Morgunblaðið - 07.09.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. SEPTEMBER 2020
BROTINN
SKJÁR?
Við gerum v
allar tegun
síma, spjaldtö
og t
ið
dir
lva
ölva
Bolholti 4, 105 • Reykjavík • S 534 1400 • www.smartfix.is
s n j a l l t æ k j a þ j ó n u s t a
1.
Lögmaður minn,
Vilhjálmur H. Vil-
hjálmsson hrl., hefur
tjáð mér, að honum
hafi borist kæra frá
aðstoðarsaksóknara,
Önnu Barböru Andra-
dóttur, á hendur mér.
Sakarefni er meint
kynferðisbrot á mínu
eigin heimili gagnvart
gestkomandi konu.
Nánar tiltekið á sakarefnið að
vera að hafa „strokið utan klæða
upp og niður eftir rassi“ viðkom-
andi. Þetta á að hafa gerst í augsýn
gestgjafans, konu minnar, og ann-
arra gesta. Trúlegt, eða hitt þó
heldur! Þetta sætir óneitanlega
furðu af þeirri einföldu ástæðu, að
þetta er með öllu tilhæfulaust.
Hreinn uppspuni. Þetta hafa trú-
verðug vitni vottað við rannsókn
málsins, sem hefur tekið lög-
reglustjóraembættið bráðum tvö ár
að rannsaka. Það er von að spurt
sé: Á hvaða leið er ákæruvaldið?
Óhlutdrægur gestur við borð-
haldið vottar þetta með eftirfarandi
orðum:
„Ég undirrituð (nafn og kenni-
tala) staðfesti hér með, að ég var
gestur við borðhald á heimili Bryn-
dísar og Jóns Baldvins í Salobreña
laugardaginn 16. júní 2018. Þegar
sest var að borðum sat Jón Baldvin
mér á vinstri hönd. Ég sá því allt
sem fram fór við borðhaldið. Ásak-
anir um, að Jón Baldvin hafi áreitt
gestkomandi konu við upphaf borð-
halds, eru hreinn tilbúningur og
tómt rugl. Slíkt hefði ekki getað
farið fram hjá mér. Þetta staðfesti
ég með undirskrift minni.“ (Nafn og
kennitala.)
Og gestgjafinn, Bryndís Schram,
hefur þetta að segja um „veisluna á
þakinu“:
„Hún aðstoðaði við að bera mat-
föng upp tröppur þangað sem borð-
haldið fór fram. Ég gekk upp sömu
tröppur næst á eftir henni. Allt fór
þarna fram fyrir opnum tjöldum.
Ég sá því allt sem þarna gerðist
með eigin augum. Ég votta það hér
með, að söguburður um áreitni Jóns
Baldvins við áður-
nefnda konu er til-
hæfulaus með öllu.“
(Nafn og kennitala.)
Vitnisburður móður
konunnar um það sem
þarna á að hafa gerst
er ótrúverðugri en ella
vegna þess að hún hef-
ur áður reynst verða
tvísaga í sambærilegu
máli, en hún var æsku-
vinkona Aldísar á Ísa-
fjarðarárum. Hún bar
á sínum tíma til baka
fullyrðingar Aldísar
um, að hún hefði orðið fyrir áreitni
af minni hálfu. Við það slitnaði upp
úr vinskapnum þar til nú, að þær
hafa sæst á ný.
2.
Þetta er seinasta útspilið í skipu-
lagðri aðför að mannorði mínu og
Bryndísar, sem hefur bráðum stað-
ið yfir í tvo áratugi. Fimm sinnum
hafa verið verið bornar fram kærur.
Fimm sinnum hefur þeim verið vís-
að frá, þar sem tilefni til sakfell-
ingar fundust ekki.
1) Árið 2002 lagði Aldís Schram, að
eigin sögn, fram kæru til lög-
reglu fyrir hönd Guðrúnar Harð-
ardóttur. Kærunni var vísað frá,
þar sem hún þótti ótrúverðug.
2) Árið 2005 lagði Guðrún Harð-
ardóttir fram lögreglukæru. Mér
var gefið að sök að hafa borið sól-
arvörn á barnskroppa í viðurvist
eiginkonu og dætra tæpum ára-
tug áður. Sakarefni þóttu ekki
trúverðug og var vísað frá.
3) Árið 2006 var málinu áfrýjað til
saksóknara en sakarefnið var
„særð blygðunarkennd“. Rann-
sókn málsins tók hálft annað ár
en niðurstaðan var sú sama: Mál-
inu var vísað frá, þar sem ekki
fannst tilefni til sakfellingar.
