Morgunblaðið - 10.10.2020, Side 43

MENNING 43
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2020
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
AÐRAR MYNDIR Í
SÝNINGU:
* Agnes
* The Secret : Dare to
Dream
* Unhinged
* A Hidden Life
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
FYRSTA STÓRMYND ÁRSINS
Nýjasta Meistaraverk
Christopher Nolan
★★★★★
★★★★★
★★★★★
The Guardian
The Times
The Telegraph
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
MÖGNUÐ MYND SEM
GAGNRÝNENDUR HLAÐA LOFI :
★★★★★
★★★★★
★★★★★
Roger Ebert.com
San Fransisco Cronicle
The Playlist
88%
HEIMSFRUMSÝNING
FORSÝNINGAR UM HELINGA
SPLÚNKUNÝ MYND FYRIR
ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
TÓNLIST
Arnar Eggert Thoroddsen
arnareggert@arnareggert.is
Vinur minn einn á Fjasbók-inni, sem er þræltengdurinn í bandaríska tónlistar-
bransann, er í áfalli. Þegar fréttin
um andlát Eddies Van Halens
„gaus“ upp í vikunni (náðuð þið
þessum?) fóru margir hans líkar,
og rokkaðdáendur almennt af
ákveðinni kynslóð, einfaldlega á
hliðina. Risi fallinn. Og þessi vinur
minn staðhæfir: „Það er Hend-
rix … og Edward.“
Hver var þessi maður eigin-
lega og hvers vegna er hann kall-
aður til sem einn áhrifamesti
gítarleikari sögunnar? Fyrstu
kynni almennings af honum voru í
gegnum frumburð hjómsveitar-
innar Van Halen, árið 1978, en
sveitina hafði hann stofnsett
ásamt stóra bróður sínum Alex ár-
ið 1972. Tímasetningin á nefndri
plötu var fullkomin. Tónlistar-
landslagið var uppfullt af töturs-
legum poppstjörnum frá sjöunda
áratugnum og pönki sem var ekki
endilega allra. Van Halen upp-
færði og eiginlega endurreisti
hart rokk eins og það kemur af
kúnni. Stuðvænt og beint af aug-
um en með sjarma og glitri frá
söngspírunni mögnuðu David Lee
Roth. Jú jú, Aerosmith og Kiss
höfðu verið að gera gott mót en
þessi fyrsta plata Van Halen er
einstök. Engin ein plata átti eftir
að reynast jafn áhrifamikil upp á
þróun töffararokksins á níunda
áratugnum, en allir þessir tappar;
Guns‘n‘ Roses, Mötley Crue, Pois-
on, Bon Jovi o.s.frv. signdu sig við
altari Van Halen. Nóg er að hlusta
á hið óviðjafnanlega „Runnin’
with the Devil“, sem keyrir allt í
gang, til að sannfærast um þetta.
Gítarleikur Eddies er þó það sem
gerir plötuna, fyrst og síðast.
Byltingarkennd spilamennska
(„Eruption“) og tækni sem fékk
rokkunnendur til að missa andlit-
ið. Hendrix særður fram, að ein-
hverju leyti, en stíllinn tilheyrði
um leið Eddie og engum öðrum.
Eddie Van Halen fæddist árið
1955 í Amsterdam, mamman indó-
nesísk en pabbinn hollenskur.
Faðirinn var starfandi tónlistar-
maður, lék á klarínett og saxófón
og bræðurnir fengu tónlistarlegt
uppeldi. Eddie var sjö ára er fjöl-
skyldan fluttist til Pasadena í
Kaliforníu. Móðirin starfaði sem
þerna en faðirinn sem húsvörður
og uppvaskari en svo lék hann
tónlist um helgar. Eddie hefur
sagt frá því að faðir sinn hafi
ávallt fellt tár á tónleikum hjá sér
enda lifði hann ameríska draum-
inn í gegnum syni sína. Van Halen
átti eftir að verða afar vinsæl
sveit, aðlagaðist vel MTV-ára-
tugnum, og varð að rokkstofnun,
ef svo mætti segja. Eddie Van Hal-
en, enn undir þrítugu, var þegar
orðinn goðsögn, gítarguð á pari
við Hendrix og Clapton. Quincy
Jones fékk hann t.a.m. til að spila
gítarsólóið inn á smell Michaels
Jacksons, „Beat it“.
Áfengissýki setti strik í reikn-
inginn hjá okkar manni og grimm
baráttan við Bakkus rataði einatt
í fjölmiðla. Samkvæmt heimildum
náði hann að halda sér þurrum frá
árinu 2008 og Van Halen lék sína
síðustu tónleika sem hljómsveit
árið 2015. Það var síðan munn-
krabbamein sem lagði hann að
lokum.
Eftir stendur tónlistin. Van
Halen var al-amerísk sveit og
hafði engan tíma fyrir oft og tíð-
um dumbungslegt, jafnvel epískt
rokk Zeppelin og Sabbath. Aero-
smith var þá of mikið í skugga
Stones til að komast inn á vetrar-
braut Van Halen. Nei, þetta var
rígbundið í kalifornísk viðhorf og
lífsstíl, stuð og keyrsla í öllum
regnbogans litum, skilgreint
afkvæmi draumaverksmiðjunnar
sem var úti á næsta horni. Og í
stafni stóð Eddie Van Halen,
„Mozart rafgítarsins“.
Goslok hjá gítarguði
Ljósmynd/Carl Lender (Wikicommons)
Sóló! Eddie Van Halen lætur gamminn geisa í upphafi ferilsins. Myndin
er tekin á tónleikum í Coliseum-höllinni í New Haven í Bandaríkjunum.
AFP
Grallaralegir Söngvarinn David Lee Roth með vini sínum Eddie Van Halen
á tónleikum Van Halen í Inglewood í Kaliforníu 7. febrúar árið 2012.
»Hendrix særðurfram, að einhverju
leyti, en stíllinn tilheyrði
um leið Eddie og engum
öðrum.
Einn merkasti rafgítar-
leikari sögunnar, Eddie
Van Halen, lést í vik-
unni, aðeins 65 ára að
aldri. Krabbamein lagði
þennan snilling en áhrif
hans og arfleifð hvað
rokkgítarleik varðar
munu lifa hann.