Morgunblaðið - 18.11.2020, Blaðsíða 25

MENNING 25
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 2020
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALINánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
71%
SPLÚNKUNÝ MYND FYRIR
ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU TALI.
MYNDIN SEM HEFUR SLEGIÐ Í GEGN
Í EVRÓPU UNDANFARNAR VIKUR.
HÖRKUSPENNANDI MYND
BYGGÐI Á SANNRI SÖGU.
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
Ellert Ólafsson sendi á dögunum
frá sér bókina Skemmtiferð um
heiminn á vængjum stærðfræð-
innar þar sem hann rekur sögu
stærðfræðinnar og hagnýtingar
hennar frá fornöld fram á okkar
daga. Ellert hefur áður gefið út
nokkrar bækur um stærðfræði og
tölvutækni, en hann gaf einnig út
aðra bók fyrr á árinu, Umhverfið
og framtíðin, þar sem hann fjallar
um þá ógn sem mannkynið stendur
frammi fyrir vegna mengunar og
loftslagshlýnunar.
Ellert, sem er verkfræðingur,
stofnaði Tölvu- og stærðfræðiþjón-
ustuna fyrir tveimur áratugum og
hefur meðal annars unnið að þróun
námsgagna í stærðfræði fyrir
grunn-, framhalds- og háskóla.
Hann segir að sú stærðfræði sem
kennd er í dag í framhaldsskólum
sé að mestu miðaldastærðfræði.
„Þessi fallafræði sem fundin var
upp af hálærðum stærðfræðingum
á miðöldum er ekki mikið notuð í
daglegri stærðfræðivinnu en hefur
fengið allt of mikið pláss í námsefni
skólanna. Ég er verkfræðingur
með stærðfræði sem aðalgrein og
mér er fullkunnugt um hvað kemur
að gagni og hvað ekki. Ég hef rek-
ið Tölvu- og stærðfræðiþjónustuna
í tuttugu ár og kennt mönnum að
nota verkfæri við stærðfræðivinn-
una. Við höfum það umfram dýrin
að við notum verkfæri, búum til
tæki til að reikna. Við búum til
gleraugu fyrir sjóndapra, heyrnar-
tæki fyrir heyrnardapra og hækjur
fyrir hreyfihamlaða. Í bókinni
kynni ég öll helstu reikningstækin
frá öndverðu til dagsins í dag og
þau eru núna komin inn í símana
hjá okkur. Í snjallsímanum eru
þrælöflugar tölvur sem reikna út
flest sem við þurfum.“
– Kennt var á reiknistokk vel
fram á áttunda áratuginn.
„Við verkfræðingarnir notuðum
reiknistokka í gamla daga en þegar
tölvurnar komu árið 1975 urðu þeir
úreltir. Reiknistokkurinn er þannig
gerður að maður getur í besta falli
séð þrjá rétta stafi, það er alls ekki
hægt að nota þá í peningamálum,
og meira að segja er þriðji staf-
urinn svolítið óviss, maður þarf að
giska á hann. Það var ekkert betra
verkfæri til á þeim tíma en þegar
það kemur eitthvað fullkomnara á
ekki að halda í það gamla.
Ég vil þó ekki gera lítið úr geó-
metríunni, hún er falleg og glæsi-
leg, hana á að kenna, hún er klass-
ísk, en að kenna fallafræði
endalaust er sóun á tíma. Svo eru
menn margfelldir á þessu gagn-
lausa stagli. Kennt að diffra og
heilda, fjölmörg föll og rétt og and-
hverf hornaföll. Í dag er þetta strit
að mestu skemmtileg en gagnslítil
hugarleikfimi.
Menn læra náttúrlega á öllu sem
þeir gera, hvort sem það er að
leysa krossgátu eða eitthvað annað,
en mikið af gömlu námsefni í
stærðfræði er ekki miklu gagnlegra
en krossgátuleikurinn. Það má al-
veg eins kenna fólki að leysa kross-
gátur eða að tefla, það er bara
öðruvísi andleg þjálfun. Gagnsemi
flókinnar fallateoríu er nánast eng-
in í daglegu lífi fólks. Hún er samt
tekin fram fyrir það að nota nú-
tímaverkfæri sem ég vil að séu
frekar notuð.“
Samband náttúru
og stærðfræði
– Þetta er önnur bókin frá þér á
stuttum tíma, Umhverfið og fram-
tíðin kom út í vor.