4) Árið 2013 lagði Aldís Schram
fram kæru til lögreglu f.h. ónafn-
greindra kvenna um meint kyn-
ferðisbrot JBH, sem hún hafði
áður birt í DV. Hinn 8. okt. 2013
var kærunni vísað frá með þeim
ummælum, að nafnlaus sögu-
burður af þessu tagi væri
„ómarktækur“, þar sem ekki
væri unnt að sannreyna sakar-
giftir nafnleysingja.
5) Hinn 28. febrúar árið 2014 stað-
festi ríkissaksóknari frávísun
lögreglustjóra á þessum kæru-
málum.
3.
Það var ekki fyrr en #metoo-
hreyfingin lagði nafn sitt við þenn-
an málabúnað snemma árs 2019 –
án rannsóknar á málavöxtum –
sem fjölmiðlar, og þ.m.t. RÚV,
töldu sig hafa ástæðu til að bera út
óhróðurinn. Hápunkti náði þessi
aðför í viðtali Sigmars Guðmunds-
sonar og Helga Seljan við Aldísi
Schram á Rás 2 fimmtudaginn 17.
janúar árið 2019. Í þessu viðtali,
þar sem varla var satt orð að
heyra, sakaði Aldís m.a. föður sinn
um að hafa misnotað dætur sínar
þrjár í bernsku, sem og að hafa
stundað sifjaspell með henni
sjálfri, þar sem hún var vistuð á
geðdeild.
Að vísu viðurkennir Aldís (í
einni af sínum hundrað grein-
argerðum fyrir rétti), að hún minn-
ist þess ekki að hafa verið þolandi
slíkra ódæðisverka. En hún segist
trúa því samt. Af hverju? Af því að
aðrir sjúklingar á geðdeild segjast
hafa það eftir henni sjálfri – þ.e.
Aldísi – væntanlega í maníu!
Nú vill svo til, að leitun er að
dóttur, sem borið hefur föður sín-
um jafn fagurlega vitni og Aldís
sjálf. Í Mannlífsviðtali í janúar
1995, þegar Aldís er 36 ára gömul,
segir hún aðspurð um föður sinn:
„Ég þekki ekki föður minn i
þeirri mynd sem fjölmiðlar draga
upp af honum: Refur, óheið-
arlegur, hrokagikkur … akkúrat
það sem hann er ekki. Hann er
hlýr, skilningsríkur … fyrir utan
hvað hann er nú gáfaður og
skemmtilegur.“
Þegar Kolfinna, yngsta dóttirin,
segir: „Erum við ekki orðnar of
væmnar núna, stelpur?“ svarar Al-
dís fullum hálsi: „Sama er mér, má
hann ekki einhvers staðar njóta
sannmælis?“
Þetta er eins og áður sagði árið
1995, þegar Aldís er 36 ára. Svona
talar engin kona um föður sinn,
sem hefur beitt hana ofbeldi frá
blautu barnsbeini. Það er ekki fyrr
en ég varð, lögum samkvæmt, oft-
ar en einu sinni að samþykkja
beiðni geðlækna um nauðung-
arvistun hennar á geðdeild sem
hún fer að beina hatri sínu að mér;
fer að kenna mér og fjölskyldunni
um allar hugsanlegar vammir og
skammir. Þær eru ófáar fjölskyld-
urnar, aðstandendur geðsjúkra,
sem eru í sárum af þessum sökum.
Yngri dæturnar hafa sjálfar
svarað fyrir sig. Svar Kolfinnu,
yngstu dóttur okkar Bryndísar, er
að finna í greininni: „Hvers vegna
allt þetta hatur?“ ( 28.4. ’12,
www.jbh.is). Og Snæfríður, sem er
ekki lengur á meðal vor, svaraði
fyrir sig á sínum tíma. Í vænt-
anlegri bók Bryndísar, sem kemur
í bókaverslanir síðar í mánuðinum,
er birt bréf Snæfríðar til Aldísar af
þessu tilefni. Þar segir meðal ann-
ars:
„Það veit sá sem allt veit, að þú
ferð með ósannindi. Og þær sem
þú nafngreinir í rógsbréfinu eru
reiðubúnar að staðfesta, að þú ferð
með uppspuna og rógburð … Það
er ekki til of mikils mælst, að þú
hættir þessum rógburði um föður
þinn, mig og aðra, sem þú hefur
nafngreint að tilefnislausu … (þú
getur) reynt að bæta fyrir þann
skaða, sem þú hefur þegar valdið
saklausum einstaklingum, með því
að biðjast fyrirgefningar. Og lofa
upp á æru og trú, að þú munir
framvegis og hér með láta af þess-
ari iðju. Þá værir þú maður að
meiri.“
Við þessu bréfi barst aldrei neitt
svar.
