Morgunblaðið - 18.08.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 2020
Eitthvert ykkar
kann að muna eftir því
að svolítið var rætt um
skerðingar á launum
þegar „hlutabótaleiðin“
var virkjuð. Meðal ann-
ars skrifaði ég grein í
Mbl. og furðaði mig á
því að í lögin um hluta-
bótaleiðina nr. 23/2020
var laumað inn ákvæði
um að ef launamaður
væri með greiðslur úr
lífeyrissjóði, eða aðrar greiðslur sem
meta má sem tekjur, þá ætti að skerða
launin sem því næmi samkvæmt
reglum um atvinnuleysisbætur. Þegar
hlutabótaleiðin var kynnt til sögunnar
var ekki minnst á það að þeir launþeg-
ar sem eldri væru myndu bara fá
hluta af launum sínum greidd fyrir
mars, apríl og maí. Þetta var kynnt
sem aðferð ríkisstjórnarinnar til þess
að ráðningarsamband héldist við
starfsmenn fyrirtækja í stað þess að
segja þeim upp vegna heimsfaraldurs-
ins sem skall á. Ég og fjöldi annarra
launþega gerðum um þetta samning
við fyrirtækin og leist vel á. Svo kom
skellurinn þegar Vinnumálastofnun
reiknaði hlut ríkisins (algeng skipting
25/75) en þá voru launin mín skert
samkvæmt reglum um atvinnuleysis-
bætur vegna greiðslna úr lífeyrissjóði.
Enginn minntist á að þetta óréttlæti
yrði viðhaft. Svo sneri ríkið blaðinu við
og hvatti fyrirtækin til þess að segja
öllum upp og fá 85% styrk frá ríkinu á
móti launagreiðslum í uppsagn-
arfresti. Skipti sem sagt um hest í
miðri á. Ég og eflaust fleiri litum svo á
að við værum að fá launin okkar að
75% hluta frá Vinnumálastofnun en
reyndin varð innan við 50%.
Ég fékk þá tilfinningu, að þegar
eldra fólk á í hlut, sé það orðið svo inn-
byggt í kerfið og huga þeirra sem um
það véla, að það sé nánast orðið lögmál
að skerða allar greiðslur svo fátæktar-
helsið haldi nú örugglega.
En af hverju er ég að stíla þetta er-
indi á alþingismenn og væntanlega
frambjóðendur? Jú, öll lög og reglu-
gerðir eru á ykkar ábyrgð. Þið og ráð-
herrar setjið leikreglurnar sem farið
er eftir. Það er ekki við stofnanir eða
starfsmenn þeirra að sakast. Eftir þá
meðferð sem við þessi eldri fengum í
hlutabótaleiðinni finnst mér tilefni
komið til þess að taka þetta samtal
upp við ykkur. Ég skrifaði orðsend-
ingu til þingmanna Suð-
urkjördæmis því ég bý í
því kjördæmi og spurði
nokkurra spurninga.
Tveir þingmenn létu mig
vita að erindið hefði bor-
ist til þeirra og þakka ég
fyrir það. En frá flestum
fékk ég engin viðbrögð
enda málið sjálfsagt lít-
ilsvert í þeirra augum.
Bara eldri borgari að
kvabba. En þetta kenndi
mér það, að nú er rétt að
brýna kutana og ræða
við ykkur og sérstaklega þau ykkar
sem hyggja á framboð að nýju á árinu
2021. Þessi fátæktarfangelsi sem þið
búið eldri borgurum þessa lands er
ekki hægt að líða lengur. Ég mun
styðja baráttu 60+ fólks fyrir leiðrétt-
ingum og hvet alla á því æviskeiði til
þess að gera slíkt hið sama. Óljós lof-
orð sem hægt er að túlka út og suður
og svíkja að vild eftir kosningar, verða
ekki tekin gild. Við höfum séð nóg af
sviknum loforðum sem gefin hafa ver-
ið í aðdraganda kosninga
Krafan er að ellilífeyrir verði það
hár að hann dugi til eðlilegrar fram-
færslu. Engar skerðingar verði vegna
annarra tekna. Það er ekki sjálfgefið
að hækkandi aldri fylgi skert geta til
framfærslu vegna skerðinga á ellilíf-
eyri frá Tryggingastofnun.
