Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.07.2020, Blaðsíða 10

LÍFSLOK
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.7. 2020
með lækni, sálfræðingi og félagsráðgjafa. Flókn-
ara er það ekki,“ segir Ingvi Hrafn, sem hefur
heimildir fyrir því að um 40% slíkra beiðna hljóti
samþykki heilbrigðisyfirvalda í Kanada. „Kom-
ist menn að þeirri niðurstöðu að þessi ákvörðun
sé tekin að yfirvegðu og vandlega hugsuðu ráði
er beiðnin að öllu jöfnu samþykkt.“
Spaugaði inn í andlátið
Systkinin þrjú sátu í kapellu Landspítalans í
Fossvogi kl. 20.00 á uppstigningardag er dán-
arathöfnin hófst og fimm mínútum seinna var
bróðir þeirra horfinn úr mannheimum. „Hann
spaugaði inn í andlátið, sagði Haukur mér, sagði
brosandi eftir fyrstu sprautuna: „Hva, ég er
ekkert syfjaður“ og þóttist geispa, en leið svo út
af,“ skrifar Ingvi Hrafn í minningargreininni.
Haukur og Guðrún Mjöll voru viðstödd og
héldu í höndina á Jóni Erni þegar hann kvaddi.
„Hann þjáðist ekki neitt. Athöfnin var falleg og
yfir henni reisn,“ hefur Ingvi Hrafn eftir við-
stöddum.
Reisn er raunar lykilorð í þessu samhengi
öllu, en Ingvi Hrafn dáist að því hvað bróðir
hans fór í gegnum allt þetta ferli af mikilli virð-
ingu og reisn. „Það er eitt að tala um að vilja láta
binda enda á líf sitt meðan allt leikur í lyndi, allt
annað þegar á hólminn er kominn. Við fundum
hins vegar öll mjög sterkt að þetta var það sem
hann vildi og að hann var fullkomlega sáttur við
þessar lyktir mála.“
Ingvi Hrafn kveðst hugsa um bróður sinn á
hverjum degi. „Það er mjög auðvelt að fá kökk í
hálsinn. Þó að hann hafi búið erlendis nær öll sín
fullorðinsár, fyrst í Bandaríkjunum og síðan
Kanada, vorum við alltaf í góðu sambandi og töl-
uðum reglulega saman. Bræðraböndin voru allt-
af jafn sterk. Það eru óneitanlega skrýtnar til-
finningar sem bærast með manni að leiðarlokum
en ég samgleðst bróður mínum fyrir að hafa
fengið að kveðja þennan heim með reisn og á
sínum forsendum.“
Myndi gera það sama
– Myndir þú bregðast eins við stæðir þú í sömu
sporum?
„Já, það myndi ég gera. Ofvirkur eins og ég
hef alla tíð verið þá gæti ég ekki með nokkru
móti verið farlama og upp á aðra kominn. Ég
fékk heilablóðfall í beinni sjónvarpsútsendingu
fyrir nokkrum árum sem gekk til baka á þrjátíu
mínútum. Ástæðan var sú að ég var með stíflaða
vinstri slagæð í hálsi og skera þurfti mig upp.
Fyrir aðgerðina gerði ég samkomulag við æða-
skurðlækninn um að kæmi eitthvað fyrir yrði ég
ekki lífgaður við. Ég gat ekki hugsað mér að
vakna lamaður eða eitthvað þaðan af verra.
Læknirinn féllst á það hætti hjarta mitt að slá.
Lengra er ekki hægt að ganga hér á landi, lög-
gjöfin býður ekki upp á það.“
– Þarf þá að breyta henni?
„Já, það er mín skoðun. Ég er ekki í nokkrum
vafa um að hópur fólks myndi vilja hafa þennan
valkost – að fá aðstoð við að binda enda á líf sitt.
Ég geri mér fulla grein fyrir því að hér á landi
víkinganna eru alls konar siðferðislegar spurn-
ingar í þessu sambandi, auk þess sem við Ís-
lendingar höfum löngum verið frekar feimnir
við að ræða dauðann. Það er bara ekki hluti af
menningu okkar, hvað þá að hlutast til um
dauða annarra og fara þannig inn á verksvið
Guðs almáttugs.“
– Hefur þessi umræða aldrei átt sér stað að
neinu gagni hérlendis?
„Það er varla hægt að segja það. Hún hefur í
öllu falli aldrei komist upp á yfirborðið enda
þótt eitthvað hafi verið skrafað um þetta í hálf-
um hljóðum. Það er auðvitað umhugsunarvert
að fólk megi ekki deyja með þessum hætti hér
heima en geti í staðinn farið til Kanada, Hol-
lands eða Sviss. Ég hvet fólk til að kynna sér
þessa kanadísku löggjöf og velta fyrir sér hvers
vegna hún var sett. Það hlýtur að hafa spunnist
um þetta heit umræða í Kanada á sínum tíma og
skoðanir verið skiptar. Persónulega þykir mér
merkilegt að þetta hafi farið í gegn á vakt Just-
ins Trudeaus forsætisráðherra. Það er ekki síð-
ur áhugavert að velta fyrir sér hvers vegna
frjálslynd lönd eins og Norðurlandaríkin og
Bretland hafi ekki tekið þessa löggjöf upp. Er
það vegna þess að þau líta svo á að lífið sé heil-
agt og enginn mannlegur máttur sé þess um-
kominn að taka þessa ákvörðun? Aðeins Guð al-
máttugur.“
Tímabært að umræðan fari fram
– Þú hlýtur að vera að beina orðum þínum til
stjórnvalda.