Árum saman höfum við Bryndís
tekið þessum óhróðri með þögn og
þolinmæði. En þegar hér var komið
sögu sáum við okkur tilneydd að
höfða meiðyrðamál á hendur RÚV
(og Aldísi til vara) fyrir að útbreiða
þessar ósönnu og ærumeiðandi sak-
argiftir. Okkur er legið á hálsi fyrir
að gera það. Skiljanlega. En það er
nánast lagatæknilegt atriði, þar
sem lagabókstafur og dómafordæmi
sýna og sanna, að fréttamenn, sem
hafa ekki meiri starfsmetnað en það
að ljúga eins og logið er í þá, fást
ekki dæmdir fyrir róginn, nema
heimildarmaðurinn sé tekinn með í
dæminu.
En áður en stefnu var lýst gerð-
um við Aldísi skriflegt sáttaboð. Við
buðumst til að falla frá meiðyrða-
málinu, ef hún drægi til baka sínar
ósönnu og ærumeiðandi fullyrð-
ingar og bæðist fyrirgefingar, eins
og Snæfríður systir hennar lagði að
henni að gera.
Því sáttaboði var bara svarað
með þögninni.
4.
Að því er varðar allan þennan
söguburð, sem ritstýrt hefur verið
af Aldísi dóttur okkar allt frá árinu
2013, vil ég taka fram eftirfarandi:
1) Sögum hinna nafngreindu hef ég
fyrir löngu svarað (sjá
www.jbh.is). Um sannleiksgildi
þess arna getur síðan hver og
einn dæmt fyrir sig.
2) Að því er varðar hinar ónafn-
greindu – 16 talsins – er þetta að
segja:
Í upphafi taldi ég mig vera varn-
arlausan, líkt og jafnan er um þá
sem vegið er að úr launsátri. En við
nánari skoðun kom á daginn, að
unnt var að sannreyna eina söguna
út frá stund og stað. Sú saga reynd-
ist vera hreinn skáldskapur. Sögu-
sviðið var sagt vera Ráðherra-
bústaðurinn við Tjarnargötu. Árið
var tilgreint 1996. Sakborningur
var sagður hafa verið sauðdrukk-
inn. Undir veislulok er hann sagður
hafa kallað yfir salinn: „Mig vantar
kvenmann.“ Þegar ekki var orðið
við þessum óskum á hann að hafa
ruðst fram í eldhús og áreitt þar
unga stúlku undir lögaldri. Yfir-
maður staðarins á að lokum að hafa
skorist í leikinn og vísað dólgnum á
dyr.
Ég vissi fyrir víst, að ég hafði
ekki stigið fæti inn fyrir dyr á Ráð-
herrabústaðnum árum saman, eftir
að ég lét af störfum sem utanríkis-
ráðherra árið 1995. Ég spurði
veisluhöld ríkisins, sem annaðist
veitingar þar á þessum árum, hvort
hann gæti staðfest þetta. Vottfest
svar hans hljóðar svo:
„Að gefnu tilefni vil ég, undirrit-
aður veisluhöldur ríkisins í Borg-
artúni og Ráðherrabústað, taka
fram eftirfarandi:
1) Jón Baldvin Hannibalsson var
aldrei gestur í Ráðherrabústað á
umræddu ári og þar af leiðandi
aldrei vísað þaðan út.
2) Enginn starfsmanna minna kann-
ast við umrædda frásögn.
3) Enginn í starfsliði mínu var und-
ir lögaldri.
Sagan virðist því vera uppspuni
frá rótum.“
11.2. ’19
Elías Einarsson (sign).
Þá vitum við það. Uppspuni frá
rótum.
Þá vaknar spurningin: Gegnir
kannski sama máli um allar hinar?
Svarið við þeirri spurningu er
þetta:
Vandleg skoðun og könnun á
staðreyndum og sannleiksgildi full-
yrðinga leiðir í ljós, að tólf af sextán
þessara frásagna eru sannanlega
uppspuni eða fá ekki staðist af öðr-
um þar til greindum ástæðum.
Hinar, sem eftir standa, eiga það
sammerkt, að þar er ekkert sem
hönd á festir, hvorki hvar né hve-
nær eða hverjar eigi í hlut. Um það
gildir hið sama og sagði í frávísun
lögreglustjóraembættisins í októ-
ber 2013, að söguburður af þessu
tagi er „ómarktækur“. Það er eng-
in leið að kanna sannleiksgildi með
vísan til staðreynda. En það er líka
ekkert sem gefur ástæðu til að
ætla, að sannleiksgildið sé annað
og meira en hjá hinum.
