Skessuhorn - 01.04.2020, Síða 28

MIÐVIKUDAGUR 1. ApRÍL 202028
Vörur og þjónusta
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
R E S T A U R A N T
Upplýsingar í síma: 430 6767
H P Pípulagnir ehf.
Alhliða pípulagnaþjónusta
Hilmir 820-3722
Páll 699-4067
hppipulagnir@gmail.com
SK
ES
SU
H
O
R
N
2
01
8
Fyrir alla vigtun
Húsarafmagn
Töflusmíði
Iðnaðarrafmagn
Bátarafmagn
Bílarafmagn
RAFMAGN
vogir@vogir.is Sími 433-2202
VOGIR
Bílavogir
Kranavogir
Skeifuvogir
Pallvogir
Aflestrarhausar
Hönnun prentgripa
& alhliða prentþjónusta
Drei bréf - Boðsbréf
Ritgerðir - Skýrslur
Reikningar - Eyðublöð
Umslög - Bréfsefni
Fjölritunar- og
útgáfuþjónustan
Getum við
aðstoðað þig?
sími: 437 2360
olgeirhelgi@islandia.is
• Bílasprautun • Bílaréttingar • Framrúðuskipti
BÍLASPRAUTUN VESTURLANDS
S: 860-0708 • Smiðjuvellir 7, Akranesi • bv.sprautun@gmail.com
Vinnum fyrir öll tryggingafélög
Norðmaðurinn Erik Martiniussen,
blaðamaður og rithöfundur, skrif-
aði nýverið grein um Covid-19 og
sýklalyfjaónæmi. Þar er að finna slá-
andi upplýsingar um sýklalyfjanotk-
un í landbúnaði. Skessuhorn birtir
grein Eriks í lauslegri þýðingu Stef-
áns Magnússonar og Google, með
góðfúslegu leyfi þeirra beggja. Það
skal tekið fram að tölur sem birtast í
greininni um fjölda smitaðra eru um
tíu daga gamlar.
Um Kórónaveiruna
Rauntímatölur benda til þess að
6.000 manns hafa látist af völdum
Covid-19 á Ítalíu á aðeins tveim-
ur mánuðum. Há dánartíðni hefur
valdið áhyggjum um allan heim, ekki
síst í Noregi, en NRK notaði upplýs-
ingarnar til grundvallar við að teikna
upp verstu atburðarás fyrir Noreg.
Margir hafa bent á að Ítalía hafi hátt
aldursmeðaltal og að þetta gæti verið
ein af orsökunum fyrir hárri dánar-
tíðni. En það er langt frá því að vera
aðalástæðan. Auk faraldursins sem
kom yfirvöldum í opna skjöldu, hef-
ur undirliggjandi sýklalyfakreppa á
Ítalíu, gert ástandið enn verra. Ban-
væn blanda af ónæmum bakterí-
um og Covid-19 getur verið orsök
fjölda dauðsfalla á Ítalíu. Ástæðan er
sú að margir sem nú smitast af kór-
óna (sars-cov-2) á Ítalíu deyja líklega
ekki af vírusnum sjálfum, heldur af
völdum bakteríusýkinga af völdum
ónæmra örvera. Hvernig er þetta í
pottinn búið?
Bakteríurnar gera árás
Það er þekkt fyrirbæri, að öndun-
arfærasýkingar af völdum vírusa,
veikja almennt ónæmiskerfið, sem
auðveldar bakteríum að gera árás.
Þetta er einnig algengt með vír-
usa sem valda flensu eða kvefi. Milli
10 og 30% sjúklinga, sem eru lagð-
ir inn á sjúkrahús með vírusbundna
öndunarfærasýkingu, fá í kjölfar-
ið aukabakteríusýkingu, sýna töl-
ur frá sýklalyfjamiðstöð Bretlands.
Hins vegar er Covid-19 frábrugð-
in venjulegri árstíðabundinni flensu
að því leyti að nokkrir sjúklinganna
fá lungnabólgu. Alvarleg tilvik eru
meðhöndluð með súrefnisgjöf til að
hjálpa ónæmiskerfi sjúklings við að
berjast gegn vírusnum. Til að tryggja
að slíkir bráðasjúklingar fái ekki aðra
bakteríusýkingu eru sýklalyf oft gef-
in sem hluti af meðferðinni. Sýklalyf
hafa engin þekkt áhrif á kórónavírus-
inn sars-cov-2, en útrýma bakteríum
sem myndu annars ráðast á sjúkling-
inn á meðan hann er í öndunarvél.
En hversu algengt er þetta hjá sars-
cov-2?
Helmingur dó
Í rannsókn sem birt var í hinu þekkta
Lancet í marsmánuði, komust vís-
indamenn að því að meira en helm-
ingur sjúklinga sem dó af völdum
Wuhan-vírusins í Kína höfðu feng-
ið aðra bakteríusýkingu áður en þeir
dóu. Rannsóknin bendir til þess að
viðbótar bakteríusýkingar séu megin
orsök dauðsfalla af völdum covid-19,
þó að þörf sé á fleiri gögnum því til
sönnunar. Ástæðan er sú að bakter-
íusýking gæti ráðist á mikilvægar
stofnfrumur í öndunarvegi sem eru
nauðsynlegar til að lungnavefurinn
endurnýist. Jafnvel af svæsinni ví-
rusbólgu er mögulegt að ná sér, oft
með hjálp súrefnis, svo framarlega
sem stofnfrumur í lungum geta lag-
að tjónið aftur. En ef stofnfrumurnar
deyja, þá er ekkert hægt að gera. Sem
betur fer, heldur einföld sýklalyfja-
meðferð aftur af bakteríunum. Þá
getur ónæmiskerfið einbeitt sér að
því að berjast gegn veirusýkingunni
og sjúklingurinn nær sér. Í Noregi er
tiltölulega auðvelt að meðhöndla við-
bótar bakteríusýkingu í lungum með
sýklalyfjum, sem gæti fækkað dauðs-
föllum af völdum Covid-19. Þetta er
ekki að sama skapi hægt á Ítalíu.