Þið alþingismenn og væntanlegir
frambjóðendur hafið tækifærið nú og
á næstu mánuðum til þess að reka af
ykkur slyðruorðið og taka af öll tví-
mæli um að við svo búið verði ekki un-
að. Það er kominn tími til þess að
eldra fólk taki höndum saman og knýi
á um umbætur. Að halda fólki í
fátæktargildru og helsi af því tagi er
ólíðandi og á ekki að þekkjast í vel-
ferðarríki sem Ísland vill vera. Að
venja sig af því að telja sjálfsagt að
skerða greiðslur til eldra fólks er lík-
lega svipað og að hætta að reykja.
Best er að taka skrefið hiklaust og
strax.
Skerðingar, skerð-
inganna vegna?
Eftir Guðmund
Inga Gunnlaugsson
Guðmundur Ingi
Gunnlaugsson
» Orðsending til al-
þingismanna og
þeirra sem hyggja á
framboð til Alþingis
2021.
Höfundur er í hópi fólks sem er 60+ og
var á hlutabótum vegna Covid-19.
gig@rang.is
Ég hafði ætlað mér
að láta gott heita eftir
tvær greinar sem ég
skrifaði í Morg-
unblaðið um endalok
geirfuglsins og meinta
aðkomu langafa míns,
Ketils Ketilssonar, út-
vegsbónda á Suður-
nesjum, að þeim enda-
lokum. Tilefnið var
umfjöllun Andra
Snæs Magnasonar,
rithöfundar, um þetta efni í bók
hans, „Um tímann og vatnið“.
Fyrri grein mín, „Ég vil vera
Ketill“, var söguleg upprifjun
málsins þar sem ranghermi var
leiðrétt með vísan í frumheimildir.
Síðari greinina skrifaði ég eftir að í
ljós kom að Andri Snær hafði haft
ábendingar mínar að engu. Það
kom í ljós þegar bók hans var
endurútgefin, að þessu sinni á
ensku.
Hins vegar skrifaði hann eins
konar málsvörn í Morgunblaðið
hinn 15. ágúst og skal honum þakk-
að fyrir að vilja ræða
efnið þótt ekki sé ég
sáttur við efnistökin
fremur en fyrri dag-
inn. Því fer fjarri.
Langar mig því enn að
leggja fáein orð í belg.
Andri Snær furðar
sig á því að til staðar
skuli vera núlifandi
fólk sem „teldi sig
vera aðila“ að máli
manns sem fæddist
fyrir næstum 200 ár-
um. Þetta þótti mér
sérkennilegt í ljósi
þess að bók hans „Um tímann og
vatnið“ fjallar einmitt um það hve
nærri kynslóðirnar standi hver
annarri í tímanum og að við þurf-
um að skilja ábyrgð okkar og hve
mikilvægt það sé að við lærum af
fyrri tíðar mönnum og miðlum síð-
an áfram til okkar niðja.
Þannig skildi ég það alla vega
þegar Andri Snær segir frá því í
bók sinni hvernig hann vildi færa
dóttur sinni heim sanninn um hve
stutt væri á milli gamals og nýs svo
hún kæmi auga á samfelluna í lífi
kynslóðanna. Hann hefði fengið
dóttur sína til þess að reikna út
með tilvísan í fæðingarár lang-
ömmu sinnar og síðan hugs-
anlegrar langömmudóttur dótt-
urinnar, árafjöldann sem minni og
reynsla þeirra langmæðgna kæmi
til með að spanna þegar þær legðu
saman. Það væru 262 ár.
Svo vill til að það er rúmlega
árafjöldinn sem liðinn er frá fæð-
ingarári langafa míns, umrædds
Ketils Ketilssonar, sem með reglu-
legu millibili hefur verið borinn
þeirri sök að vera valdur að því að
reka smiðshöggið á útrýmingu
fuglastofns og er nú á góðri leið
með að verða vítið til varnaðar ekki
bara hér á landi heldur í öllum hin-
um enskumælandi heimi! Fyrir
alla muni gætum okkar, segir
Andri Snær, og heggur í sama kné-
runn og áður, ef við ekki hverfum
frá villu okkar vegar verður orð-
spor okkar sveipað skömm: „Our
existence will be shrouded in
shame. Our entire story will likely
be heavy with meaning because of
the consequences. We knew what
was happening. We were all Ket-
ill.“
Andri Snær segir í Morg-
unblaðsmálsvörn sinni að fráleitt
sé að taka þetta persónulega fyrir
hönd Ketils Ketilssonar, því í
reynd sé þetta dæmisaga og sem
höfundur sé hann að snúa „spegl-
inum“ að sjálfum sér og sam-
tímamönnum sínum, því við öll „er-
um Ketill en í stærra og alvarlegra
samhengi“.
