Morgunblaðið - 15.05.2020, Blaðsíða 15

Aðeins 99 farþegar
fóru um Keflavíkur-
flugvöll frá skírdegi (9.
apríl) og fram á annan
dag páska (13. apríl)
árið 2020. Á árinu
2019 fóru 84.000 far-
þegar um völlinn
þessa sömu daga.
Þessar tölur segja í
raun allt sem segja
þarf um hvernig far-
þegaflugi til og frá Íslandi hefur
verið háttað.
Hér hefur landamærum aldrei
verið lokað fyrir ríkisborgurum
Schengen-ríkja og Bretlands. Ís-
land er hins vegar lokað fyrir borg-
urum annarra landa. Frá og með
19. mars urðu Íslendingar að fara í
tveggja vikna sóttkví við komu til
landsins og aðrir frá 24. apríl.
Ríkisstjórnin ákvað 12. maí að
eigi síðar en 15. júní 2020 geti þeir
sem koma til landsins farið í CO-
VID-19-próf á Keflavíkurflugvelli.
Einnig verða nýleg vottorð um
sýnatöku erlendis tekin til greina
meti sóttvarnalæknir þau áreið-
anleg. Þriðji kosturinn er að fara í
tveggja vikna sóttkví.
Margar ríkisstjórnir á Schengen-
svæðinu miða einnig við 15. júní
þegar rætt er um ferðafrelsi. Af
hálfu ESB hafa verið kynntar regl-
ur sem mælt er með að gildi á ferð-
um í flugvélum, lestum og lang-
ferðabílum. Kaup á miðum og
innritun sé á netinu. Hvarvetna sé
sótthreinsivökvi og ekki sé borinn
fram matur eða drykkur um borð.
Hæfilegt bil sé milli farþega sem
beri grímur. Þá sé litið til heilbrigð-
isþjónustu og sjúkrarýmis á ferða-
mannastöðum. Starfs-
fólk hótela og
veitingastaða sé þjálf-
að til að fara að settum
reglum og átta sig á
einkennum COVID-19.
Í skýrslu Guðlaugs
Þórs Þórðarsonar ut-
anríkisráðherra sem
hann flutti alþingi 7.
maí 2020 segir að ut-
anríkisþjónustan hafi
vegna faraldursins
unnið að því sem einn
maður „að aðstoða
hátt í 12 þúsund Íslendinga sem
staddir voru erlendis þegar farald-
urinn braust út“. Í ráðuneytinu lágu
fyrir áætlanir um viðbrögð í neyð-
artilvikum sem höfðu verið unnar í
samvinnu við almannavarnadeild
ríkislögreglustjóra. Nú reynir á rétt
vinnubrögð á leiðinni úr sóttvarna-
höftunum.
Schengen-áritanir
Á árinu 2004 gerðu íslensk og
kínversk stjórnvöld samkomulag
sín á milli um vegabréfsáritanir
vegna ferðamannahópa. Það var þó
ekki fyrr en árið 2007 sem íslenska
sendiráðið í Peking hóf útgáfu
Schengen-áritana og sendi dóms-
málaráðuneytið sérstakan fulltrúa
til að fylgja verkefninu úr hlaði. Út-
gáfa Schengen-áritana hófst í sendi-
ráði Íslands í Moskvu árið 2013.
Níu ríki taka að sér að afgreiða
umsóknir um Schengen-vegabréfs-
áritanir til Íslands á svæðum þar
sem Ísland er ekki með sendi-
skrifstofu. Ríkisborgarar meira en
hundrað ríkja þurfa að sækja um
Schengen-vegabréfsáritun til þess
að komast til Íslands.
Sérstakt samkomulag er við Dani
um útgáfu þessara áritana og dönsk
sendiráð afgreiddu 36.700 umsóknir
um Schengen-áritanir til Íslands í
fyrra eða 87% allra umsókna sem
afgreiddar voru af svonefndum fyr-
irsvarsríkjum. Álagið á Dani hefur
stundum verið svo mikið að þeir
hafa orðið að setja þak á afgreiðslur
áritana til Íslands.
Þegar Íslendingar gerðust aðilar
að Schengen-samstarfinu árið 2001
voru ferðamenn árlega á bilinu 2-
300 þúsund. Árið 2018 voru ferða-
menn hingað til lands 2,3 milljónir.
Nú stefnir utanríkisráðuneytið að
því að sendiráðin í Bandaríkjunum,
Bretlandi og Indlandi hefji útgáfu
Schengen-áritana bæði innan dyra
hjá sér í höfuðborgum landanna og
einnig í útstöðvum víða um þessi
lönd. Á þann veg er búið í haginn
fyrir nýja sókn ferðaþjónustunnar.
Fyrir utan að opna leiðir fyrir
viðskipti með samningum eru
starfsmenn utanríkisþjónustunnar
nú í beinum samskiptum við þús-
undir manna um heim allan, Íslend-
inga og ferðamenn til landsins.