Ónæmar bakteríur
Af Evrópulöndum er Ítalía með hvað
hæsta dánartíðni af völdum ónæmra
baktería. Á hverju ári deyja næstum
11.000 sjúklingar á Ítalíu af völdum
ónæmra örvera. Samsvarandi tölur
fyrir Noreg eru 69. Nýjustu gögnin
frá Evrópsku sóttvarnastofnuninni
(ECDC) sýna að 30% allra bakteríu-
sýkinga á Ítalíu af völdum E.coli, þar
sem bakteríurnar voru ónæmar fyr-
ir þriðju kynslóð cefalósporína, sem
er flokkur mjög mikilvægra sýkla-
lyfja. Samsvarandi tölur um kleb-
siella-sýkingar sýndu að 26,8% bakt-
eríanna voru ónæmar fyrir carbape-
nem, flokkur beta-laktam sýklalyfja.
Samkvæmt ECDC eru nú nokkrar
ónæmar bakteríur landlægar á ítölsk-
um sjúkrahúsum, sem þýðir að þær
hafa meira og minna sest að á sjúkra-
húsunum þar, til frambúðar. Ef kór-
óna-sjúklingur smitast fyrst af bakt-
eríu á ítölsku sjúkrahúsi er því mjög
líklegt að bakterían sé ónæm og þar
með, ómögulegt að gefa sjúklingnum
lyf gegn bakteríunni.
Óhófleg
sýklalyfjanotkun
Algengi ónæmra baktería er bein-
tengt við mikla sýklalyfjanotkun.
Læknar á Ítalíu ávísuðu næstum tvö-
falt meira af sýklalyfjum heldur en
norskir. Enn verra er þetta í kjöt-
framleiðslu Ítala: Þar er mikilvæg-
ustu lyfjunum dælt í tonnavís í svína-
kjötsframleiðslu, þar sem ræktuð er
um 10 milljónir svína á ári. Í Lomb-
ardy-héraði Ítalíu, þar sem landbún-
aðarframleiðsla þeirra er hvað mest,
er einnig hæsta dánartíðni á Ítalíu af
völdum covid-19. Lombardy hafði
skráð 3.456 dauðsföll á sunnudag
[um miðjan mars, innsk. blm]. Þetta
þýðir að Lombardyhérað eitt, er nú
með fleiri skráð dauðsföll en Kína í
heildina. Eftir er að koma í ljós hvort
bein tenging sé á milli dánartíðni
á Ítalíu núna og algengi ónæmra
baktería. 70% af E. coli bakteríum
í svínaframleiðslu í Lombardy eru
svokallaðar ESBL bakteríur, sem eru
ónæmar fyrir allmörgum mikilvæg-
um sýklalyfjum. Það er staðreynd að
ESBL bakteríur smita líka menn.
Einnig vandamál
á Spáni
Það er enginn vafi á því að kórón-
aveiran er hæf ein og sér til þess að
valda dauða, án viðbótar bakteríu-
sýkingar. Hins vegar, ef heilbrigðis-
kerfið hefur getu og fjármagn til að
veita góða gjörgæslu, munu lang-
flestir gjörgæslusjúklingar lifa af. Það
sem verra er að gjörgæslan smitast
líka af ónæmri bakteríu. Ef það sann-
ast, að miklum fjölda sjúklinga, sem
nú deyja af völdum covid-19 á Ítalíu,
hefði verið hægt að bjarga með ár-
angursríkum sýklalyfjum, þá er um
hneyksli að ræða í heilbrigðismálum.
Það er vitað, að á Spáni er sýklalyfja-
ónæmi einnig algengt. Eins og á Ít-
alíu, þar sem mörg dauðsföll eru af
völdum Covid-19.
Þörf á að kortleggja
dauðsföllin
Á hverju ári deyja 700.000 manns af
ónæmum bakteríum um allan heim.
Talan mun fljótt hækka ef ónæm-
ar örverur fá nú að dreifa sér frjáls-
lega í slæmu heilsufarsástandi Evr-
ópu. Það er því lykilatriði að heil-
brigðisyfirvöld kortleggi nú hversu
mörg dauðsföll í Lombardy og rest-
inni af Ítalíu eru vegna Covid-19, og
hversu mörg eru vegna bakteríusýk-
ingar ónæmra örvera. Hér í Nor-
egi getum við nú verið mjög þakk-
lát fyrir að við erum með heilbrigð-
iskerfi sem sparar sýklalyf þar til við
höfum raunverulega þörf fyrir það,
og bændur nota varla sýklalyf á dýr-
in sín. Sennilega mun takmarkandi
sýklalyfjastefna okkar nú bjarga lífi
margra Covid-19 sjúklinga.
Erik Martiniussen
Höf. er blaðamaður og rithöfundur
í Noregi.
Mögulega samband milli sýklalyfjanotkunar
í landbúnaði og næmni fyrir veirunni
Sýklalyfjanotkun í landbúnaði í Evrópu, súlurit frá 2014. Graf: Bændablaðið/ Hörður Kristjánsson.
Erik Martiniussen