Morgunblaðið - 01.09.2020, Page 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. SEPTEMBER 2020
Fyrir nokkrum ár-
um kom út hjá Sögu-
félaginu bókin „Með
nótur í farteskinu, er-
lendir tónlistarmenn á
Íslandi“ eftir Óðin
Melsted. Lesandanum
verður óhjákvæmilega
hugsað til ýmissa
þeirra manna, sem
koma við sögu í þessu
merka riti, sem und-
irbúningur þess hefur
kallað á ærna vinnu – og á höfund-
urinn heiður skilið.
Það var happafengur íslenskri
þjóð, þegar ágætir tónlistarmenn
þýskir stukku að heiman frá sér
fyrir ófriði og settust að hjá okkur
hér vestur í hafinu. Þeir, sem þá
voru að vaxa úr grasi, urðu þar
með fyrstu börnin á Fróni til þess
að njóta skipulegrar tilsagnar í tón-
list.
Þetta voru hámenntaðir menn og
þar eftir háttvísir; þeir heilsuðu
ófrávíkjanlega og kvöddu með
handabandi og báðu ævinlega að
heilsa.
Þótt þeir dr. Heinz Edelstein töl-
uðu einlægt móðurmálið sín í milli,
þegar fundum bar saman t.d. í
Barnamúsíkskólanum, þá var Ró-
bert Abraham framúrskarandi ís-
lenskumaður. Landar máttu hafa
það að hann leiðrétti þá alveg mis-
kunnarlaust, ef þeim varð málvilla
á munni.
Attríbút dr. Róberts (dokt-
orsritgerð hans fjallaði um Þorláks-
tíðir) var rjúkandi tóbakspípa, sem
hann tók helst ekki út úr sér, nema
hann mætti til. Aldrei vissi ég hann
gengi sig til ljósmyndara, að hann
hefði ekki pípuna með á myndinni.
Hann var einn fyrstur hérlendra
manna til þess að koma sér upp
stresstösku. Að sögn var ekkert í
töskunni utan Grallarinn, reykjar-
pípa til skiptanna, tóbakspungur,
pípuhreinsarar, eldspýtustokkur og
áhald af málmi, ætlað til þess að
troða glóðinni lengra niður í kóng-
inn.
Faðir dr. Róberts, tónlistarfræð-
ingurinn Ottó Abraham í Berlín,
átti páfagauk sem hafði absólút
heyrn. Ef blístruð var fyrir hann til
dæmis byrjunin á Örlaga-
sinfóníunni í vitlausri tóntegund,
segjum heiltón neðar, þá einfald-
lega brjálaðist fuglinn – og var
lengi að jafna sig.
Hvað skyldi dr. Róbert hafa sagt
– sem sjálfur hafði alfullkomið tón-
eyra – eða öllu heldur hvað skyldi
hann hafa hugsað, þegar hann, sem
alla ævi hafði engu öðru sinnt en
æðri tónlist, þurfti í guðfræðideild
Háskólans að fara að kenna að tóna
præfatíuna og pota ögn á orgel ríg-
fullorðnum mönnum ofan úr sveit,
sem ekki tóku mark á neinu nema
hlaðvarpaspekinni heima hjá sér,
og að hinu leytinu hálflaglausum,
hvarflandi unglingum af götum
Reykjavíkur, sem ekkert vissu í
sinn haus?
Einn fáráður stúdent skrifaði
undir handleiðslu dr. Róberts sér-
efnisritgerð um kirkju-
tónlist og kóklaðist af
því tilefni vikulega
heim til hans vestur á
Dunhaga vetrarlangt.
Þar skartaði orgel síra
Bjarna Þorsteinssonar
í Siglufirði og þar var
komumanni unninn
góður beini. Að und-
irlagi dr. Róberts veitti
Háskólinn þessum
stúdent að loknu emb-
ættisprófi verðlaun
„fyrir tónlistrænt
framlag til guðfræðideildar“, trú-
lega mest fyrir það að hann hafði
stundum verið að bera sig að klóra
í nóturnar á orgelinu uppi á söng-
lofti í háskólakapellunni (kaffistofa
núna). Sjálfur hlaut dr. Róbert
stúdentastjörnuna 1970, viðurkenn-
ingu Stúdenta-akademíu Háskóla
Íslands, fyrir afrek á sviði vísinda
og fræða og bar öllum saman um
það, að hann hefði verið mikið vel
að henni kominn.
Þegar músíkin var annars vegar
var dr. Róbert allra manna kröfu-
harðastur við sjálfan sig og aðra.