Síðan vísar hann í fullyrðingar
sem í ljós hefur komið að eru rang-
ar og stangast á við afdrátt-
arlausar heimildir frá þeim tíma
sem þeir atburðir áttu sér stað sem
vísað er til. Allt þetta hef ég rakið
lið fyrir lið en því miður virðist það
koma fyrir ekki. Um einstök atriði
vísa ég til fyrri greinar minnar.
Í mínum huga snýst þetta um hið
fornkveðna, að hafa það sem sann-
ara reynist. Umhverfisváin, megin-
viðfangsefni Andra Snæs, er graf-
alvarleg og viðbrögð við henni
bráðanauðsyn. Tvennt þarf þar að
koma til. Í fyrsta lagi vitundar-
vakning í samfélögum stórum og
smáum. Hitt er þekking og
fræðsla. Auðvitað er þetta tvennt
nátengt enda magnast nú umræða
um allar álfur um hvað sé rétt og
hvað sé rangt hvað varðar aðkomu
mannsins að lífríkinu.
Í þessari umræðu þurfa menn að
vanda sig, fara rétt með stað-
reyndir og leiðrétta rangfærslur
hafi þeim orðið á. Það gengur ekki
að nota sem dæmisögu ósannindi
um nafngreinda menn og halda
þeim síðan til streitu þegar bent er
á rangfærslurnar.
Rangfærslur eru rangfærslur
hversu gamlar sem þær verða og
eiga fyrir vikið aldrei erindi í um-
ræðu sem á að byggja á því sem
satt er og rétt – og kannski sann-
gjarnt líka.
Eftir Ólaf Bjarna
Andrésson » Andri Snær furðar
sig á því að til staðar
skuli vera núlifandi fólk
sem „teldi sig vera að-
ila“ að máli manns sem
fæddist fyrir næstum
200 árum.
Ólafur Bjarni
Andrésson
Höfundur er afkomandi Ketils
Ketilssonar.
Enn vil ég vera Ketill
Ég er enginn sér-
fræðingur í Njálu en
þó fæddur og uppal-
inn á Njáluslóð og hef
þar af leiðandi leitt
hugann að ýmsu því
sem deilt hefur verið
um af seinni tíma sér-
fræðingum. Þar er
eitt atriði sem sér-
fræðingar hafa deilt
um, það hvort Skarp-
héðinn hafi getað rennt sér fót-
skriðu yfir Markarfljót. Hafa
menn deilt nokkuð hart um þetta
en ég undirritaður lít svo á að ekki
sé nokkur vafi á því að þetta muni
hafa verið rétt eins og Njála grein-
ir frá.
Menn í nútímanum
skoða fljótið og álíta
að það muni ómögu-
lega geta staðist og
auðvitað stenst það
engan veginn eins og
fljótið rennur í dag, en
menn gleyma því
gjarnan að á dögum
Skarphéðins var ekki
búið að setja Markar-
fljótið í einn farveg
eins og gert hefur ver-
ið í dag. Þá rann fljótið
vítt og breitt um
Landeyjarnar í smáum sprænum
hingað og þangað og út um allt og
því einfalt að renna sér yfir slíkt.
Auðvitað hefði Skarphéðinn ekki
getað rennt sér fótskriðu yfir fljót-
ið eins og það er á okkar dögum.
Það væri líklega erfitt fyrir okkur
nútímamenn að gera slíkt en á
hans dögum voru ekki til jarðýtur
eða stórvirkar vinnuvélar og því
ekki hægt að koma fljótinu á þann
stað sem það rennur núna. Það var
því mjög auðvelt fyrir hann að
renna sér við þær aðstæður sem
þá ríktu. Menn geta deilt um þessi
atriði en svona lítur málið út frá
mínum sjónarhóli.
Eftir Hjálmar
Magnússon
Hjálmar Magnússon
»Menn hafa deilt
nokkuð hart um það
hvort Skarphéðinn hafi
getað rennt sér fót-
skriðu yfir Markarfljót.
Höfundur er fv. framkvæmdastjóri.
Fótskriða yfir Markarfljót