina leiðin fyrir okkur til að hafa áhrif
á stærð fiskistofna er að stjórna
veiðunum. Við getum ekki stjórnað
hitastigi hafsins eða ákveðið hvað
hvalirnir éta. Það er því eins gott að
stjórna þeim eina þætti sem við þó
ráðum við, eins vel og við getum.
Staðreyndin er sú að þorskstofninn
við Ísland er einn fárra þorskstofna í
heiminum sem á sér viðreisnar von
með réttri nýtingu. Flestir hinna eru
komnir að fótum fram vegna ofveiði.
Það er kvótakerfinu að þakka. Værum
við betur sett ef allir hefðu fengið að
veiða eins og þeir vildu? Þá væri
þorskurinn útdauður við Ísland eins
og annars staðar í Evrópu. Fólki hættir
til að gleyma hvernig staðan var í
íslenskum sjávarútvegi og efnahagslífi
fyrir daga kvótakerfisins. Endalausar
sértækar ráðstafanir og gengið fellt
stundum oft á ári til að leysa mál
sjávarútvegsins. Að meðaltali var veitt
um 22% umfram tillögur fiskifræðinga
af þorski árin 1976 til 1992. En árin
1992 til 2004 fór veiðin í
aflamarkskerfinu að meðaltali rúm
0,7% fram úr úthlutuðum heimildum.
Sé verið að ofnýta stofna innan
kvótakerfisins er það vegna þess að of
miklu magni hefur verið úthlutað en
ekki vegna þess að kvótakerfið hafi
brugðist. Það hefur því miður í
einhverjum tilfellum verið veitt
umfram veiðiráðgjöf en það var vegna
þess að stjórnvöld ákváðu að gera það.
Munurinn er sá að nú er hægt að hafa
stjórn á veiðunum sem ekki var hægt
áður. Þannig að megintilgangi
kerfisins hefur verið náð.“
Hlutur vélstjóra aukinn
Í þriðja lagi nefnir Helgi baráttu
Vélstjórafélagsins um að auka hlut
vélstjóra á vinnsluskipum vegna
menntunar og mikilvægis starfsins. Í
þeirri baráttu stóð félagið eitt eins og
oft áður enda litu önnur félög
sjómanna þannig á að með því að auka
hlut vélstjóra væri verið að minnka
hluta annarra „sem auðvitað var tóm
vitleysa hjá þeim.“ Þessi breyting gekk
í gegn árið 1999. Við breytinguna
jókst skiptahlutur yfirvélstjóra úr 1,5 í
1,6, hlutur fyrsta vélstjóra úr 1,25 í
1,35 og hlutur annars vélstjóra úr 1,2 í
1,25. Að auki fengu þeir föst
mánaðarlaun sem í dag eru hæst um
55 þúsund krónur. Hér var einungis
um fyrsta skref að ræða sem
núverandi keflishöfum ber að fjölga í
næstu framtíð.
Samflot rofið árið 2001
Helgi segir að það hafi sjaldan blásið
jafnhressilega um félagið eins og þegar
það rauf samflotið við hin
sjómannafélögin og gekk til samninga
við útgerðarmenn eftir sjö vikna
verkfall vorið 2001. „Við leigðum
okkur einkaflugvél, eins og er svo
vinsælt í dag, og flugum um landið til
að kynna samninginn og fengum hann
samþykktan. Í þessum samningi
bjuggum við til kerfi til að verðleggja
ferskan fisk sem fram að því hafði
verið eilíft deiluefni. Síðan hafa
nánast engar deilur verið um verð-
myndun á fiski upp úr sjó og ég held
að sjómenn almennt séu þokkalega
sáttir við kerfið eins og það er í dag.“
ASÍ kom í veg fyrir alþjóðlega
skipaskrá
Helgi hefur oft haft aðra skoðun á
málum en forsvarsmenn annarra
verkalýðsfélaga. Hann segir að ASÍ
hafi komið í veg fyrir að hér á landi
starfi nothæf alþjóðleg skipaskrá.
„Upp úr 1980 fóru norsk skipafélög að
skrá kaupskip sín erlendis til að geta
ráðið útlendinga um borð í skipin.
Árið 1987 vakna norsk stjórnvöld svo
upp við þann vonda draum að þau eru
að missa öll sín kaupskip úr landi og
samhliða því allar tekjur sem af þeim
komu. Þá stofnuðu þeir alþjóðlega
skipaskrá til að tryggja að skipin gætu
siglt undir norskum fána þó áhafnir
væru að hluta erlendar og á
samningum sinna þjóða. Danir
stofnuðu sína alþjóðlegu skipaskrá
árið 1988 og gengu þá skrefinu lengra
en Norðmenn höfðu gert með því að
fella niður skyldu útgerða til að borga
tekjuskatta af launum danskra
sjómanna á kaupskipum. Árangurinn
er sá að nú eru yfir 80% yfirmanna á
dönskum kaupskipum danskir.