Heimsfaraldurinn sannar rækilega
nauðsyn þess að fulltrúar íslenska
ríkisins leggi rækt við víðtækt al-
þjóðlegt tengslanet. Það gerist ekki
án öflugrar utanríkisþjónustu.
Netöryggi
Í skýrslu utanríkisráðherra var
nú í annað sinn sérstakur kafli um
netöryggi undir fyrirsögninni varn-
ar- og öryggismál. Kaflinn end-
urspeglar að þar er um að ræða
sameiginlegt verkefni þeirra sem
fara með gæslu borgaralegs öryggis
og hernaðarlegs.
Þjóðaröryggisráð setti af stað
verkefni til varnar gegn „upplýs-
ingaóreiðu“. Þar er fjallað um einn
lið fjölþátta ógna (e. hybrid
threats). Dreifing á alls kyns sam-
særiskenningum og lygum hefur
magnast vegna COVID-19-
faraldursins.
Hér er danskt dæmi um boðskap
á Facebook vegna faraldursins. Það
er tekið af síðunni jfk21 – skamm-
stöfunin er fyrir Jorden Frihed
Kundskab:
„Allt þetta kórónu-plandemi er
algjört hneyksli.
Sjúkrahús í Bandaríkjunum fá
13.000 dollara ef þau segja kórónu
banamein og ef þau nota önd-
unarvélar fá þau 39.000 dollara. Á
Ítalíu má í raun aðeins rekja 12%
dauðsfalla til kórónu.
Ef þú vilt stöðva Big Pharma-
spillinguna og nauðungarbólusetn-
ingu dönsku þjóðarinnar samhliða
því sem þeir nota tækifærið í skjóli
kórónu til að setja upp 5G-möstur á
skóla og íþróttahús og víðar er AÐ-
EINS um að ræða Jorden Frihed
Kundskap.“
Orðið „plandemi“ er notað af
andstæðingum bólusetninga. Þeir
óttast auðvitað mest að samsæris-
smiðum kórónuveirunnar takist að
finna bóluefni gegn henni.
Í skýrslu utanríkisráðherra er
minnt á að vegna faraldursins hafi
hvers kyns fjarvinna aukist í krafti
tæknilausna og öflugra fjar-
skiptakerfa. „Nýrri tækni fylgja
nýjar ógnir og nauðsynlegt er fyrir
samfélög að tryggja öryggi með því
að efla viðnámsþol við áföllum og
verja mikilvæga innviði fyrir árás-
um,“ segir þar.
Minnt er á umræður um öryggi
5G-fjarskiptakerfisins og sagt að ís-
lensk stjórnvöld hafi meðal annars
skoðað málið „út frá skuldbind-
ingum sem Ísland hefur gengist
undir, til dæmis á vettvangi NATO
sem hefur sett 5G-fjarskiptakerfin
á lista yfir mikilvæga innviði banda-
lagsríkja“.
Varnir heima fyrir eru í höndum
einstakra NATO-ríkja en bandalag-
ið annast sjálft varnir eigin kerfa.
Þarna geta hlutir skarast og séu
kerfi ríkis talin skapa hættu fyrir
kerfi NATO myndast vandi sem
skaðar þjóðaröryggi sé ekki farið að
réttum kröfum. Þetta kemur óhjá-
kvæmilega til álita við innleiðingu
5G-kerfa hér á landi.
Umræður innan aðildarríkja
NATO og annars staðar hníga til
þeirrar áttar að áhætta sé tekin
með því að eiga viðskipti við kín-
verska Huawei-fyrirtækið. Örygg-
ismat vegna 5G frá Huawei verður
að standast NATO-kröfur þótt höf-
undar samsæriskenninga líti til
annarra þátta.
Ný viðfangsefni
Viðfangsefnin tvö sem hér eru
nefnd vegna skýrslu utanríkis-
ráðherra árið 2020, Schengen-
áritanirnar og netöryggið, eru til
marks um ný viðmið sem líta ber til
við mat á hlutverki utanríkisþjón-
ustunnar. Borgaraþjónusta verður
auk þess sífellt viðameiri og mik-
ilvægari þáttur í starfi hennar.
Í aðdraganda þess að Ísland
„opnast“ að nýju 15. júní 2020 reyn-
ir á skoðana- og upplýsingaskipti
við fjölmörg ríki á leið frá heims-
faraldrinum. Þar er farið um
ókannað svæði. Enginn veit á þessu
stigi hve leiðin er löng og enginn
fer hana einn.
Eftir Björn
Bjarnason »Nú reynir á rétt
vinnubrögð á leiðinni
úr sóttvarnahöftunum.
Björn Bjarnason
Höfundur er fv. ráðherra.
Ferðin frá heimsfaraldri er hafin
15
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. MAÍ 2020
Gönguferð Gærdagurinn í borginni var blautur og regnhlíf þarfaþing. Hins
vegar er spáð sól í dag og þá ættu sólgleraugu að koma að góðum notum.
