Vísbending - 25.12.2020, Blaðsíða 19

19V Í S B E N D I N G • 2 0 2 0
MYND 2 VERG LANDSFRAMLEIÐSLA Á MANN Á ÍSLANDI
(vísitala, 1945=100)
Heimild: Hagstofa Íslands.
65
60
55
50
45
40
35
30
25
VLF á mann
(vísitala)
Ár
14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38
En efnahagslegar afleið­
ingar hafa engu að síður
verið mjög miklar� Á þriðja
ársfjórðungi var VLF 2,9
prósent lægri í Bandaríkj­
unum en á sama ársfjórð­
ungi í fyrra, 9,6 prósent
lægri í Bretlandi, 9,1 pró­
sent lægri fyrir 20 stærstu
hagkerfin og 4,3 prósent
lægri á evrusvæðinu� Sam­
bærileg tala er 6,7 prósent
á Íslandi�11
Skv� tölum Hagstof­
unnar var hagvöxtur árið
1918 neikvæður um 5,16
prósent en var svo jákvæður
ári 1919 um heil 16,68 pró­
sent� Miklar sveiflur voru á
framleiðslu frá ári til árs á
þessum tíma� Heimsstyrjöldin hafði áhrif á útflutning og
var hagvöxtur neikvæður öll styrjaldarárin, mest árið 1916
(­10,79%) og minnst árið 1917 (­0,71%)� En spænska
veikin hafði ekki varanleg áhrif á efnahagsstarfsemina hér
fremur en annars staðar�
Myndin hér að ofan sýnir vísitölu VLF frá 1914 til 1939�
Ferillinn svipar til þess sem við sáum á fyrri myndinni fyrir
Danmörku og Svíþjóð� Hagvöxtur var góður áratuginn á
eftir en heimskreppan á fjórða áratuginum hægði á honum�
Vegna þess að COVID farsóttin hefur sem betur fer
ekki valdið eins mörgum dauðsföllum og spænska veikin
er ekki hægt að búast við því að laun hækki eða arðsemi
fjármagns lækki á næstu árum eins og gerðist í kjölfar
banvænustu farsóttanna�
ÁRIÐ FRAMUNDAN
Með bólusetningu landsmanna og heimsbyggðarinnar
á næsta ári mun efnahagslífið smám saman komast í
eðlilegra horf þegar bæði framboðs­ og eftirspurnaráhrif
farsóttarinnar fjara út�
Mikil óvissa er þó um fjölda erlendra ferðamanna á
næsta ári hér á landi (sem auka eftirspurn) svo og fjölda
utanlandsferða Íslendinga (sem minnka eftirspurn hér á
landi)� Rannsóknir á afleiðingum SARS farsóttarinnar í
Asíu árið 2003 sýna að ferðamönnum getur fjölgað mjög
fljótt eftir að farsótt linnir� Hins vegar er breytileiki á milli
landa, ferðaþjónusta í sumum löndum nær sér fyrr á strik
en í öðrum löndum, og ferðamenn frá sumum löndum
koma fyrr aftur en frá öðrum löndum�12
Þegar líður á næsta ár og árin á eftir mun hagkerfið
væntanlega ná sér aftur, gisti hús smám saman fyllast aftur
af ferðamönnum og rútuumferð aukast á þjóðvegum, hag­
vöxtur verður þá jákvæður og atvinnu leysi minnkar� Áhrif
farsóttarinnar munu þó sjást í tölum um skuldir ríkissjóðs,
sveitarfélaga og margra fyrirtækja auk þess sem veikari fyrir­
tæki í þjónustu munu hafa hætt starfsemi� En skuldastaðan
11 Í Bandaríkjunum hækkaði atvinnuleysi úr 3.5 prósentum í febrúar í 6.70 prósent í nóvember eftir að hafa farið í 14.7 prósentur í apríl. Á meðal
aðildarríkja OECD hækkaði meðalatvinnuleysi úr 5.2% í 7.3% á sama tíma.
12 Sjá svo sem Mao og meðhöfunda, 2009.
mun batna árin eftir og ný fyrir tæki verða stofnuð�
Það kemur sér vel nú eins og í fjármálakreppunni
árið 2008 að skuldir ríkisins í hlutfalli af VLF voru
lágar áður en áfallið varð� Skuldirnar (skv� skuldareglu)
voru afar lágar árið 2019 eða rétt undir 30 prósentum
af landsframleiðslu� Þetta er mun lægra hlutfall en í
Bretlandi, Bandaríkjunum, Frakklandi, Ítalíu og jafn­
vel lægra en í Þýskalandi og Hollandi� Það er einungis
í Noregi, Danmörku og Svíþjóð sem sambærilegar
tölur mátti finna� Vegna aðgerða og tekjufalls ríkisins
vegna COVID kreppunnar munu skuldirnar verða 37
prósent á þessu ári� Því er spáð að þær verði orðnar 43
prósent árið 2021 og ná hámarki í um 51 prósent árið
2024� Þetta skuldahlutfall er einnig lágt í alþjóðlegum
samanburði� En það er mikil óvissa um þróun skulda
vegna óvissu um hversu hagvöxtur verður mikill�
Eftir stendur heilsufars legt tjón þeirra sem eiga mögu­
lega við langvinn áhrif COVID að glíma og sorg þeirra
sem sjá á eftir sínum nánustu�
Heimildir:
Almond, Douglas (2006), „Is the 1918 Influenza Pandemic Over? Long-Term Effects
of In Utero Influenza Exposures in the Post-1940 U.S. Population,“ Journal of
Political Economy, 114 (4), 672-712.
Barro, Robert J., José F. Ursúa, and Joanna Weng (2020), “The Coronavirus and
the Great Influenza Pandemic: Lessons from the “Spanish Flu,” for the Coronavirus’s
Potential Effects on Mortality and Economic Activity. Technical Report 26866,
NBER working paper 26866.
Brainer, Elizabeth og Mark Siegler (2003), “The Economic Effects of the 1918 Influ-
enza Epidemic.” Discussion Paper 3791, Centre for Economic Policy Research.
Carillo, Mario og Tullio Jappelli (2020), “Pandemics and Local Economic Growth:
Evidence from the Great Influenza in Italy,” CEPR Discussion Paper No. DP14849.
Garrett, Thomas A. (2006), “War and Pestilence as Labor market Shocks: U.S.
Manufacturing Wage Growth 1914-1919,” Working Paper 206-018C, Federal Bank
of St. Louis.
Hirshleifer, Jack (2987), Economic Behaviour in Adversity, Chicago: University of
Chicago Press.
Jordá, Óscar, Sanjay R. Singh og Alan M. Taylor (2020), “Longer-Run Economic
Consequences of Pandemics,” NBER Working Paper 26934.
Mao, Chi-Kuo, Cherng G.Ding og Hsiu-Yu Lee (2009), “Post-SARS Tourist
Arrival Recovery Patterns: An Analysis Based on a Catastrophe Theory,” Tourism
Management, 31 (6), 855–861.
Lj
ós
m
yn
d:
B
ár
a
H
ul
d
Be
ck