Skessuhorn - 13.05.2020, Blaðsíða 20

MIÐVIKUDAGUR 13. MAÍ 202020
Kristján Þór Júlíusson landbúnað-
arráðherra hefur lagt fram stjórnar-
frumvarp sem á að hafa þann tilgang
að einfalda ýmislegt regluverk sem
viðkemur landbúnaði og matvæla-
framleiðslu. Þar er meðal annars að
finna lagabreytingu sem fellir nið-
ur skyldu bænda til að marka fé sitt
að vori. Frumvarpið er liður í grisj-
unarátaki stjórnarráðsins, en felld
verða úr gildi ýmis lög og reglu-
gerðir sem þykja hafa gengið sér
til húðar að mati embættismanna. Í
64. gr. núgildandi laga um afrétta-
málefni, fjallskil o.fl. segir orðrétt:
„Búfé skal draga eftir mörkum.
Mark helgar markeiganda eign-
arrétt nema sannist að annar eigi.
Enginn má draga sér búpening sem
eigi ber hans rétta mark.“ Þá segir
í 63. grein sömu laga: „Búfjármörk
eru: örmerki, frostmerki, brenni-
mörk, plötumerki og eyrnamörk.
Skylt er hverjum búfjáreiganda
að hafa glöggt mark á búfé sínu.
Lömb skulu eyrnamörkuð fyrir lok
12. viku sumars.“ Í frumvarpi ráð-
herrans nú er gengið í berhögg við
gildandi lög og lagt til að afnema
skuli skyldu bænda til að marka fé
sitt. Í 11. grein frumvarpsins seg-
ir: „Í stað orðanna „Lömb skulu“
í 3. málsl. 1. mgr. 63. gr. laganna
kemur: „Heimilt er að eyrnamarka
lömb...“ Þannig er í raun verið að
gera það valkvætt að marka lömb.
„Gjörsamlega
fáránlegt“
Ákvörðun ráðherrans að leggja af
skyldu til að marka lömb að vori
hefur vakið furðu í röðum bænda.
Með þessu sé verið að hverfa frá
aldagamalli hefð og það án þess að
nokkur hafi beðið um slíka breyt-
ingu. Ólafur R. Dýrmundsson, fyrr-
verandi ráðunautur hjá Bændasam-
tökum Íslands og nú markavörður
fyrir Landnám Ingólfs, segir hug-
myndina um að hverfa frá eyrna-
mörkum „gjörsamlega fáránlega“.
Þau orð viðhafði hann í viðtali við
Morgunblaðið fyrir helgi. Seg-
ir hann eyrnamörk hafa verið allt
frá landnámstíð, en þau tryggi að
rekja megi sauðfé til eigenda sinna.
„Þetta er einfaldlega besta merk-
ingarkerfi sem til er í heiminum,“
sagði Ólafur og bætti við að plast-
plötur skapi aldrei sama öryggi.
Ríkið þarf engu
að kosta til
Í landinu eru 22 markaverðir starf-
andi, einn í hverri sýslu. Í hópi
þeirra er Þórir Finnsson bóndi á
Hóli í Norðurárdal, en hann hef-
ur í tvo áratugi verið markavörð-
ur Mýrasýslu. Markaverðir eru til-
nefndir af sveitarstjórnum og þiggja
lítilsháttar umbun fyrir. Þeirra
hlutverk er að halda utan um mörk
bænda, gæta þess að ekki sé verið
að nota sömu mörk í samliggjandi
sýslum og úthluta nýjum mörkum
þegar þess þarf. Áttunda hvert ár er
svo gefin út prentuð markaskrá fyr-
ir hverja sýslu og er einmitt komið
að slíkri útgáfu á þessu ári. Í kjöl-
farið er svo gefin út landsmarkaskrá
þar sem finna má öll mörk í land-
inu skráð í stafrófsröð í veglegri
bók. „Þrátt fyrir þessa ákvörðun
ráðherrans verður fé áfram mark-
að í sveitum landsins, eða það vil
ég meina,“ segir Þórir staðfastur.
„Það er aldagömul hefð fyrir því að
sauðfé sé markað og fjölmörg rök
sem mæla með að því verði haldið
áfram. Því skil ég ekki þessa ákvörð-
un ráðherrans,“ segir Þórir og bæt-
ir við að ríkið þurfi engu að kosta til
í þessu sambandi.
Oftast dregið í sundur
eftir mörkum
Þórir segir að mörk hafi ýmist í ára-
tugi eða jafnvel aldir tilheyrt bæj-
um og þannig gengið milli kyn-
slóða. Hann segir að ef sú staða
kemur upp að sammerkt sé við
mark á sama svæði eða í nærliggj-
andi sýslum gildi reglan að sá sem
sýnt geti fram á að markið hafi ver-
ið lengur í notkun, haldi því. Þá
segir hann bændur eiga misjafnlega
mörg mörk, algengt sé tvö til þrjú á
hverjum bæ en oft eru þau þó fleiri.