Hvað stendur þá eftir? Svar:
Hatrið og hefnigirnin.
Eftir ótal sáttatilraunir sneri
bróðir Bryndísar til baka með þessi
skilaboð: „Sáttatilraunir – þið getið
gleymt því. Ykkur mætir ekkert
nema svartnætti af hatri.“
5.
Fjölskylduharmleikurinn, sem að
baki býr, átti aldrei neitt erindi við
almenning. Það hafa aðrir orðið til
þess að bera hann á torg. Sjálfum
finnst mér það hreinn níðings-
skapur að gera sér ógæfu annarra
að féþúfu og skeyta í engu um,
hvað er satt eða logið í óhróðrinum,
sem út er borinn. En það er búið
og gert. Við stöndum frammi fyrir
orðnum hlut, svo að ekki verður
aftur snúið.
Um líkt leyti og fjölmiðla-
herferðin gegn mér og fjölskyldu
minni stóð sem hæst í byrjun árs
2019 birtu Stígamót sína árlegu
skýrslu um þolendur kynferðis-
ofbeldis, sem til þeirra höfðu leitað
á árinu 2018. Þar kom m.a. fram,
að 321 kona sagðist hafa orðið fyrir
nauðgun eða nauðgunartilraun og
127 sögðust vera þolendur sifja-
spella. M.ö.o. 448 konur leituðu sér
hjálpar vegna grófra ofbeldisverka,
sem þær höfðu orðið fyrir, að eigin
sögn.
Þetta náði í fréttir þann daginn –
en síðan ekki söguna meir. Segir
þetta ekki allt sem segja þarf um
þann málabúnað, sem hér hefur
verið gerður að umtalsefni? Sann-
anlega upplognar sögur um meint-
ar ávirðingar þekktra einstaklinga
eru augljóslega fín söluvara. En
þegar þær reynast ekki vera á rök-
um reistar er ótvírætt verið að
grafa undan trúverðugleika þeirra,
sem eru þolendur raunverulegs
kynferðisofbeldis.
Á Vísindavef Háskóla Íslands
segir, að málfrelsið, sem okkur ber
að verja til seinasta blóðdropa,
leyfi mönnum hvorki að bera ljúg-
vitni gegn náunga sínum né heldur
að verða öðrum til ama eða tjóns
með ósannindum og blekkingum.
Málfrelsið takmarkist með öðrum
orðum af rétti annarra til að njóta
sannmælis.
Það er kjarni þessa máls.
Þótt fjölskylduharmleikurinn sé
einkamál eru aðrir þættir þessa
máls, sem varða okkur öll. Það á
svo sannarlega við um hlutverk
fjölmiðla og samfélagsmiðla í sam-
tímanum. Það er reginmunur á
rannsóknarblaðamennsku og of-
sóknablaðamennsku. Í réttarríki
ber að gera strangar kröfur til
þess, að dómstólar láti ekki stjórn-
ast af annarlegum hagsmunum,
pólitískum rétttrúnaði eða tísku-
hreyfingum í almenningsáliti. Eng-
um á að líðast að taka sér sjálf-
tökurétt til að útskúfa
einstaklingum úr samfélaginu á
grundvelli upploginna sakargifta.
Samt hefur það þegar gerst í okkar
samfélagi, að kröfu öfgafeminista
og undir merkjum MeToo: Bæði
atvinnubann og félagsleg útskúfun,
eins og dæmin sanna. Hvar endar
sú vegferð?
Einmitt þetta hefur orðið Bryn-
dísi, konu minni, tilefni til að setja
saman bók, sem meðal annars set-
ur fjölskylduharmleikinn, sem hér
hefur verið lýst, í samhengi við
þann þjóðfélagslega veruleika, sem
við búum við. „Brosað gegnum tár-
in“ heitir hún og kemur í bóka-
verslanir á næstu dögum.
(Seinasta bók höfundar var:
„Tæpitungulaust – lífsskoðun jafn-
aðarmanns“ og kom út haust 2019.)
Eftir Jón Baldvin
Hannibalsson »Engum á að líðast að
taka sér sjálf-
tökurétt til að útskúfa
einstaklingum úr sam-
félaginu á grundvelli
upploginna sakargifta.
Jón Baldvin
Hannibalsson
Höfundur er fyrrverandi formaður
Alþýðuflokksins.
Sýndarréttarhöld?
Allt um sjávarútveg