Morgunblaðið - 10.10.2020, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Umræðan umútgönguBreta úr
Evrópusamband-
inu hefur frá upp-
hafi verið skökk og
skæld. Þegar
fjallað hefur verið um samn-
ingaviðræðurnar um útgöng-
una hefur Bretum verið fundið
allt til foráttu á meðan Evr-
ópusambandið hefur sloppið
billega. Þó hefur ekki þurft
mikla skoðun eða rannsókn til
að sjá að málið er ekki svo ein-
falt.
Í nýjasta tölublaði þýska
vikuritsins Der Spiegel, sem
síst hefur ausið vatni á myllu
Breta í þessum málum, er að
finna fróðlegt viðtal við við-
skiptahagfræðinginn Gabriel
Felbermayr. Felbermayr er
Austurríkismaður, hefur
stundað rannsóknir í Flórens
og München og veitir nú Al-
þjóðahagfræðistofnuninni í
Kiel forustu.
Hann segir að ekki sé hægt
að skella skuldinni af því að lít-
ið hafi þokast í viðræðum um
Brexit undanfarna mánuði á
Breta, þar sé einnig við ESB
að sakast því að sambandið
vilji að Bretland verði öðrum
víti til varnaðar.
Felbermayr tekur ekki und-
ir þá gagnrýni að Bretum hafi
verið sýnd of mikil þolinmæði
og þeir séu stöðugt að breyta
markmiðum sínum og aðferð-
um. Finna megi dæmi um
ósveigjanleika í garð Breta allt
frá því að ESB neitaði að koma
til móts við David Cameron,
fyrrverandi forsætisráðherra
Breta, í innflytjendamálum
2016, fyrir atkvæðagreiðsluna
um útgönguna. „Evrópa krafð-
ist ótakmarkaðs aðgangs
vinnuafls þótt til dæmis
Þýskaland hefði árum saman
lokað á Austur-Evrópu,“ segir
hann. „Í Brussel var matið á
hinu pólitíska andrúmslofti í
Bretlandi kolrangt.“
Hann segir að það sama hafi
átt við um umræðuna í aðdrag-
anda atkvæðagreiðslunnar og
sú nálgun ESB að ræða fyrst
um útgöngusamninginn og
ákveða síðan hvernig fyrir-
komulagið ætti að vera í fram-
tíðinni hefði verið mistök. Þau
mistök hefðu gert samningana
mjög erfiða, sérstaklega um
Norður-Írland. Evrópusam-
bandið hefði ætlað að halda
Bretum í eins nánum tengslum
og hægt væri, en nú væri ljóst
að þeir myndu fara úr ESB,
tollabandalaginu og efnahags-
svæðinu án þess að einu sinni
væri ljóst að eftir stæði lág-
markssamkomulag um við-
skipti eins og gert hefði verið
við Japan eða Suður-Kóreu.
Hann segir fráleitt að kenna
Bretum um þetta. Áhyggjur af
undirboðum Breta á sviði fé-
lagsmála, um-
hverfisverndar eða
viðskiptareglna
hafi verið stórlega
ýktar. Evrópusam-
bandið hafi nýlega
gert viðskipta-
samning við Kanada og ekki
hafi hvarflað að neinum að
gefa þeim fyrirmæli um vinnu-
markaðsmál eða umhverfis-
pólitík.
Þess utan hafi Bretar hag af
því að vera með sameiginlega
staðla á flestum sviðum þannig
að ótti ESB sé yfirdrifinn. Að
auki sé fráleitt að setja kröfur
á hendur Bretum, sem ekki séu
gerðar innan Evrópusam-
bandsins. Þar sé gríðarlegur
munur á vinnumarkaði og í
launapólitík og um þessar
mundir séu Hollendingar og
Írar með slökustu skattaregl-
urnar.
Þá sé fráleitt að hengja sig í
að Bretar vilji ekki lúta reglum
ESB um niðurgreiðslur í iðn-
aði. Ríkisaðstoð á Bretlandi sé
um þessar mundir talsvert
lægri en í flestum ríkjum ESB.
Bretar hafi ekki efni á því að
belgja þennan útgjaldalið út. Á
hinn bóginn hafi ESB slakað á
niðurgreiðslureglum sínum
vegna kórónuveirunnar.
Felbermayr heldur áfram og
bendir á að Þjóðverjar standi
Bretum nær í efnahagspólitík
en Frökkum. Engu að síður
hafi Þjóðverjar látið Frökkum
eftir sviðið í viðræðunum við
Breta. Þetta hafi síður en svo
verið Þýskalandi í hag því að
samninganefnd Frakkans
Michels Barniers hafi fylgt sýn
um mun miðstýrðari Evrópu
en stjórnvöld í Berlín.