„Ég er nú orðinn 76 ára og alltaf
að yngjast upp og verða vinnusam-
ari. Umhverfið og framtíðin fjallar
um náttúruna og það fer ekki á
milli mála að maðurinn er farinn að
hafa veruleg áhrif á náttúruna og
veðurfarið. Til dæmis er sýrustigið
að hækka í sjónum og kóralarnir
að drepast. Í bókinni læt ég þá sem
mótmæla þessu einnig koma til
tals. Flestir fremstu vísindamenn
heimsins hafa miklar áhyggjur af
áhrifum mannfólksins á umhverfið.
Við sjáum það til dæmis í Kali-
forníu en þar er hiti lofthjúpsins og
skógareldar mikil plága.“
– Myndir þú flokka þessar bæk-
ur með hefðbundnum kennslubók-
um?
„Umhverfið og framtíðin er mjög
gott ítarefni fyrir grunn- og fram-
haldsskóla, að því leyti að hún
kynnir nýja orkugjafa sem koma í
stað kola og olíu. Þegar við hættum
að nota kolin og olíuna þá bendi ég
á ódýrari lausnir eins og sólar-
rafhlöður og efnarafal og vetnis-
samruninn sem menn fást við með-
al annars hjá MIT í Banda-
ríkjunum er spennandi valkostur.
Ég var að lesa í nýlegu vísindariti
að vísindamenn hjá MIT telja sig
geta framleitt raforku með vetnis-
samruna innan fjögurra ára. Ef það
gerist verður orkubylting og til
verður óþrjótandi mengunarlaus
orka.
Seinni bókin er fagurfræðilegt
ferðalag um heiminn sem sýnir hið
nána samband milli náttúrunnar og
stærðfræðinnar. Þar segir frá til-
komu tölvu- og upplýsingabylting-
arinnar sem er róttækasta breyt-
ingin í sögu mannkynsins. Bókin á
að að gleðja og hvetja almenning til
að kynna sér nútíma reiknitækni
og uppfinningar og kynnast
snilldarverkum arkitekta við hönn-
un mannvirkja.
Það er dýrt að gefa út sérhæfðar
bækur, svo dýrt að það er ekki
hægt að selja þær í bókabúðum, en
fólk getur keypt þessar bækur hjá
Tölvu- og stærðfræðiþjónustunni.“
arnim@mbl.is
Alltaf að verða vinnusamari
 Ellert Ólafsson gefur út tvær bækur á árinu  Bók um sögu stærðfræðinnar
og hagnýtingu hennar og önnur um vá vegna mengunar og loftslagshlýnunar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ferðalag Ellert Ólafsson verkfræðingur og bókaútgefandi segist alltaf vera
að yngjast. Hann hefur gefið úr nokkrar bækur og tvær komu út á þessu ári.
Silja Bára Óm-
arsdóttir, pró-
fessor við stjórn-
málafræðideild
Háskóla Íslands,
segir í Ferða-
kaffi í streymi
Borgarbóka-
safnsins í dag kl.
17.30 frá ferða-
lagi sínu til Suð-
urskautslandsins
um síðustu jól, þar sem hún náði að
fagna tvennum sumarsólstöðum á
einu ári. Silja Bára mun einnig sýna
myndir og myndbönd frá ferðinni
og verður viðburðinum streymt á
Facebook-síðu Borgarbókasafns-
ins: facebook.com/Borgarboka-
safnid/live. Í ferðinni kynntist Silja
Bára undraheimi íssins, reri á kaj-
ak meðal mörgæsa, elti keisara-
mörgæs inn á Weddell Sea, sá ís-
jaka kelfa og háhyrninga skemmta
sér við að veiða seli og mörgæsir,
segir um viðburðinn á Facebook.
Silja Bára segir frá
Silja Bára
Ómarsdóttir
Bandaríska tón-
listarkonan Tay-
lor Swift hefur
staðfest fréttir
þess efnis að tón-
listarútgefand-
inn Scooter
Braun hafi selt
master-upptökur
að fyrstu sex
breiðskífum
hennar fjárfestingarsjóði. Þetta
kemur fram á vef dagblaðsins The
Guardian en tímaritið Variety
greindi fyrst frá þessu. Talið er að
upptökurnar séu a.m.k. 300 millj-
óna dollara virði enda frumupp-
tökur. Swift skrifaði á Twitter að
þetta væri í annað sinn sem verk
hennar væru seld án hennar vitn-
eskju en litlir kærleikar munu vera
með þeim Swift og Braun. Swift
samdi við útgáfufyrirtækið Big
Machine árið 2004 sem fól í sér að
fyrirtækið myndi eiga master-upp-
tökur að fyrstu sex plötum hennar
og borgaði fyrir þær. Braun keypti
fyrirtækið í fyrra og þar með út-
gáfuréttinn að fyrstu sex plötum
Swift sem hann hefur nú selt fyrir
fúlgur fjár.
Master-upptökur
Swift seldar
Taylor Swift