Dæmi er um að allt upp í 30 mörk
tilheyri sama lögbýlinu. Þannig noti
menn til dæmis gjarnan sama yfir-
mark, en undirmark með afbrigð-
um til dæmis eftir því hvort lamb-
ið er einlembingur, tvílembingur,
undan sæðingarhrúti eða annað í
þeim dúr. Þá sé algengt að börn til
sveita fái að eiga sitt mark og finn-
ist mikið til koma. Því má við þetta
bæta að gott yfirmark auðveldar
einatt störfin til dæmis í réttum að
hausti og margir sem draga í sund-
ur einungis eftir þeim, en svo eru
reyndar aðrir, einkum yngra fólk,
sem dregur eftir númerum á merki
í eyrum lambanna.
Þrírifað í þrístýft...
Aðspurður játar Þórir að dregið
hafi úr stórtækum og grófum mörk-
um sem hafa mikið inngreip í eyru
lambsins. „Við mælum ekki með að
bændur taki upp mjög gróf mörk
sem þýða mikla blóðtöku. Nú er
hægt að fá nóg af mörkum sem eru
penni í eyra og auðvelt að marka.
Ég man þó í fljótu bragði eftir einu
dæmi um að kona nokkur sótti um
mark hjá mér. Henni fannst þó öll
mörkin sem í boði voru of gróf fyr-
ir lambið og gat ekki hugsað sér að
marka eftir þeim. Að endingu fékk
hún ekkert mark en notaði áfram
það sem bóndi hennar hafði átt. En
almennt höfum við á undanförn-
um árum valið mörk sem er gott að
marka og hafa ekki mikið inngrip.
Sagt var að skrattinn hafi átt mark-
ið „þrírifað í þrístýft og þrettán rif-
ur ofan í hvatt“. Það er allavega
ekki lengur í markaskrá,“ segir Þór-
ir og brosir.
Munu ekki fara
eftir þessu
Nú er á lokametrunum skráning
marka í markaskrá 2020 og seg-
ir Þórir að markaskrár í öllum
sýslum verði komnar út fyrir réttir
í haust. „Það verður töluverð fækk-
un í markaskrá núna í samanburði
við 2012. Hér í Mýrasýslu voru
742 mörk árið 2012 en núna verða
þau nákvæmlega 600. Búum hefur
á þessum árum fækkað og þá falla
mörk út. Í landsmarkaskránni fyrir
átta árum voru skráð 13.259 mörk
og ætli fækkunin á landsvísu verði
ekki hlutfallslega svipuð og hér hjá
okkur.“ Að endingu ítrekar Þór-
ir að hann hafi enga trú á að nokk-
ur bóndi hætti að marka lömbin sín
að vori, þrátt fyrir að ráðherrann
breyti lögunum og geri það val-
kvætt að marka. „Þetta er hluti af
menningu okkar bænda og ég er
eiginlega alveg handviss um að það
verður enginn sem fer eftir þessu.
Þar að auki þyrftu menn þá að fara
að setja merki í bæði eyrun á lömb-
unum og það er að mínu viti síst til
bóta,“ sagði Þórir að endingu.
mm
Hjónin Rósa Arelíusardóttir og Þórir Finnsson á Hóli.
Ráðherra vill afleggja skyldu bænda að marka lömbin
Markavörður Mýrasýslu telur engar líkur á að bændur hætti að marka lömb að vori
Sauðburður er nú að hefjast hjá Þóri Finnssyni bónda á Hóli og markaverði Mýra-
sýslu. Hér er hann nýbúinn að marka lamb og móðirin fylgist grannt með. Markið
er hangfjöður aftan hægra og blaðstýft aftan vinstra, líkt og lambsmóðirin ber
sjálf og formæður hennar áratugum áður. Þórir segist hafa fengið þetta mark frá
móður hans, sem markaði eftir því þegar hún bjó í Dölum.
Fjárhúsin hjá Þóri Finnssyni bónda eru að stofni til eldri en bóndinn, eða frá 1933.
Hér er horft meðfram fjárhússhlöðunni og heim að öðrum bæjarhúsum á Hóli.
Á bænum Hömrum við Grundar-
fjörð er sauðburður langt kominn.
Stálpuðu lömbin eru komin út á
tún og í fjárhúsunum eru nokkrar
kindur óbornar ásamt yngstu lömb-
unum sem bíða þess að komast út í
ferska loftið og nýgræðinginn. Að-
eins voru tólf kindur eftir að bera
þegar fréttaritari Skessuhorns kíkti
í heimsókn í fjárhúsin og væntan-
lega stutt eftir af þessari törn hjá
bændunum á Hömrum.
tfk
Dóra Aðalsteinsdóttir sýnir hér ungum og áhugasömum gesti lítið lamb sem er
álíka áhugasamt um þessa ungu mannveru.
Sauðburður langt kominn á Hömrum
Bjartey Ebba Júlíusdóttir
heldur hér á litlu lambi
sem hún sýnir gestunum
en hún þekkir nánast allar
kindurnar með nafni.