Felbermayr segir að Boris
Johnson, forsætisráðherra
Bretlands, vilji einfaldlega að
fyrirkomulagið á Brexit verði
eins og hann hafi lofað kjós-
endum. Um leið muni hann
leitast við að tjónið verði sem
minnst. Því eigi hann von á að
hann muni ekki setja tolla á
vörur frá ESB þó að ekki náist
samningur. Reglur Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar leyfi
það ef það sama eigi við um
önnur viðskiptalönd. Þannig
gæti Johnson séð til þess að
verðlag verði viðráðanlegt og
um leið sett þrýsting á Evr-
ópusambandið, sem skyndi-
lega yrði bert að því að vera
með einhliða viðskiptahindr-
anir.
Vissulega væri hægt að fara
harðari orðum um óbilgirni
Evrópusambandsins í fram-
göngu sinni við Breta vegna
útgöngunnar, en austurríski
hagfræðingurinn dregur í við-
talinu skýrt fram að frá fyrstu
stundu var það ætlunin að gera
Bretum eins erfitt fyrir að yf-
irgefa Evrópusambandið og
unnt væri.
Frá upphafi hefur
stefnan verið að
þvælast fyrir út-
göngu Breta}
Vélabrögð ESB
U
nglingsárin eru tímabil spenn-
andi breytinga. Líkami og sál
þroskast, vinahópur og nær-
umhverfi breytast, með til-
færslu ungmenna milli skóla-
stiga. Unglingar í dag lifa á tímum
samfélagsmiðla og í því felast tækifæri en
einnig áskoranir. Flæði af upplýsingum
krefst þess að ungmenni séu gagnrýnni en
fyrri kynslóðir á það efni sem fyrir þau er
lagt. Þörfin fyrir skilmerkilegri og öflugri
kynfræðslu, kennslu í samskiptum og lífs-
leikni hefur því aldrei verið meiri.
Kynfræðsla er hluti af aðalnámskrá og
því hefur það verið skólanna að fræða ung-
mennin okkar. Flestir virðast þó vera sam-
mála því, að í breyttum heimi þurfi að gera
betur. Síðastliðið vor ályktaði Alþingi um
mikilvægi skipulagðra forvarna gegn kynferðislegu
og kynbundnu ofbeldi og áreitni. Tryggja þurfi að
inntak kennslunnar verði að meginstefnu til þríþætt.
Í fyrsta lagi að almennar forvarnir stuðli að sterkri
sjálfsmynd og þekkingu á mörkum og markaleysi,
þar á meðal í samskiptum kynjanna og samskiptum
milli fullorðinna og barna. Í öðru lagi að auka
fræðslu um kynheilbrigði og kynhegðun, einkum í
grunnskólum og framhaldsskólum. Í þriðja lagi þarf
að halda áfram opinskárri umfjöllun um eðli og birt-
ingarmyndir kynferðislegs og kynbundins ofbeldis og
áreitni. Til framtíðar þarf einnig að undirbúa starfs-
fólk sem starfar með börnum og ungmennum til að
sjá um forvarnir, fræðslu og viðbrögð við
kynferðislegu og kynbundnu ofbeldi og
áreitni.
Í liðinni viku átti ég áhugaverðan fund
með Sólborgu Guðbrandsdóttur, baráttu-
konu og fyrirlesara, og Sigríði Dögg Arn-
ardóttur kynfræðingi um þessi málefni.
Báðar hafa þær unnið með ungu fólki,
hvor á sinn hátt, og þekkja vel þörfina á
skilmerkilegum aðgerðum. Niðurstaða
fundarins var að fela sérstökum starfshópi
að taka út kynfræðslukennslu í skólum og
gera tillögur að úrbótum í samræmi við
ofangreinda þingsályktun. Sú vitundar-
vakning sem orðið hefur um kynferðislegt
og kynbundið ofbeldi og áreitni er geysi-
lega mikilvæg fyrir samfélagið, en það er
brýnt að þekkingin skili sér markvisst inn
í skólakerfið.
Aðkoma barna og ungmenna er lykilatriði til að ná
samstöðu og sátt um málefni sem þeim tengjast. Þess
vegna hefur ráðuneytið haldið samráðsfundi með
samtökum nemenda, til að heyra þeirra skoðanir og
viðhorf varðandi ákvarðanatöku í heimsfaraldrinum.
Þetta hefur gefið mjög góða raun.
Komi í ljós að fræðslan sé óviðunandi mun ég
leggja mitt af mörkum svo menntakerfið sinni þessari
skyldu. Í mínum huga er þetta eitt mikilvægasta bar-
áttumálið til að auka velferð ungmenna á Íslandi.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Unga fólkið okkar hefur áhrif
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Kórónuveirufaraldurinn hef-ur ýtt undir netglæpisamkvæmt nýrri skýrslufrá Evrópulögreglunni
Europol um ógnanir af völdum skipu-
lagðrar brotastarfsemi á netinu.
Skýrslan var kynnt á sameiginlegri
ráðstefnu alþjóðalögreglunnar Int-
erpol og Europol þann 6. október.
Hún var í fyrsta sinn haldin sem fjar-
fundur og tóku þátt meira en 400
fulltrúar löggæslustofnana, mennta-
stofnana, einkageirans og alþjóða-
stofnana. Umræðuefnið var vöxtur
brotastarfsemi í netheimum og varn-
ir gegn henni.