Hann var með afar hýru bragði
hversdagslega, og þó gat stundum
brostið á ægilegt óveður í heitri
lund hans. En fáir hefðu undirbúið
stúdentamessurnar 1. desember
með jafn mikilli hind og hann, eða
þá Skálholtshátíðina. Sinfón-
íuhljómsveitin hélt um þessar
mundir tónleika sína í Þjóðleikhús-
inu og einu sinni var 5. sinfónía
Beethovens á efnisskránni. Dr. Ró-
bert hikaði ekki við að „slá af“ hið
fræga upphaf, vegna þess að hon-
um líkaði einhvern veginn ekki
flutningurinn, og síðan var bara
byrjað aftur; trúlega nálægt því að
vera einsdæmi. Á aftasta púlti í
sellósveitinni sat drengur milli tekt-
ar og tvítugs, lítill fyrir mann að
sjá, og varð hnípinn þegar úti var
og fólkið tók að klappa; fór strax að
sakna þessarar óviðjafnanlegu feg-
urðar.
Svo flutti hljómsveitin í Há-
skólabíó og allir luku upp einum
munni um það, að þetta væri nú
meiri gasalegi munurinn á hljóm-
burði (dálítið eins og talað hefur
verið um nýja tónlistarhúsið við
höfnina að undanförnu). Þar stjórn-
aði dr. Róbert 9. sinfóníu Beetho-
vens með þátttöku Söngsveit-
arinnar Fílharmóníu. Það var mikil
stund og verður löng minning
þeirra, sem þar voru nær. Þegar
einsöngvararnir sungu „alle Mensc-
hen werden Brüder wo dein sanfter
Flügel weilt“ óskuðu sumir þess, að
tíminn hætti að líða og stæði kyrr.
Með nótur
í farteskinu
Eftir Gunnar
Björnsson
Gunnar
Björnsson
» Þetta voru hámennt-
aðir menn og þar
eftir háttvísir; þeir
heilsuðu ófrávíkjanlega
og kvöddu með handa-
bandi og báðu ævinlega
að heilsa.
Höfundur er pastor emeritus.
1. bylgjan af kór-
ónuveirunni kom upp
hér á Íslandi og í Vest-
ur-Evrópu í vor og
grasseraði veiran með
miklum þunga, einkum
í apríl. Veiran var svo
skæð í þessari 1. bylgju
að fjölmargir sjúkling-
ar létust á hverjum
degi. Þegar verst lét
þúsundir.
Það sló svo á veiruna í sumar, trú-
lega að nokkru vegna takmarkana
og samskipta- og samkomubanns en
að mati undirritaðs aðallega vegna
þess að náttúra veirunnar breyttist.
Allt er breytingum undirorpið, ekk-
ert stendur í stað og nú með haust-
inu, þegar önnur bylgja veirunnar
blossar upp, er það með miklu veik-
ari hætti en í fyrsta bylgju; veiran er
sem betur fer orðin miklum mun
veikari; varla svipur hjá sjón.
Þegar dauðsföll af völdum CO-
VID-19 eru skoðuð, fyrst í 1. bylgj-
unni, svo nú í 2. bylgju, lítur dæmið
svona út hér og í okkar helstu ná-
grannalöndum:
Ísland: Hér hefur enginn dáið frá
19. apríl, en 17. mars til 19. apríl lét-
ust 10. Enginn eftir það. 0 í 2. bylgju.
Noregur: 15. apríl létust 13. Nú,
16. ágúst, lést enginn. 0. Svíþjóð: 8.
apríl létust 115. Nú, 16. ágúst, lést
enginn. 0. Danmörk: 4. apríl létust
22. Nú, 16. ágúst, lést enginn. 0.
Þýskaland: 16. apríl létust 315. Nú,
16. ágúst, lést enginn. 0.
Bretland: 20. apríl létust 1.172.
Nú, 16. ágúst, lést 1.
Hér á Íslandi hafa að meðaltali um
100 manns verið smitaðir síðustu
daga og vikur þannig að þeir ættu að
vera veikir en eru það ekki. Flestir
eru heilbrigðir þó að þeir ættu að
vera sjúkir. Hinir smituðu finna vart
eða alls ekki fyrir sjúkdóms-
einkennum.
Þegar þetta er ritað er einn á
sjúkrahúsi vegna COVID-19 hér á
Íslandi, enginn – núll – á gjörgæslu.