„Já, ég er að því. Við erum til dæmis með
djarfan dómsmálaráðherra sem þrátt fyrir ung-
an aldur býr að mikilli lífsreynslu, en hún missti
móður sína úr erfiðum veikindum fyrir nokkr-
um árum. Hún þekkir því dauðastríðið. Ég er
sannfærður um að hún myndi taka þessari um-
ræðu með opnum huga. Ég get á hinn bóginn
ímyndað mér að biskup Íslands yrði alfarið á
móti þessu af trúarlegum ástæðum.
Aðalatriðið er hins vegar að umræðan fari
fram; það er löngu tímabært og vonandi verða
minningargreinin sem ég skrifaði um bróður
minn og þetta viðtal í framhaldinu til þess að
ýta undir það.“
Ingvi Hrafn kveðst hafa fengið ótrúleg við-
brögð við minningargreininni, meðal annars frá
fólki sem hann þekkir ekki neitt. „Fólki varð
tíðrætt um hugrekki bróður míns og í því felst
vísbending um að við séum mögulega tilbúin að
hefja þessa umræðu fyrir alvöru.“
Aðgát skal höfð í nærveru sálar og við Ingvi
Hrafn veltum því fyrir okkur hvaða orð sé rétt
að nota í þessu sambandi; þegar einstaklingur
fær aðstoð við að binda enda á líf sitt. Líkn-
ardráp hefur verið notað en er líklega úrelt
enda hæpið að tala um dráp þegar gjörning-
urinn á sér stað að frumkvæði og beiðni þess
sem óskað hefur eftir aðstoðinni. Ingvi Hrafn
nefnir orðið dánaraðstoð og einnig má velta fyr-
ir sér hvort lífsrof sé við hæfi, samanber þung-
unarrof. Þjóðin finnur án efa út úr þessu fari
umræðan á flug, hvað þá ef til löggjafar kemur.
Vill hvíla í Langá
Jarðneskar leifar Jóns Arnar Jónssonar voru
brenndar í Kanada. Ingvi Hrafn segir hann
ekki hafa gefið nein fyrirmæli um það hvað við
þær skyldi gera. „Sem stendur er askan í
krukku í sjónvarpsherberginu heima hjá syni
hans, þar sem hann getur horft á kappleiki og
annað gott efni án þjáningar. Seinna meir vilja
þau mæðginin mögulega jarðsetja einhvern
hluta öskunnar hér heima, eins og stundum er
gert við Íslendinga sem lengi hafa búið erlend-
is. Minni ösku verður á hinn bóginn dreift í
Langá, helst á bökkum Stangarhyls við sum-
arbústað minn. Mögulega stangast það á við lög
en mér er sama hvað hver segir eða vill. Þar
mun ég hvíla.“
„Það er eitt að tala um að vilja láta binda enda á líf
sitt meðan allt leikur í lyndi, allt annað þegar á
hólminn er kominn. Við fundum hins vegar öll mjög
sterkt að þetta var það sem hann vildi og að hann
var fullkomlega sáttur við þessar lyktir mála,“
segir Ingvi Hrafn Jónsson um andlát bróður síns.
Morgunblaði/Arnþór Birkisson
’Bræðraspjalli okkar lauk meðþví að ég einfaldlega óskaðihonum góðrar ferðar og bað fyrirkveðjur til foreldra okkar og Óla
Tynes, bróður okkar, sem lést
2011, náði að herða upp hugann
og halda aftur af tárunum, þar
til við lögðum á.
Ingvi Hrafn lýsir bróður sínum með
þessum orðum í minningargreininni í
Morgunblaðinu:
„Jón Örn bróðir minn var glæsi-
menni og drengur góður og ég upp-
lifði það á förnum vegi að konur
sneru sér við til að horfa á eftir
honum. Að loknu stúdentsprófi fetaði
hann í fótspor föður okkar, Jóns Sig-
tryggssonar prófessors, og nam lækn-
isfræði og lauk fyrsta ári, en var svo
fúll yfir að hann skyldi ekki ná ágæt-
iseinkunn eftir þrotlausan lestur, að
hann hætti og fór til Madison í Wis-
consin í hagfræðinám og hefur síðan
búið vestan hafs, síðustu 50 árin í
Kanada, fyrst sem hagfræðiprófessor
og síðan sem háttsettur embætt-
ismaður fylkisstjórnarinnar í Saskatc-
hewan. Hann sá hins vegar eftir því,
sennilega alla ævi, að hafa ekki haldið
áfram í læknisfræðinni. Hann kom
heim eftir BA-prófið í hagfræði og
vildi þá halda áfram læknanáminu, en
var tjáð af læknadeild að hann yrði
að taka fyrsta árið aftur. Hann hefði í
mínum huga orðið frábær læknir og
mannvinur.“
Glæsimenni
og drengur
góður