Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.07.2020, Blaðsíða 12

LÍFSHLAUP
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.7. 2020
S
tuttu eftir að hafa fest sig í sessi
sem heimsmeistari í þungavigt í
hnefaleikum, með tveimur sigrum
gegn Sonny Liston og öðrum
gegn Floyd Patterson, fékk
Muhammad Ali slæmar fréttir.
Hann hafði skráð sig á lista fyrir herinn á 18
ára afmæli sínu, 1960, vegna herskyldu í
Bandaríkjunum. Tveimur árum seinna var
hann flokkaður 1-A sem þýddi að hann gæti
þurft að gegna herskyldu.
1964, rétt fyrir fyrsta bardaga hans gegn
Sonny Liston um heimsmeitaratitilinn, tók
hann skriflegt próf fyrir herinn og gekk svo
illa að hann féll á prófinu og var skráður með
78 í greindarvísitölu. Ali sagðist eftir prófið
hvorki hafa skilið spurningarnar né vitað
hvernig ætti að nálgast þær. „Ég sagði að ég
væri bestur,“ sagði hann. „Ekki gáfaðastur.“
Ali var flokkaður á ný, nú sem 1-Y; ógjald-
gengur í herinn.
Í byrjun árs 1966 hafði stríðsrekstur
Bandaríkjahers í Víetnam orðið þungbærari
og því var ákveðið að prófseinkunn Ali væri
nógu góð til að hann yrði sendur í stríð. Hann
var aftur flokkaður sem 1-A.
Sama dag hringdi sími Alis án láts. Ali hafði
lítið vit á stríðinu í Víetnam en svaraði samt
sem áður snilldarlega þegar einn blaðamaður-
inn hringdi. „Veistu, ég á ekki í neinum deilum
við þessa Víet-Kong.“
Farið með þá eins og hunda
Viðbrögð Ali vöktu mikla reiði meðal landa hans
en stríðsreksturinn var á þessum tíma studdur
af flestum innan Bandaríkjanna. Ali fékk þó
stuðning víðsvegar að, meðal annars frá breska
heimspekingnum Bertrand Russell.
Vegabréfið var tekið af Ali og hann hóf þá að
fara á milli háskóla í Bandaríkjunum og tala
gegn stríðinu í Víetnam. Hann hafði kynnt sér
stríðið og sagðist ekki ætla að drepa víetnamskt
fólk fyrir hönd ríkisvalds sem virðir ekki einu
sinni mannréttindi síns eigin fólks.
Bakhjarlar Ali vildu hjálpa honum að sinna
herskyldu sinni án þess að berjast á vígvell-
inum, t.d. með sýningarbardögum í hnefa-
leikum. Ali tók það ekki í mál og stóð á sínu. „Af
hverju ættu þeir að biðja mig að klæðast bún-
ingi, fara 10 þúsund mílur frá heimili mínu,
sleppa sprengjum og byssukúlum á brúnt fólk í
Víetnam á meðan farið er með svokallaða negra
í Louisville eins og hunda?“ sagði hann við
Sports Illustrated.
28. apríl 1967 átti að taka Muhammad Ali í
herinn. Hann mætti á svæðið en steig ekki fram
þegar fyrrverandi nafn hans, Cassius Clay, var
kallað. Honum var tjáð að hann gæti átt yfir
höfði sér fimm ára fangelsi. En honum stóð á
sama og steig ekki fram.
„Getum ekki afgreitt þig“
Cassius Marcellus Clay yngri fæddist 17. jan-
úar 1942. Hann ólst upp í Louisville, Kentucky,
og átti fimm systkini. Hann var nefndur í höfuð
föður síns, Cassius Clay eldri, sem var nefndur
eftir stjórnmálamanni sem var upp á 19. öld og
barðist fyrir afnámi þrælahalds.
Aðskilnaðarlög Jim Crow voru í gildi á upp-
vaxtarárum Clay og máttu svartir á svæðinu
þola mikið misrétti enda Kentucky eitt af
suðurríkjum Bandaríkjanna. Það voru svartar
og hvítar búðir, svartir og hvítir almennings-
garðar, svört og hvít hótel og þar fram eftir göt-
unum.
Sumarið 1955 var 14 ára drengur, Emmett
Till, myrtur í Mississippi fyrir það eitt að tala
við hvíta gifta konu. Varð atvikið eitt af því sem
hratt af stað réttindabyltingunni og hafði mikil
áhrif á Cassius Clay. Það sýndi honum að þegar
hann fullorðnaðist færi hann út í heim þar sem
yrði lítillækkaður og jafnvel hataður vegna hör-
undslitar síns.
12 ára gamall rambaði Clay inn í æfingasal
fyrir hnefaleika. Hann hitti þar fyrir lögreglu-
manninn Joe Martin sem þjálfaði hann fyrst um
sinn. Clay sýndi fljótlega hæfni sína í hringnum.
Bardagakappar missa oft sjónar af því hvað
þeir eiga að gera þegar þeir verða þreyttir eða
illa gengur í bardögum. Þeir taka ákvarðanir
sem þeir tækju ekki undir venjulegum kring-
umstæðum.
„Cassius vissi hvað hann átti að gera þegar
hann lenti í vandræðum,“ sagði Martin eitt sinn.
„Hann varð ekki hræddur eða gleymdi hverju
ég kenndi honum. Þegar hann fékk á sig högg
varð hann ekki reiður og hentist af stað, eins og
margir gera.“
Clay var sigursæll á áhugamannaferli sínum.
Hann var þá strax farinn að tala í rímum, upp-
hefja sjálfan sig og tala niður til andstæðinga
sinna eins og varð aðalsmerki Muhammad Ali
síðar meir. Hann vann Ólympíugull á leikunum
í Róm árið 1960 og var á þeim tíma fullviss um
að hann yrði heimsmeistari í þungavigt innan
skamms. „Ég verð sá besti í sögunni,“ sagði
hann fyrir leikana.
Í Róm var hann hrókur alls fagnaðar, öllum
líkaði vel við hann. Hann gekk um Ólympíu-
þorpið og sagði öllum sem vildu hlusta hve frá-
bær hann yrði og spáði fyrir um framtíð sína
sem hnefaleikakappa.
Er Clay kom heim til Louisville frá Róm fékk
hann ekki afgreiðslu á hádegisverðarstað þegar
hann pantaði sér djúsglas. „Getum ekki afgreitt
þig,“ sagði yfirmaðurinn.
„Það kemur einn svona á öld“
Muhammad Ali var einn besti hnefaleikamaður sögunnar og alveg örugglega sá frægasti.
Hann var ekki feiminn við að láta skoðanir sínar í ljós. Ali neitaði að fara í stríð til Víetnam
á meðan illa var farið með hörundsdökka heima fyrir, sama þótt það myndi kosta hann ferilinn.
Böðvar Páll Ásgeirsson bodvarpall@mbl.is
Muhammad Ali
stendur yfir Sonny Liston
eftir að hafa rotað hann
með „vofuhöggi“
í fyrstu lotu árið 1965.
AFP