Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.09.2020, Blaðsíða 17

Ýmsir telja og hafa nokkuð til sín máls um að
stjórnmálaleg þróun sé vegna þessa fyrirkomulags
bæði íhaldssöm og hægfara, miðað við það sem ann-
ars staðar gerist. Það þarf svo sannarlega ekki að
vera neikvætt.
Stjórnarfarið er að öðru leyti mjög ólíkt því sem
gerist annars staðar í Evrópu. Aðeins átta ráðherrar
skipa ríkisstjórn hverju sinni og því er stundum hald-
ið fram, með nokkrum rétti, að sömu flokkar hafi set-
ið í ríkisstjórn í Sviss samfleytt síðan árið 1848 og að
við kosningar gerist breytingar helst þannig að flokk-
ur missir einn ráðherra á meðan annar bætir einum
við sig, en áfram eiga sömu flokkar aðild að ríkis-
stjórninni. En forsætisráðherraembætti eigi þá til að
færast á milli flokka.
Forseti boðar komu. En hver?
Bréfritari minnist þess þegar aðalræðismaður Sviss
sótti hann eitt sinn heim í Stjórnarráðshúsið og sagði
að forseti Sviss væri væntanlegur til Íslands innan
skamms og spurði hvort ráðherrann vildi vera svo
vinsamlegur að taka á móti honum þar eða í ráð-
herrabústaðnum. Bréfritari tók sér nokkrar mínútur
í spjall í kringum þessa beiðni á meðan hann var að
reyna að fiska upp í huga sér hver væri aftur forseti
Sviss. Sá veiðitúr gekk ekki upp og því sagði hann
sem svo við aðalræðismanninn: „Mér þykir fyrir því
en ég kem alls ekki fyrir mig hvað hann heitir hinn
ágæti forseti Sviss.“
Aðalræðismaðurinn svaraði: „Blessaður hafðu ekki
neinar áhyggjur af því. Í Sviss veit varla nokkur mað-
ur heldur hver er forseti eða hvað hann heitir.“
Og við þau orð rifjaðist það upp að ráðherrar ríkis-
stjórnarinnar í Bern skiptast á að fara með forseta-
embættið eitt ár í senn. Og sá sem var að koma til Ís-
lands átti það erindi hingað að fara á fund með
norrænum ráðherrum á sama starfssviði, en þar sem
hann væri einnig forseti Sviss þetta árið, þætti við
hæfi að hann ætti, formsins vegna, stuttan fund með
forseta og forsætisráðherra gistilandsins.
Pörupiltar enn að
Á Íslandi eru ákvæði í stjórnarskrá, sem eru arfur frá
konungdæminu um að forseti geti synjað lögum stað-
festingar. Sá forseti, sem einn hefur beitt því valdi,
kallaði þá gjörð sína að vísa lögum til þjóðarinnar.
Það var dálítið skondið.
Konungur hafði haft synjunarvald. Þegar það vald
var fært lýðkjörnum forseta þótti rétt að takmarka
synjunarvald hans með því að þjóðin ætti þann kost
að grípa inn í, ef hún kysi það. Enda er ætíð talað um
synjunarvald forsetans, en ekki um ákvörðun hans
um þjóðaratkvæði.
Í fræðiritum um stjórnskipunarrétt sem kennd
voru hér í lagadeildum var um það rætt að synjaði
forseti lögum staðfestingar, en þjóðin samþykkti þau
í framhaldinu, væri eðlilegt að gera ráð fyrir að for-
seti segði af sér. Ef synjun forseta stæðist þjóð-
aratkvæði væri eðlilegast að ríkisstjórnin segði af
sér.
Það var svo eftir öðru í veiku siðferðisþreki
Jóhönnustjórnar að hún axlaði ekki ábyrgð þegar
þjóðin hafnaði með forsetanum stórmáli um Icesave,
ekki aðeins einu sinni heldur tvisvar.
Langt seilst í rugli
Eftir forsetakjör síðast kom fram sú grautarkenning,
að þar sem frambjóðandi bauð sig fram, og fékk lítið
fylgi miðað við sitjandi forseta, hefði þjóðin, eins og
óafvitandi, lagt blessun sína yfir orkupakkahneykslið
og framgöngu þeirra sem síst skyldu gagnvart
stjórnarskránni og fullveldi landsins.
Þessi kenning var sögð reist á því að frambjóðand-
inn sem í hlut átti hefði lýst andstöðu sinni við orku-
pakkann!
Með sambærilegri grautargerð mætti halda því
fram að þar sem Ástþór Magnússon, forseta-
frambjóðandi og talsmaður Friðar 2000, hefði ekki
fengið mikinn stuðning í sínum framboðstilraunum,
hefði þjóðin með því lýst yfir afgerandi stuðningi við
ófrið, hvar sem hann fengist og alveg sérstaklega
fagnað stríðsrekstrinum í Írak, sem Ástþór hafði haft
sig mjög á móti!
Stjórnlagaóráðið
Önnur dellukenning, sem sumir hamra á, bæði í
svefni og vöku, snýr að skrípaspurningaleik, sem
settur var í almenna atkvæðagreiðslu, eins og væri
þjóðaratkvæði um nýja stjórnarskrá!
Þar var spurt, með ógagnsæju og óljósu orðalagi,
um stikkorð sem snertu 6 álitamál af rúmlega hundr-
að, sem fjallað væri um í sérkennilegri samsuðu, sem
umboðslaust „stjórnlagaráð“ hafði sent frá sér! Látið
er eins og með þessari óboðlegu framgöngu hefði
þjóðin samþykkt endaleysuna sem stjórnarskrá
handa sér!
Núverandi ríkisstjórn hefur af óskiljanlegum
ástæðum haldið þessari lönguvitleysu áfram þótt
engin efnisrök standi til þess.
Það er mikil niðurlæging fyrir hana.
Því fyrr sem hún kemur sér út úr þeim ógöngum
því betra fyrir hana.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Kvöldsól í Dýrafirði.
6.9. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17