Eggert
Nú þegar þú ert á
förum frá Bónus Guð-
mundur Marteinsson
eftir áratuga farsælt
starf fyrir fólkið í
landinu, þá hugsa
margir hlýtt til þín.
En einu verð ég að
trúa þér fyrir áður en
þú ferð. Þriggja til
fjögurra ára gamlir
nýsjálenskir lamba-
hryggir eru farnir að jarma í
frystikistum Bónusverslananna.
Þeir eru orðnir gamlir og ókræsi-
legir, þurrir og seigir undir tönn,
og eru þarna fyrir slysni eða
bjánaskap.
Eins og þú manst gerðu þeir
heildsaladrengirnir Ólafur Steph-
ensen og Andrés Magnússon að-
súg að íslenskum sauðfjárbændum
í fyrrasumar. Höfðu sennilega
fengið loforð hjá Kristjáni Þór
Júlíussyni, sem rekur landbún-
aðarráðuneytið í skúffunni í at-
vinnuvegaráðuneytinu, um að
skrökva upp skortstöðu og fella
niður tollana af kjöti fluttu yfir
hálfan hnöttinn. Eins og þú manst
stöðvaði hún Lilja Dögg Alfreðs-
dóttir menntamálaráðherra málið
og krafðist ríkisstjórnarfundar
samdægurs, hinn 26. júlí í fyrra-
sumar. Forsætisráðherra, Katrín
Jakobsdóttir, varð við beiðninni og
handjárnaði landbúnaðarráðherr-
ann og eyðilagði áformin um nið-
urfellingu tollanna.
Þá báðu þeir heildsaladrengirnir
þig um þennan vinargreiða, að
hýsa lambahryggina í Bónus, og
þar eru þeir enn og farnir að
jarma af elli. Liggja við hliðina á
íslenskum ekki ársgömlum hryggj-
um, og valið er auðvelt hjá við-
skiptavinum þínum, því erlendu
hryggirnir eru að
verða frostbarðir. Og
að auki kærði enginn
neytandi eða kaup-
maður sig um þessa
hryggi. Þeir vilja bara
íslenska lambið.
Ekki lengur
mannamatur
Það er mikilvægt
þegar miklu verki er
skilað í annars hönd
að hreinsa vel út og
viðra eldhúsið. Þessir
hryggir minna orðið á gamla
hrútaketið sem eitt sinn var sturt-
að á ruslahaugana sem hrafnamat
og RÚV á alltaf myndir frá at-
burðinum eða tiltektinni. Nú þeg-
ar þú fjarlægir þessa gömlu nýsjá-
lensku lambahryggi væri ágætt að
hafa smáathöfn og að neytendur
fái upplýsingar um að þeim verður
ekki smyglað í sósur eða mötu-
neyti sem „íslensku lambi“, heldur
fargað. Auðvitað býðurðu Krist-
jáni Þór ráðherra og Kristjáni
hinum og neytendaráðherranum,
henni Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð,
að vera viðstödd, því Kristján hinn
leiðir hana með vinstri hendinni,
enda er hann ráðuneytisstjóri
þeirra beggja ráðherranna.
Svo koma þeir að athöfninni
hlaupadrengir alþjóðakapítalism-
ans, þeir Ólafur Stephensen og
Andrés Magnússon, og gott væri
að bjóða hagfræðingi villukenning-
anna, honum Þórólfi Matthíassyni,
í þessa jarðarför. Þetta fólk myndi
skipa grátkórinn við útförina. En
þær stöllur sem stóðu vörð um ís-
lenska hagsmuni og með lamba-
kjötinu okkar og sauðfjárbændum
ættu að vera viðstaddar, þær Lilja
Dögg Alfreðsdóttir og Katrín Jak-
obsdóttir. Þær gætu glaðst yfir að
krummi fer ekki svangur að sofa í
klettagjá það kvöldið. Og að sjálf-
sögðu RÚV til að filma og endur-
nýja myndasafnið, því hrútakjötið
er gömul úrelt frétt.
Ég vil svo sem neytandi þakka
þér, Guðmundur í Bónus, hversu
vel þú stóðst þig fyrir neytendur
og bændur og íslenska framleið-
endur. Að lokum óska ég þér alls
góðs á nýjum vettvangi.
Eftir Guðna
Ágústsson
» Þessir hryggir minna
orðið á gamla hrúta-
ketið sem eitt sinn var
sturtað á ruslahaugana
sem hrafnamat og RÚV á
alltaf myndir frá atburð-
inum eða tiltektinni.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður og
ráðherra.
Guðmundur í Bónus! Nýsjá-
lensku lambahryggirnir jarma
Ljósmynd/Guðni Ágústsson
Hryggur Nýsjálenska kjötið er farið
að reskjast í frystiborðum verslana.