Í huga undirritaðs er
það með ólíkindum að
þríeykið og rík-
isstjórnin skuli bregð-
ast eins við annarri
bylgju og þeirri fyrstu;
taka jafnvel enn dýpra
í árinni í aðgerðum.
Þetta eru gjörólíkir
faraldrar, sem eiga
nafnið eitt sameig-
inlegt en eru í eðli og
að styrk nánast eins og
svart og hvítt.
Því er fyrir undirrit-
uðum glórulaust að bregðast eins við
þeim báðum, þar sem aðgerðirnar
sem beitt er eru mjög íþyngjandi
fyrir alla og stórskaðlegar fyrir fólk-
ið í landinu; almenning, lífshætti
fólks og frelsi svo og atvinnulífið.
Svíar mynda með sér háþróað
samfélag og eru vísindi og þekking
þar á háu stigi. Þegar fyrsta bylgja
fór af stað sagði sóttvarnalæknir
Svía, Anders Tegnell, að það væri
ekki til nein raunveruleg vörn við
þessari nýju veiru nema hjarðsmit
og hjarðónæmi; náttúrulegt viðnám
og mótefni við veirunni. Var stefna
hans sú að aðallega skyldi einangra
og verja eldri borgara, sem þyldu
veiruna verr og væru í meiri hættu,
en að öðru leyti skyldi beita hófleg-
um einangrunar- og varnarað-
gerðum sem leyfðu skipulega út-
breiðslu smits, einkum meðal yngra
fólks, sem veiran bitnaði síður á,
þannig að unnt yrði smám saman að
byggja upp hjarðónæmi.
Stefan Löfven, forsætisráðherra
Svía, sagði að vernd og viðnám sner-
ist um almenna skynsemi; við treyst-
um hvert öðru til að auka hreinlæti
og gæta okkar eftir föngum til að
forðast of öra útbreiðslu, sér-
staklega til þeirra sem veikastir eru
fyrir, en að öðru leyti vildum við
halda í okkar daglega líf eftir föng-
um, ekki síst til að tryggja störf, at-
vinnulífið, hina efnahagslegu hlið
samfélagsins; almenna velferð og
framtíðaröryggi.
Eftir á að hyggja er ljóst að þessi
nálgun Svía gagnvart fyrstu bylgj-
unni var ekki sú besta, en í fyrstu
bylgju fórust hlutfallslega miklu
fleiri í Svíþjóð en í hinum norrænu
löndunum og í Þýskalandi.
Það virðist hins vegar vera kostur
sem skoða verður af fullri alvöru og
það í hvelli hvort „sænska aðferðin“
sé ekki einmitt sú eina rétta nú í
annarri bylgjunni þegar styrkur
veirunnar hefur veikst með afger-
andi hætti, flestir veikjast ekki leng-
ur af henni og fáir eða engir deyja.
Undirritaður er vitaskuld leik-
maður á sviði sóttvarna og veiru-
fræði en hann telur að baráttan við
COVID-19-bylgju tvö snúist ekki um
vísindi heldur almenna skynsemi og
vel grundaða pólitíska stjórnun.
Mitt mat er að ríkisstjórnin eigi
nú að losa um höft og hömlur vegna
seinni bylgju COVID-19 þannig að
strax verði skref tekið til baka í það
horf sem var, svo verði létt á skref
fyrir skref í samræmi við þróun
bylgju 2 þannig að hjarðónæmi auk-
ist smám saman þar til bóluefni
kemur eða endanleg vernd fæst með
hjarðónæmi.
Sums staðar í Svíþjóð er hjarð-
ónæmi talið vera komið í 40% eftir
fyrstu bylgjuna, en ef/þegar 60%
nást er þess vænst að veiran sé eða
verði sigruð.
Í öllu falli ætti að setja Norð-
urlönd og Þýskaland samstundis aft-
ur á skimunarfrílistann og svo þau
lönd þar sem dauðsföll eru komin
niður í núll. Fjöldi dauðsfalla er fyrir
mér eini rétti mælikvarðinn á styrk
og hættu veirunnar – á sama frílista.
Eftir Ole Anton
Bieltvedt » Í huga undirritaðs er
það með ólíkindum
að þríeykið og rík-
isstjórnin skuli bregðast
eins við annarri bylgju
og þeirri fyrstu; taka
jafnvel enn dýpra í ár-
inni
Ole Anton Bieltved
Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslu-
maður og stjórnmálarýnir.
Hvað á að gilda: Hættan
af veirunni og dauðsföll eða
fjöldi meinlausra smita?
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.