Loksins þegar íslenskir ráðamenn átta
sig, þegar öll skipin eru komin til
Færeyja eða undir einhverja aðra fána,
ákveða þeir nú að gera eins og hinir.
Þá stóð til að búa hér til alvöru
alþjóðlega skipaskrá með skatta-
afslætti og öllu heila klabbinu. Á
vorþingi 2006 var tilbúið frumvarp
þar að lútandi sem búið var að
samþykkja efnislega í samgöngu-
nefnd. Þar var gert ráð fyrir því að
útlendingar í áhöfnum íslenskra skipa
gætu verið á kjarasamningum síns
heimalands eins og hefur verið gert í
þeim löndum sem hafa tekið þetta
kerfi upp. Á síðustu metrunum óskaði
ASÍ hins vegar eftir því að fá að veita
umsögn um frumvarpið sem auðvitað
var samþykkt. Þá kom í ljós að þeir
gerðu athugasemdir við það að
samkvæmt frumvarpinu gætu verið
menn um borð í þessum skipum sem
ekki tækju kaup og kjör samkvæmt
íslenskum samningum. Niðurstaðan
varð sú að ákvæðið var fellt úr
frumvarpinu sem engar aðrar þjóðir
hafa gert. Þetta varð auðvitað til þess
að ekkert skip kom heim og nú siglir
allur okkar kaupskipafloti undir fána
annarra þjóða. Til viðbótar kom ASÍ
því til leiðar með þessu að þeir
Íslendingar, sem enn eru meðal
áhafna þessara skipa, hafa óljós
réttindi í stofnunum á borð við
Tryggingastofnun því að þeir þiggja
laun sín erlendis frá og hafa því m.
a.óljósan rétt til fæðingarorlofs,
veikindaorlofs eða atvinnuleysisbóta.
ASÍ heldur því fram að danska
skipaskráin sé ólögleg, meðal annars
vegna reglna Alþjóða
vinnumálastofnunarinnar. Hún
verður engu að síður 20 ára 1. júlí
næstkomandi og það er ekkert sem
bendir til þess að Danir ætli að taka
mark á stórveldinu ASÍ hvað varðar
lögmæti hennar.“
Jesús Kristur veiddi
með netum
Þegar Helgi er spurður hvað hann sjái
sem mikilvægustu viðfangsefni
sjávarútvegsins fram undan segir
hann að það séu menntunar- og
ímyndarmál og svo olíuverðið.
„Ásóknin í sjómannastéttina er alltaf
að minnka og erfiðara að manna
skipin. Skip fiska ekki nema hafa góða
áhöfn, svo einfalt er það nú. Það þarf
að breyta ímynd sjómannsstarfsins og
breyta starfi undirmanna í alvörustörf
sem krefjast ákveðinnar menntunar
sem menn geta verið stoltir af. Aðrar
atvinnugreinar hafa gert þetta með
góðum árangri og við verðum að fylgja
þeirri þróun. Svo er það olían. Jesús
Kristur veiddi með netum. Við erum
búin að vera að fiska með trolli í góða
öld! Það er engin meginbreyting eða
ný hugsun í því hvernig á að veiða
fisk. Við verðum að leggja fjármuni í
þróun nýrra veiðarfæra sem ekki
krefjast jafnmikillar orkunotkunar og
til dæmis trollið. Olían er ekkert að
verða ódýrari.“
Vinnur að umhverfismerki
fyrir sjávarútveginn
Helgi tók nýlega við formennsku í
Fiskifélagi Íslands og situr enn í um
þrettán nefndum á vegum Félags
vélstjóra og málmtæknimanna.
„Fyllibyttur þurfa að drekka sig niður,“
segir hann þegar hann er spurður
hvort hann ætli ekki að fara að setjast
í helgan stein. „Helsta verkefni
Fiskifélagsins núna er gríðarlega
spennandi. Við ætlum að búa til
umhverfismerki fyrir íslenskan
sjávarútveg til að votta að við
stundum sjálfbærar veiðar úr
sjálfbærum stofnum. Til þess verðum
við meðal annars að koma á kerfi
rekjanleika þannig að hægt sé að sjá
nákvæmlega hvaðan hver sporður
kemur. Þetta er mikil vinna en mjög
mikilvæg og við stefnum að því að
kynna nýtt umhverfismerki í haust.“
Sjómanna dagurinn
Sendum sjómönnum og fjölskyldum
fleirra okkar bestu kve›jur
„Ég hef tekið margan slaginn“
Helgi Laxdal, fráfarandi formaður Félags vélstjóra og málmtæknimanna