Netnotkun hefur aukist í heims-
faraldrinum. Fólk notar nú netið
meira við vinnu heima við, netversl-
un, nám og samskipti en áður.
Afbrotamenn finna sífellt fleiri
leiðir til að blekkja fórnarlömb sín.
Þeir sigla undir fölsku flaggi í nafni
þekktra fyrirtækja eða þjónustuaðila
og reyna að fá fólk til að gefa við-
kvæmar upplýsingar t.d. um lykilorð
eða bankareikninga. Glæpamennirnir
voru fljótir að nýta sér heimsfarald-
urinn til netveiða, netsvindls og með
því að dreifa falsfréttum. Meðal ann-
ars með því að bjóða upp á ýmsar
vörur sem áttu að forða fólki frá smiti
af COVID-19-sjúkdómnum eða
lækna hann.
Gísli Jökull Gíslason, rannsókn-
arlögreglumaður hjá lögreglu höf-
uðborgarsvæðisins, fæst m.a. við
rannsóknir á netglæpum. Hann segir
að svo virðist sem fólk sé orðið mót-
tækilegra fyrir fjárfestasvikum og
öðru vegna COVID-19-faraldursins.
Hann sagði engin skýr dæmi hér á
landi um að svikahrappar hefðu leikið
á fólk beinlínis vegna faraldursins,
eins og dæmi eru um erlendis. Þá er
innihald t.d. svikapósta tengt beint
við heimsfaraldurinn.
Þróaðri og fágaðri aðferðir
Aðferðir við gagnagíslatöku
verða sífellt þróaðri og fágaðri. Ráð-
ist er jafnt á opinberar stofnanir og
einkafyrirtæki og gögn þeirra tekin í
gíslingu. Slíkar árásir á stofnanir og
fyrirtæki á heilbrigðissviði tíðkuðust
löngu fyrir heimsfaraldurinn. Eig-
endum gagnanna er boðið að greiða
lausnargjald til að fá þau aftur í sínar
hendur. Færst hefur í vöxt að hótað
sé að bjóða gögnin upp til að beita
eigandann þrýstingi. Þróaðir tölvu-
ormar eru vaxandi ógn og eru gögn
sem þannig er aflað seld.
Talsverð aukning varð í faraldr-
inum á efni á netinu sem tengdist
kynferðislegu ofbeldi gegn börnum.
Brotamennirnir beita öllum ráðum til
að fela þessi afbrot eins og með dul-
kóðun, lokuðum netsvæðum og á
hulda vefnum (dark web). Barnaníð í
beinni útsendingu hefur aukist að tal-
ið er vegna þess að ferðatakmarkanir
koma í veg fyrir að barnaníðingarnir
geti sjálfir níðst á börnum. Efnið er
ekki tekið upp og hverfur að útsend-
ingu lokinni. Það gerir lögreglunni
erfiðara fyrir að góma níðingana.
SIM-kortaskipti gera glæpa-
mönnum kleift að taka yfir farsíma-
aðgang notenda og komast yfir ýms-
ar viðkvæmar upplýsingar. Rafræn
skilríki sem notuð eru hér landi eru
vörn gegn því.
Örar breytingar hafa orðið
á hulda vefnum, samkvæmt
skýrslu Europol. Líftími ým-
issa markaðssvæða á vefn-
um hefur styst og engin ráð-
andi öfl náð yfirhöndinni.
Tor er vinsælasti hulduvef-
urinn. Tölvuglæpamenn nota
þó margar aðrar leiðir til að
hylja slóðir sínar eða til
að markaðssetja
ólöglegan varn-
ing.
Faraldurinn ýtir
undir netglæpi
Tilraunir til tölvupóstssvindls
hafa verið gerðar hjá íþrótta-
félögum undanfarið, samkvæmt
upplýsingum frá lögreglunni.
Nokkuð var um slíkt svindl fyrir
þremur árum.
Svindlarinn þykist vera for-
maður félagsins og gefur gjald-
kera fyrirmæli um að millifæra
peninga á erlendan reikning til
að greiða skuld. Áhersla er lögð
á að borga meinta skuld sem
fyrst. Upphæðin er oft frá 400
þúsund upp í ein milljón króna.
Heildartjón af slíku svindli á Ís-
landi nam nærri 1,5 milljörðum
á síðustu þremur árum.
Berist gjaldkera slík
beiðni er honum ráðlagt að
hafa samband við þann
sem skrifaður er fyrir
beiðninni, öðruvísi en
með tölvupósti, og leita
staðfestingar.
Herja á
íþróttafélög
TÖLVUPÓSTSSVIK
Gísli Jökull Gíslason
Morgunblaðið/Júlíus
Netglæpir Afbrot á netinu hafa færst í vöxt í kórónuveirufaraldrinum
samkvæmt nýrri skýrslu frá Evrópulögreglunni Europol.